«Για πάντα νέοι»: Το φιλόδοξο εγχείρημα για τη θεραπεία της γήρανσης

Η λίστα με τις ασθένειες που έχουν ηττηθεί από την ανθρωπότητα είναι εντυπωσιακή: πολιομυελίτιδα, τύφος, ιλαρά, τέτανος, κίτρινος πυρετός, ευλογιά, διφθερίτιδα και ανεμοβλογιά. Τα εμβόλια και τα ισχυρά φάρμακα που έχουν παρασκευαστεί, έχουν επιτρέψει στο ανθρώπινο είδος να αντισταθεί σε βακτήρια, παράσιτα και ιούς που απειλούν την ύπαρξή μας.
Ωστόσο, σε ολόκληρη την ιστορία μας, οι άνθρωποι υποφέρουμε από μία αρρώστια, από την οποία δεν καταφέραμε ποτέ να δραπετεύσουμε, τη γήρανση. Καθώς μεγαλώνουμε, τα κύτταρά μας σταματούν να λειτουργούν με αποτέλεσμα να μπορούμε να «ηττηθούμε» από ασθένειες όπως ο καρκίνος, τα καρδιακά επεισόδια, η αρθρίτιδα και η νόσος Αλτσχάιμερ. Οι ασθένειες που σχετίζονται με την προχωρημένη ηλικία ευθύνονται για 100.000 θανάτους καθημερινά και ξοδεύουμε δισεκατομμύρια ευρώ, ώστε να επιβραδύνουμε την επίδρασή τους στο σώμα μας.
Παρόλα αυτά, μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως σκεφτόμαστε με λάθος τρόπος για αυτές τις παθήσεις. Λένε ότι πρέπει να δούμε την ίδια τη γήρανση σαν ασθένεια και μάλιστα, σαν μια ασθένεια που να μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί.
Οι ελπίδες τους βασίζονται σε πρόσφατες ανακαλύψεις για τη βιολογική γήρανση. Από βιολογικής πλευράς, λοιπόν, τα σώματα γερνάνε με διαφορετικούς ρυθμούς, βάσει γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Μικρές «βλάβες» συγκεντρώνονται στο DNA μας και τα κύτταρά μας αρχίζουν να δυσλειτουργούν εωσότου προκληθεί βλάβη στους ιστούς. Το εύρος της αλλαγής σε βάθος χρόνου μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε έναν άνθρωπο που είναι υγιής, αν και σε προχωρημένη ηλικία, και έναν άλλο που μένει αναγκαστικά στο σπίτι του, βασανιζόμενος από χρόνιες ασθένειες.
Οι επιστήμονες που σκέφτονται έτσι, συνήθως δεν ακολουθούν την πεπατημένη, όσον αφορά τις ιατρικές μεθόδους που εφαρμόζουν, για αυτό και είναι λίγοι. Όμως, τώρα τελευταία, ο αριθμός των ερευνητών που έχουν ορίσει ως προτεραιότητά τους την ανακάλυψη τρόπων πρόληψης της βιολογικής γήρανσης, έχει αυξηθεί. Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει πως είναι όντως εφικτό να επεκτείνουμε κατά πολύ τη διάρκεια ζωής κάποιων είδων, κάτι που μας δίνει ελπίδες πως ίσως κάτι αντίστοιχο να είναι εφικτό και για το ανθρώπινο είδος.

Ένα συνηθισμένο φάρμακο για τον διαβήτη, η μετφορμίνη, αύξησε τη διάρκεια ζωής στα τρωκτικά, ενώ η αλλαγή ενός μονάχα στοιχείου στον γενετικό κώδικα των νηματωδών σκουληκιών, διπλασίασε τη διάρκεια ζωής τους από τις τρεις εβδομάδες σε έξι.

Ο Ομπρέι Ντε Γκρέι, Γενικός Επιστημονικός Διευθυντής στο ερευνητικό ίδρυμα Στρατηγικών σχετικά με την Αμελητέα Γήρανση (Strategies for Engineered Negligible Senescence Research Foundation), ένα ίδρυμα που επικεντρώνει την έρευνα του στην επέκταση της υγιής διάρκειας για τη ζωή του ανθρώπου, είναι ένας από τους επιστήμονες που πιστεύουν στην πρόληψη και θεραπεία της γήρανσης. Εξηγεί πως ο στόχος του ιδρύματος στο οποίο εργάζεται είναι η ανάπτυξη μιας ακολουθίας θεραπειών για μεσήλικες, αλλά και άτομα πιο προχωρημένης ηλικίας που θα τους διατηρήσει σωματικά και πνευματικά ισάξιους με άτομα κάτω των 30 ετών. «Φυσικά, χωρίς να διαγράψει τις αναμνήσεις τους», προσθέτει.

