Η xylella τα αλλάζει όλα στην αγορά του ελαιολάδου

Μπορεί ο κορωνοϊός να φαντάζει αυτήν τη στιγμή ως το μεγαλύτερο βαρίδι για την παγκόσμια και εγχώρια οικονομική δραστηριότητα, όμως για τον ελαιοκομικό κλάδο μια διαφορετική, άλλου τύπου επιδημία, απειλεί να προκαλέσει απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ μέσα στα επόμενα 50 χρόνια.
Ο λόγος για την xylella fastidiosa, που αποτελεί το… φόβο και τον τρόμο των Ιταλών ελαιοκαλλιεργητών από το 2013, όταν έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της στη γειτονική χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου (IOC), μέχρι το τέλος του 2017 τουλάχιστον 6,5 εκατ. ελαιόδεντρα είχαν καταστραφεί στην Απουλία και νεότερες έρευνες «φωτογραφίζουν» την περιοχή ως την πλέον επικίνδυνη εστία επιμόλυνσης και άλλων περιοχών της Ευρώπης.
Έκτοτε, το παθογόνο βακτήριο (που πέρα από την ελιά πλήττει και άλλες καλλιέργειες, όπως το αμύγδαλο) «χτύπησε», σε μικρότερη βέβαια κλίμακα, τους ελαιώνες της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, ακόμη και της Γαλλίας, με τη χώρα μας να παραμένει ευτυχώς για την ώρα έξω από το κάδρο. Αυτό, ωστόσο, δεν πρέπει να αποτελεί λόγο εφησυχασμού:
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Wageningen, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση PNAS, εφόσον περάσει την Αδριατική και εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος και η Κρήτη, η xylella θα μπορούσε να κοστίσει στην Ελλάδα ένα ποσό που αγγίζει τα 2 δισ. ευρώ μέχρι το 2050.
Το καλό και το κακό σενάριο
Το ολλανδικό πανεπιστήμιο έχει αναπτύξει ένα μαθηματικό μοντέλο υπολογισμού των οικονομικών επιπτώσεων από ενδεχόμενες επιδημίες xylella στις τρεις χώρες της Νότιας Ευρώπης, από τις οποίες προέρχεται το 95% της ευρωπαϊκής παραγωγής ελαιολάδου.
Για την Ελλάδα, το χειρότερο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η προσβολή ενός ελαιώνα από το φυτοπαθογόνο καθιστά πλέον ασύμφορη τη συνέχιση της παραγωγής, προβλέπει απώλειες 1,94 δισ. ευρώ στην επόμενη 50ετία. Στον αντίποδα, το καλύτερο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η χώρα και οι καλλιεργητές ειδικότερα επενδύουν σε πιο ανθεκτικές ποικιλίες δέντρων, οι απώλειες περιορίζονται στα 90 εκατ. ευρώ.
Ο υπολογισμός του οικονομικού κόστους στη μελέτη του Wageningen γίνεται με βάση τις απώλειες τόσο στα προσδοκώμενα κέρδη όσο και στις αποσβέσεις των επενδύσεων, λόγω του πρώιμου θανάτου των ελαιόδεντρων. Βάσει των ίδιων μοντέλων, για την Ισπανία, μεγαλύτερο παραγωγό ελαιολάδου όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως, η xylella μπορεί να κοστίσει από 390 εκατ. ευρώ μέχρι 16,86 δισ. ευρώ τα επόμενα 50 χρόνια.
Για την Ιταλία, όπου το βακτήριο, όπως προαναφέραμε, έχει ήδη νεκρώσει εκατομμύρια δέντρα, η ζημιά εκτιμάται από 0,6 έως 1,6 δισ. ευρώ στο καλύτερο και από 1,9 δισ. ευρώ έως 5,2 δισ. ευρώ στο χειρότερο σενάριο. Σε όλα αυτά, βεβαίως, θα πρέπει να προσθέσει κανείς και μια σειρά από άλλες, άμεσες ή έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις για τους παραγωγούς και τα κράτη.
Όπως σχολίασε χαρακτηριστικά στο BBC η Maria Saponari, από το ιταλικό Ινστιτούτο Βιώσιμης Φυτοπροστασίας CNR, «η ζημιά στα ελαιόδεντρα οδηγεί επίσης σε μείωση της αξίας της αγροτικής γης ενώ καθιστά λιγότερο ελκυστικές τις πληττόμενες περιοχές ως τουριστικούς προορισμούς».
Ανάχωμα η θάλασσα για την Ελλάδα
Για τη χώρα μας, πέρα από το γεγονός ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν καταγραφεί κρούσματα, ένα επιπλέον θετικό στοιχείο είναι ότι η θάλασσα φαίνεται να λειτουργεί ως φυσικό εμπόδιο για τη γεωγραφική εξάπλωση του φυτοπαθογόνου.
