Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα: Στην τελευταία θέση της Ευρώπης η Ελλάδα ως προς την Ελευθερία του Τύπου - 107η θέση παγκοσμίως

Στην χαμηλότερη θέση της Ευρώπης ως προς την ελευθερία του Τύπου εξακολουθεί να βρίσκεται η Ελλάδα, όπως δείχνουν τα στοιχεία που παρουσίασε η διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση "Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα" (RSF), ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Ελευθερίας του Τύπου.
Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα βρέθηκε στην 107η θέση παγκοσμίως, με διαφορά 24 θέσεων από το αμέσως προηγούμενο κράτος-μέλος της ΕΕ, τη Μάλτα, που βρίσκεται στην 84η θέση.
Η φαινομενική βελτίωση της θέσης της Ελλάδας –από την 108η που κατείχε πέρυσι– μόνο για πανηγυρισμούς δεν είναι αφού, όπως εξηγούν οι RSF στο inside story, η συνολική ποιότητα της ελευθερίας του Τύπου έχει ελαφρώς επιδεινωθεί στη χώρα, από 55,52 σε 55,20 σε κλίμακα του 100. "Αυτό υποδηλώνει ότι η βελτιωμένη θέση της Ελλάδας (σε σύνολο 180 χωρών) μπορεί να αποδοθεί στην υποχώρηση άλλων χωρών", αναφέρει ο o Πάβολ Σζάλαϊ, επικεφαλής στους RSF για την περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Βαλκανίων. Πιο συγκεκριμένα, η άνοδος της Ελλάδας κατά μία θέση οφείλεται στις χειρότερες επιδόσεις του Τσαντ.
Σε επίπεδο Ευρώπης, η χώρα μας κατέχει άλλη μία θλιβερή διάκριση. Σύμφωνα με τους RSF, η παρακολούθηση δημοσιογράφων από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και μέσω του spyware Predator αποτελεί "τη μεγαλύτερη παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022 και εξηγεί γιατί η Ελλάδα έχει τη χαμηλότερη κατάταξη από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ στον Δείκτη του 2023".
Παγκόσμια, η Ελλάδα μαζί με άλλες χώρες όπως οι: Ρουμανία (53η θέση), Πολωνία (57η), Νίγηρας (61η), Μποτσουάνα (65η), Βουλγαρία (71η), Ουγγαρία (72η), Σερβία (91η), Αλβανία (96η) και το Κατάρ (105η) ανήκουν στην ομάδα των χωρών στις οποίες η κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου χαρακτηρίζεται ως "προβληματική". Η πεντάδα με την καλύτερη κατάταξη είναι οι: Νορβηγία (στην πρώτη θέση για έβδομη συναπτή χρονιά), Ιρλανδία, Δανία, Σουηδία και Φινλανδία, ενώ στις πέντε χειρότερες θέσεις της παγκόσμιας λίστας βρίσκονται το Τουρκμενιστάν, το Ιράν, το Βιετνάμ, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα.
Αναλυτικά οι κατατάξεις της Ελλάδας στις 180 χώρες που εξετάστηκαν:
Συνολική αξιολόγηση: 107η (από 108η το 2022)
134η στον οικονομικό δείκτη
130η στον κοινωνικό δείκτη
100η στον πολιτικό δείκτη
92η στον νομικό δείκτη
91η στον δείκτη ασφάλειας


Τα αναλυτικά στοιχεία για την Ελλάδα
Η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα υπέστη σοβαρά πλήγματα μεταξύ 2021 και 2023, κυρίως λόγω του σκανδάλου υποκλοπών που αποκάλυψε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) κατασκοπεύει αρκετούς δημοσιογράφους. Επιπλέον, οι SLAPPs (Στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού) είναι συνηθισμένες και, ακόμη πιο ανησυχητικό, η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021 δεν εξιχνιάστηκε ποτέ.
Τοπίο των μέσων ενημέρωσης
Η εμπιστοσύνη του πληθυσμού στα μέσα ενημέρωσης είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια. Λίγοι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι, όπως η Alter Ego Media, συνυπάρχουν με εκατοντάδες διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, γεγονός που συμβάλλει στον υψηλό κατακερματισμό του τοπίου των μέσων ενημέρωσης. Ομοίως, λίγοι επιχειρηματίες διευθύνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης, ενώ παράλληλα εμπλέκονται και σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς. Ορισμένοι από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος είναι πολύ πολωμένος.
Πολιτικό πλαίσιο
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, θέτοντας σε κίνδυνο την ανεξαρτησία τους. Η ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεόρασης, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης, η οποία κατηγορείται για αργή και αναποτελεσματική λειτουργία, δεν έχει αναθεωρηθεί σημαντικά από την τρέχουσα ή την προηγούμενη κυβέρνηση. Υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) συμμετείχε στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχος του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator.
Νομικό πλαίσιο
Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Η νέα νομοθεσία που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο, με σκοπό να παρέχει στους πολίτες καλύτερη προστασία από αυθαίρετες παρακολουθήσεις, ως απάντηση στο σκάνδαλο υποκλοπών "Predatorgate", υπολείπεται των ευρωπαϊκών προτύπων. Ένα νέο νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης θέσπισε μια αμφιλεγόμενη επιτροπή δεοντολογίας. Ωστόσο, προηγούμενες τροποποιήσεις του ποινικού κώδικα που επέτρεπαν δυσανάλογο περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου για αμφίβολους νομικούς λόγους καταργήθηκαν τελικά.
Οικονομικό πλαίσιο
Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μείωση του αναγνωστικού κοινού και των διαφημιστικών προϋπολογισμών, έθεσε υπό αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων ενημέρωσης. Ο αντίκτυπος της νέας νομοθεσίας που αποσκοπεί στην αύξηση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας και της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης μένει να φανεί.
Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο
Ακροαριστεροί και ακροδεξιοί ακτιβιστές επιτίθενται τακτικά στις εγκαταστάσεις των μέσων ενημέρωσης που θεωρούν ιδεολογικούς εχθρούς. Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι έρχονται συχνά αντιμέτωπες με σεξισμό στον εργασιακό χώρο.
Ασφάλεια
Η αστυνομία καταφεύγει τακτικά στη βία και σε αυθαίρετες απαγορεύσεις για να παρεμποδίσει τη δημοσιογραφική κάλυψη των διαδηλώσεων και της προσφυγικής κρίσης στα νησιά. Η αστυνομία άσκησε ποινικές διώξεις εναντίον ενός διακεκριμένου φωτορεπόρτερ που συνελήφθη ενώ κάλυπτε μια αστυνομική επιχείρηση στην Αθήνα. Ένας άλλος δημοσιογράφος που έπεσε θύμα αδικαιολόγητης αστυνομικής βίας, κέρδισε την υπόθεσή του στο δικαστήριο μόνο μετά από 12 χρόνια. Παρά τις υποσχέσεις για ταχεία έρευνα, οι αρχές δεν έχουν μέχρι στιγμής επιλύσει τη δολοφονία του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος πυροβολήθηκε έξω από το σπίτι του στην Αθήνα μέρα μεσημέρι.