Ο Ντε Γκρέι λέει πως «θέλουμε να φτιάξουμε τις αλλαγές που δεν μας αρέσουν και συμβαίνουν όταν είμαστε μεταξύ 30 και 70 ετών». Υπάρχουν επτά βιολογικοί παράγοντες σύμφωνα με τον Ντε Γκρέι, οι οποίοι ευθύνονται κατά κύριο λόγο για την κυτταρική βλάβη που κρύβεται πίσω από τις ασθένεις που σχετιζονται με τη γήρανση.

Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν:

1) Κύτταρα στον ιστό που δεν ανανεώνονται αρκετά γρήγορα.

2) Κύτταρα που πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του καρκίνου.

3) Κύτταρα που δεν πεθαίνουν όπως θα έπρεπε, κάτι που παρατηρείται ξανά στην περίπτωση του καρκίνου.

4) Βλάβες στο DNA των μικρών μονάδων ενέργειας στα κύτταρα που είναι γνωστά ως μιτοχόνδρια.

5) H συγκέντρωση άχρηστων υλικών μέσα στο κύτταρο.

6) Η συγκέντρωση άχρηστων υλικών έξω από το κύτταρο.

7) Τη σκλήρυνση του οργανικού πλέγματος έξω από το κύτταρο, το οποίο κανονικά του επιτρέπει να τεντώνεται και να λυγίζει.

Ο Ντει Γκρέι και η ομάδα του λένε πως έχουν βρει τρόπους αντιμετώπισης για το καθένα από τα επτά αυτά προβλήματα, με τις θεραπείες που αναπτύσσουν.

«Η λύση για το πρώτο πρόβλημα είναι η βλαστοκυτταρική θεραπεία». Η εν λόγω θεραπεία παρέχει στον ιστό ένα καινούργιο απόθεμα νεαρών κυττάρων που θα αντικαταστήσουν τα γερασμένα. Τα υπόλοιπα προβλήματα, πιθανώς να χρήζουν πιο περίπλοκων λύσεων.

Ανεξαρτήτως των στρατηγικών που θα χρησιμοποιηθούν, ο Ντε Γκρέι δεν πιστεύει πως είναι δυνατόν να σταματήσει οριστικά τη γήρανση με αυτές τις προσεγγίσεις, αλλά ίσως να γίνεται να δώσει στους ασθενείς του περίπου 30 χρόνια επιπλέον ζωής. Οραματίζεται ένα μέλλον όπου η «τεχνολογία αναζωογόνησης» θα μπορεί να χορηγηθεί σε ηλικιωμένους ανθρώπους, ώστε να επαναφέρει τα κύτταρά τους στην κατάσταση που ήταν όταν βρισκόντουσαν στο άνθος της νιότης τους, δίνοντάς τους έξτρα χρόνια ζωής με αυτό τον τρόπο. Η λογική είναι πως όποιος λάβει τη θεραπεία στην ηλικία των 60, θα γίνει όπως ήταν 30, βιολογικά μιλώντας. Αλλά επειδή η θεραπεία δεν είναι μόνιμη, σε 30 χρόνια, θα καταλήξει να είναι πάλι 60.

Μέχρι τότε, ο Ντε Γκρει ελπίζει πως η νέα, βελτιωμένη και ενισχυμένη εκδοχή της θεραπείας, θα μπορεί να επαναχορηγηθεί στον ίδιο ασθενή. Σαν αποτέλεσμα, ο υποθετικός ασθενής μας θα έφθανε τα 60 χρόνια του, όταν στην πραγματικότητα θα ήταν ζωντανός για 150 χρόνια.

«Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τέτοιους ισχυρισμούς. Δεν υπάρχουν πειραματικές αποδείξεις που να υποστηρίζουν πως το σώμα μας θα δεχόταν τη βελτιωμένη θεραπεία και δεν θα την απέρριπτε».

Αλλά ο Ντε Γκρέι πιστεύει πως αυτός ο τρόπος σκέψης, τον οποίο αποκαλεί και «ύπνωση υπέρ της γήρανσης», λειτουργεί ως τροχοπέδη στην πρόοδο για τη μάχη ενάντια στη γήρανση. Ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα είναι πως αποδεχόμαστε τη γήρανση ως κάτι το αναπόφευκτο και έτσι, θεωρούμε τις προσπάθειες αντιμετώπισής της ως κάτι του ουτοπικό.

Σε τελική ανάλυση, δεν είναι ο μόνος που πιστεύει πως η γήρανση μπορεί να νικηθεί. Ο Τζορτ Τσερτς, γενετιστής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, δήλωσε πως ενώ οι περισσότεροι συνάδελφοί του θεωρούν ότι η γήρανση δεν μπορεί να θεραπευτεί, ο ίδιος δεν συμμερίζεται τις απόψεις τους.

