Επιχείρηση Βαρύ Ύδωρ: Πώς οι Σύμμαχοι έκοψαν τον δρόμο των Ναζί από το να κατασκευάσουν πρώτοι την ατομική βόμβα

Η ατομική βόμβα ήταν ο διακαής πόθος των Ναζί. Πώς οι Σύμμαχοι - μια μέρα σαν σήμερα - έκαναν το όνειρο των Γερμανών, εφιάλτη.
Ας τα πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή: Το βαρύ ύδωρ είναι νερό, που αντί για δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου, έχει δύο άτομα ενός ισότοπου του υδρογόνου, του δευτερίου, και ένα άτομο οξυγόνου. Λέγεται αλλιώς οξείδιο του δευτερίου. Λόγω της σπουδαίας ιδιότητας που έχει το βαρύ ύδωρ να μειώνει την ενέργεια των νετρονίων χρησιμοποιείται κυρίως στους πυρηνικούς αντιδραστήρες ως επιβραδυντής. Το βαρύ ύδωρ πετυχαίνει τον έλεγχο και την επιβράδυνση της σχάσης, με αποτέλεσμα να απαιτείται μικρότερη ποσότητα ουρανίου για να επιτευχθεί η λεγόμενη «κρίσιμη μάζα». Αυτά με την επιστήμη. Στα του πολέμου τώρα:
Το 1934 είχε κατασκευαστεί στο Vemork κοντά στην νορβηγική πόλη Rjukan, στην επαρχία Τέλεμαρκ, το Norsk Hydro, εργοστάσιο που είχε τη δυνατότητα να παράγει κάθε χρόνο 12 τόνους βαρέος ύδατος, ως ένα υποπροϊόν της παραγωγής λιπάσματος. Όταν κατελήφθη η Νορβηγία από τα γερμανικά στρατεύματα τον Ιούνιο του 1940, οι Σύμμαχοι ανησυχούσαν ότι οι δυνάμεις κατοχής θα χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις και τον τεχνολογικό εξοπλισμό για την παραγωγή βαρέος ύδατος.
Οι επιχειρήσεις δολιοφθοράς ήταν τρεις και είχαν τις ονομασίες Grouse, Freshman και Gunnerside.
Στις 19 Νοεμβρίου του 1942, εκτελέστηκε η Επιχείρηση Freshman που είχε στόχο τη καταστροφή του υδροηλεκτρικού και χημικού εργοστασίου Vemork, που παρήγαγε - για τους Ναζί πλέον - βαρύ ύδωρ. Το σαμποτάζ των Συμμάχων απέτυχε. Έπεσαν 41 άνθρωποι νεκροί, Βρετανοί και Νορβηγοί, ενώ όσοι συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν.
Το εργοστάσιο στο Vemork της Νορβηγίας, ήταν από τα λίγα μέρη που παρήγαγαν συστηματικά βαρύ ύδωρ, αλλά μέχρι τη κατάληψη της χώρας από τους Ναζί, απαγορευόταν η εξαγωγή ποσότητας μεγαλύτερης των 12 λίτρων το μήνα. Το πρόγραμμα ατομικών όπλων της Γερμανίας, είχε αρχίσει από το 1939 και το 1942 η παραγωγή βαρέως ύδατος που ήταν απαραίτητο για την υλοποίηση του προγράμματος.

Το εργοστάσιο παραγωγής βαρέως ύδατος

Η δεύτερη προσπάθεια, η Επιχείρηση Gunnerside, ήταν επίτυχής: Το βράδυ της 27ης Φεβρουαρίου του 1943, εννέα νορβηγοί κομάντος διείσδυσαν στο εργοστάσιο Vemork και προκάλεσαν σημαντικές καταστροφές.
Οι νορβηγοί αλεξιπτωτιστές προσγειώθηκαν και συναντήθηκαν με άλλους τέσσερις που ήδη βρίσκονταν στον τόπο. Η ομάδα κινήθηκε μέσα στο σκοτάδι και αφού κατέβηκε τον γκρεμό που ήταν η φυσική προστασία του εργοστασίου, διέσχισε το ποτάμι και αναρριχήθηκε στους βράχους.
Πνίγηκαν στο βαρύ ύδωρ...
Οι Γερμανοί θεωρούσαν το φαράγγι απροσπέλαστο και δεν είχαν φροντίσει να το εποπτέυουν. Οι κομάντος, τοποθέτησαν εκρηκτικά τους στους θαλάμους ηλεκτρόλυσης και απομακρύνθηκαν. Η αποστολή στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και 500 λίτρα βαρέως ύδατος καταστράφηκαν μαζί με το σύνολο του απαραίτητου εξοπλισμού παραγωγής και το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί για μερικούς μήνες. Η επιτυχία της αποστολής, ωστόσο, δεν ήταν το τελικό χτύπημα για την παραγωγή βαρέως ύδατος. Μέχρι τον Μάιο του 1943, οι εγκαταστάσεις ανακατασκευάστηκαν και λειτουργούσαν ξανά. Στις 16 Νοεμβρίου 1943, 140 αμερικανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το εργοστάσιο Vemork. Οι εγκαταστάσεις υπέστησαν ελάχιστη ζημιά. Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε στις αρχές του 1944, μια μέρα σαν σήμερα 20 Φεβρουαρίου. Οι Γερμανοί αποφάσισαν να μεταφέρουν στη Γερμανία όσο βαρύ ύδωρ δεν είχε καταστραφεί με το φέρι SF Hydro, αλλά μέλη της νορβηγικής αντίστασης κατάφεραν να το βυθίσουν στην λίμνη Tinnsjο και να καταστρέψουν το φορτίο του.
Ομάδα νορβηγών σαμποτέρ χτύπησαν το πλοίο, που βυθίστηκε από έκρηξη και οι Γερμανοί έχασαν τις τελευταίες προμήθειες βαρέως ύδατος από το εργοστάσιο Vemork.
Ιστορικοί θεωρούν πως οι Γερμανοί δεν είχαν τον χρόνο να κατασκευάσουν ατομική βόμβα πριν από το 1945, ασχέτως αν η εγκατάσταση παραγωγής βαρέως ύδατος είχε καταστραφεί ή όχι. Ο Γερμανός φυσικός, ο Κουρτ Ντίμπνερ, ήταν ο ιθύνων νους στο πρόγραμμα των Ναζί: Στρατολόγησε επιφανείς φυσικούς, μεταξύ των οποίων και τον βραβευμένο με Νόμπελ, Βέρνερ Χάιζενμπεργκ. Μέχρι το 1942, όμως τόσο οι προσπάθειες των Συμμάχων, όσο και των Γερμανών βρίσκονταν στο ίδιο σημείο.

Ακόμη και με τις διάφορες ιστορικές ανακρίβειες της ταινίας, οι «Ήρωες του Τέλεμάρκ» (1965) με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας είναι ίσως η πιο γνωστή κινηματογραφική αναπαράσταση των επιχειρήσεων στη Νορβηγία.