Έτσι, ακόμα και στις πλέον δυσοίωνες προβολές, που προβλέπουν διασπορά του βακτηρίου με μια μέση «ταχύτητα» (ακτίνα) 12,35 χλμ./χρόνο, οι ερευνητές εκτιμούν ότι η xylella θα προσβάλει, ανάλογα με το «σημείο εισόδου» στη χώρα, από 34,5% έως 38,5% των ελαιοπαραγωγικών εκτάσεων της χώρας. Το νούμερα φυσικά και δεν είναι χαμηλά, ωστόσο για την ίδια ακτίνα διασποράς, τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ιταλία είναι από 68,6% έως 75,3% και για την Ισπανία από 74,5% έως 94,8%.
Στο δεύτερο σενάριο διασποράς, όπου η εξάπλωση γίνεται με ένα μέσο ρυθμό 5,18 χλμ./χρόνο, το βακτήριο εκτιμάται ότι θα προσβάλει από 28,2% % έως 28,9% των ελληνικών παραγωγικών εκτάσεων, ενώ στο τρίτο και ευνοϊκότερο σενάριο που προβλέπει εξάπλωση με ρυθμό 1,10 χλμ./χρόνο, οι προσβολές κινούνται μεταξύ 7,7% και 8% των εκτάσεων. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, «στην περίπτωση της Ελλάδας, οι επιπτώσεις από τις διαφορές στους ετήσιους ρυθμούς εξάπλωσης δεν είναι τόσο έντονες όσο στις άλλες δύο χώρες». Επιπλέον, ο αντίκτυπος εκτιμάται ότι θα είναι μεγαλύτερος αν η xylella εισέλθει στη χώρα από περιοχές όπως η Κρήτη, η Αττική, η Δυτική ή η Κεντρική Ελλάδα. Αντίθετα, αν το σημείο εισόδου εντοπιστεί στα νησιά του Αιγαίου ή στην Κεντρική Μακεδονία, δεδομένου ότι πρόκειται για περιοχές σχετικά απομονωμένες από τις κύριες ελαιοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, τόσο η εξάπλωση όσο και το οικονομικό αντίκτυπο θα είναι σαφώς πιο εύκολο να ελεγχθούν.
Οι τιμές παραγωγού
Οι ερευνητές του Wageningen προχώρησαν επίσης σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει το ξέσπασμα μιας επιδημίας xylella σε μια από τις εξεταζόμενες χώρες στις υπόλοιπες δύο, καθώς και στις τιμές παραγωγού.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, στο χειρότερο σενάριο εξάπλωσης του παθογόνου στην Ιταλία (ρυθμός 12,35 χλμ./χρόνο, προσβολή από 68,6% έως 75,3% των εκτάσεων μέχρι το 2050), στο τέλος της 50ετίας η ευρωπαϊκή παραγωγή ελαιολάδου θα είναι μειωμένη από 17,7% έως 18,9% και οι τιμές παραγωγού θα έχουν αυξηθεί από 9,2% έως 9,8% σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην περίπτωση αυτή, το συνολικό όφελος για τους Έλληνες παραγωγούς στο διάστημα αυτό μπορεί να φτάσει τα 1,59 δισ. ευρώ, ενώ για τους Ισπανούς συναδέλφους τους στα 3,99 δισ. ευρώ.
Αντίστοιχα, στο χειρότερο σενάριο εξάπλωσης της xylella στην Ισπανία, η μείωση στην ευρωπαϊκή παραγωγή μπορεί να κυμανθεί από 40,8% έως 50,6% και οι τιμές παραγωγού να αυξηθούν από 21,2% έως 26,3%. Σε αυτή την περίπτωση, το αθροιστικό όφελος για τους Έλληνες παραγωγούς μπορεί να ανέλθει σε 3,76 δισ. ευρώ και για τους Ιταλούς στα 4,5 δισ. ευρώ.
Στο ίδιο μοτίβο, τυχόν προσβολή των ελληνικών ελαιώνων μπορεί να κεφαλοποιηθεί από τις άλλες δύο χώρες, ωστόσο, λόγω του μικρότερου μεγέθους της εγχώριας παραγωγής και της συγκριτικά μικρότερης προβλεπόμενης εξάπλωσης, ο αντίκτυπος τόσο στη συνολική παραγωγή όσο και στις τιμές θα είναι σαφώς πιο περιορισμένος.
Έτσι, σύμφωνα πάντα με τη μελέτη, στο χειρότερο για την Ελλάδα σενάριο επέκτασης της xylella, οι απώλειες στην ευρωπαϊκή παραγωγή μπορούν να φτάσουν μέχρι το 7,4% και οι τιμές στην Ευρώπη να αυξηθούν έως 3,8%. Σε αυτή την περίπτωση, οι Ισπανοί παραγωγοί μπορούν να κερδίσουν έως 1,6 δισ. ευρώ στην 50ετία, ενώ οι Ιταλοί έως 760 εκατ. ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με στοιχεία της IRI, η αξία της ευρωπαϊκής αγοράς ελαιολάδου αγγίζει τα 3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 1,2 δισ. ευρώ αφορούν στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Ισπανία και Ιταλία καταγράφουν τη μεγαλύτερη εγχώρια κατανάλωση, με 500.000 τόνους έκαστη το χρόνο, ωστόσο η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν κατανάλωση, περίπου 12 κιλά ετησίως. ypaithros.gr