«Αν μπορούμε να ελέγξουμε και το περιβάλλον και τα γενετικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να δώσουμε πάρα πολλά παραπάνω χρόνια υγιής ζωής στον κόσμο. Στα περισσότερα εκβιομηχανισμένα έθνη, η πλειοψηφία των ασθενειών οφείλεται στη γήρανση, κάτι που νομίζω ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε».

Ανάμεσα στις εξέχουσες προσεγγίσεις στην αύξηση της μακροζωίας, βρίσκεται και η διαδικασία που είναι γνωστή ως «θεραπεία βαμπίρ». Ασθενείς με άνοια έλαβαν μεταγγίσεις με πλάσμα αίματος από νεαρότερους δωρητές ηλικίας 18 έως 30 ετών και έδειξαν σημάδια βελτίωσης. Επίσης, ασθενείς με Αλτσχάιμερ ανέκτησαν την ικανότητα να κάνουν μπάνιο και να ντύνονται μόνοι τους, ακόμα και να κάνουν δουλειές του σπιτιού. Τέλος, έχούν σημειωθεί περιπτώσεις με 60χρονους που μαύρισαν τα μαλλιά τους, αφού έλαβαν τη μετάγγιση. Παρόλα αυτά, η θεραπεία βρίσκεται σε στάδιο έρευνας ακόμα, και μάλιστα ημιτελή, για αυτό άλλωστε η χρήση της δέχεται αρνητική κριτική προς το παρόν.


Όμως, έχουν γίνει μελέτες σε ζώα που υποδεικνύουν πως ίσως να υπάρχει βιολογικό υπόβαθρο για τα αποτελέσματα αυτών των θεραπειών. Φυσικά, υπάρχουν πάντα αυτοί που λένε πως υπάρχει ένας απλός και εύκολος τρόπος να πετύχουμε τη μακροζωία και αυτός είναι η υγιεινή διατροφή.

Τι γίνεται όμως με την πραγματική «θεραπεία» του θανάτου; Υπάρχουν άτομα που έχουν καταψυχθεί με τη χρήση κρυογονικής τεχνολογίας, αμέσως μετά τον θάνατό τους, ώστε να μπορούν να αναγεννηθούν, αν αυτό γίνει κάποτε εφικτό.

Επίσης, έχει διατυπωθεί η ιδέα της «μεταφόρτωσης του μυαλού» σε κάποιο υπολογιστικό σύστημα, ώστε να πετύχουμε την ψηφιακή αθανασία. Ωστόσο, καμιά από τις δύο ιδέες δεν φαίνεται υλοποιήσιμη, τουλάχιστον όχι στο εγγύς μέλλον.

Και σίγουρα δεν πρέπει να συσχετίσουμε αυτές τις ιδέες με τη δουλειά που κάνει ο Ντε Γκρέι και η ομάδα του, η οποία έχει ως στόχο την επέκταση της ανθρώπινης ζωής. Βέβαια, ακόμα και αν κάτι τέτοιο πραγματοποιηθεί, η κοινωνία μας θα βρεθεί αντιμέτωπη με καινούργια προβλήματα. Η μακροζωία θα οδηγήσει αναπόφευκτα στον υπερπληθυσμό και πολλοί υποστηρίζουν ότι ο πλανήτης μας δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί κάτι τέτοιο.

Ο ίδιος ο Ντε Γκρέι δηλώνει πως δέχεται συχνά ερωτήσεις σχετικά με τη τεχνολογία που προσπαθεί να εξελίξει και την πιθανή χρήση της. Ο κόσμος φοβάται πως τους καρπούς των επιτευγμάτων του θα γευτούν μόνο πλούσιοι τύραννοι ή απλώς πλούσια άτομα και αν αυτό αποφευχθεί, πως θα καταλήξουμε να βαριόμαστε τις ίδιες μας τις ζωές.

Ο ίδιος απαντά πως δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με τέτοια ερωτήματα. Άλλωστε, πιστεύει πως οι άλλες τεχνολογίες που εξελίσσονται, όπως οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας, θα επιτρέψουν στον πλανήτη να «αντέξει» περισσότερα άτομα.

Επίσης, θεωρεί πως οι παραπάνω ανησυχίες υπήρχαν και στην εποχή που παρασκευάζονταν τα πρώτα εμβόλια και αν είχαν επηρεάσει τους τότε καινοτόμους, τώρα οι περισσότεροι από εμάς δεν θα ξεπερνούσαμε τα 40 χρόνια ζωής.

Εδώ και τουλάχιστον 200 χρόνια, οι ανακαλύψεις και οι εξελίξεις στην ιατρική μας έχουν διδάξει πως έχουμε τη δύναμη να νικήσουμε τις ασθένειες που μας ταλαιπωρούν. Ίσως, αν δουλέψουμε με σκληρά, έξυπνα και με αφοσίωση, να μπορέσουμε να νικήσουμε και τη γήρανση.
Πηγή: BBC, Επιμέλεια κειμένου: Χρήστος Κανελλόπουλος