Σαν σήμερα 17/9, Μια μαϊμού αλλάζει την ελληνική ιστορία

Η 17η Σεπτεμβρίου είναι η 260η ημέρα του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και 261η σε δίσεκτα έτη. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1920, μια μαϊμού δαγκώνει το βασιλιά της Ελλάδας, Αλέξανδρο Α'. Λίγες μέρες μετά, ο Αλέξανδρος πεθαίνει. Και μετά γίνεται χαμός...
Ο Αλέξανδρος Α' έγινε βασιλιάς κατά λάθος και πέθανε και κατά λάθος. Κατα λάθος πεθαίνουμε όλοι, βέβαια, αλλά δεν γινόμαστε βασιλιάδες.
Ήταν ο δευτερότοκος γιος του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ και της βασίλισσας Σοφίας, γεννήθηκε στις 1 Αυγούστου 1893 και πέθανε στις 12 Οκτωβρίου 1920. Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε με πολύ μέτριες επιδόσεις το 1912. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους ως αξιωματικός του πυροβολικού.
Μετά την εμμονή του Κωνσταντίνου Α' στην ουδετερότητα της Ελλάδας κατά τον Α’ Παγκόσμια Πόλεμο, οι συμμαχικές δυνάμεις με τελεσίγραφο που παρέδωσε ο αρμοστής τους στον Πειραιά, Σαρλ Ζονάρ, απαίτησαν την απομάκρυνση από το θρόνο τόσο του ιδίου, όσο και του διαδόχου, του πρωτότοκου Γεωργίου.
Η εναλλακτική ήταν μόνο μία: Στις 30 Μαΐου 1917 ο Αλέξανδρος ανεβαίνει ξαφνικά στο θρόνο, σε ηλικία 24 ετών.
Ως δευτερότοκος γιος του βασιλιά, ο ίδιος θεωρούσε δεδομένο ότι δεν θα ανέβαινε ποτέ στο θρόνο. Όλοι τον περιγράφουν ως έναν πολύ μέτριο μαθητή ως ατίθασο χαρακτήρα, ως γυναικά και για την αγάπη του για τα αυτοκίνητα.
Ο πρίγκιπας Χάρι της εποχής του
Ο Αλέξανδρος με λίγα λόγια ήταν ένας «τινέιτζερ» της εποχής του και ένας πολύ κλασικός δευτερότοκος γαλαζοαίματος, ο πρίγκιπας Χάρι της εποχής του.
Ήταν ήπιος χαρακτήρας, είχε δυσανεξία στην εθιμοτυπία της αυλής και αγαπούσε τα ξενύχτια και το τάβλι.
Στο μικρό χρονικό διάστημα της βασιλείας του προσπάθησε όσο ήταν δυνατόν να αποφύγει την πολιτική. Η ηπιότητα και η διαλλακτικότητα του χαρακτήρα του συνέβαλαν στη συμφιλίωσή του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, παρά το συναισθηματικό βάρος από την εκδίωξη του πατέρα του.
Στην αρχή η σχέση Βενιζέλου - Αλέξανδρου ήταν πολύ δύσκολη, καθώς ο Αλέξανδρος παρέμενε πιστός στον έκπτωτο πατέρα του και στη μυστική επικοινωνία που είχε με τους γονείς του παροτρυνόταν να συγκρουσθεί με τον Βενιζέλο. Σταδικά τα πράγματα ηρέμησαν.
Η ανάληψη του θρόνου από τον Αλέξανδρο, ήταν στην πραγματικότητα ένα συνταγματικό πραξικόπημα· δεν ακολουθήθηκαν καν οι περί διαδοχής διατάξεις του συντάγματος.
Η βασιλική οικογένεια αναχώρησε για την Ιταλία και από εκεί για την Ελβετία, όπου έφτασε στις 2 Ιουνίου 1917. Ο Βενιζέλος ερμήνευσε την αναχώρηση του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα ως παραίτηση, κάτι που ανέτρεπε την τάξη διαδοχής σύμφωνα με το άρθρο 45, υπέρ του Γεωργίου. Ο Αλέξανδρος ορκίστηκε βασιλιάς την επομένη.
Ο Κωνσταντίνος δεν αποδέχθηκε ποτέ τον Αλέξανδρο ως βασιλέα, και στον τάφο του στο Τατόι αναγράφεται ως «Αλέξανδρος, βασιλόπαις της Ελλάδος, βασίλεψε αντί του πατρός αυτού».
Επίσης η μητέρα του, Σοφία, στην αλληλογραφία μαζί του τον προσφωνούσε Πρίγκηπα Αλέξανδρο. Αρχικά ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε εκφράσει την προτίμηση του προς τον νεότερο γιο του Κωνσταντίνου, τον ανήλικο τότε Παύλο και τον ορισμό αντιβασιλέα. Όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν του επέτρεψαν να επιλέξει το διάδοχο.
Αν και ορκίστηκε βασιλιάς, ο Αλέξανδρος ανάλαβε τα καθήκοντά του με την πεποίθηση ότι εκτελούσε χρέη τοποτηρητή του θρόνου και ότι η προσωρινή ηγεμονία του θα έληγε με το τέλος του πολέμου και την επιστροφή του πατέρα του, καθώς ο Κωνσταντίνος δεν υπέβαλε επίσημα την παραίτησή του όταν αποχώρησε από την Ελλάδα.
Ένα πολύ «σκανδαλώδες» ειδύλλιο
Ο Αλέξανδρος ήταν ακριβώς ο γαλαζοαίματος που θα δημιουργούσε σκάνδαλο: Η σχέση του με μια κοινή θνητή, την Ασπασία Μάνου, κόρη του επιλάρχου Πέτρου Μάνου ιππάρχου των Ανακτόρων, προκάλεσε σάλο, τόσο εντός της βασιλικής οικογένειας, όσο και στον πολιτικό κόσμο.
Μάταια ο Βενιζέλος τον πίεζε να παντρευτεί την πριγκίπισσα Μαίρη, κόρη του Βασιλιά της Αγγλίας Γεωργίου Ε’.
Στις 4 Νοεμβρίου 1919, παρά τις αντιρρήσεις της βασιλικής οικογένειας και του Βενιζέλου, προχώρησε σε γάμο με την αγαπημένη του. Το γεγονός προκάλεσε τεράστιο σκάνδαλο και παρά λίγο να φέρει το τέλος της μοναρχίας από την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε την απομάκρυνση της Μάνου, η οποία έφυγε για το Παρίσι, συνοδευόμενη από τον Αλέξανδρο.
Εκεί ο βασιλιάς συναντήθηκε με τον Βενιζέλο και διευθέτησαν το πρόβλημα νομιμότητας του γάμου του.
Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αλέξανδρου, η Ελλάδα πήρε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Με το τέλος του πολέμου και μετά από την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ, παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η ανατολική Μακεδονία και η δυτική Θράκη από τη Βουλγαρία, ενώ με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, ένα χρόνο αργότερα, προσαρτήθηκε η ανατολική Θράκη, με εξαίρεση την Κωνσταντινούπολη, και η περιοχή της Σμύρνης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Όλα πήγαιναν καλά. Ο Βενιζέλος είχε βρει τον ιδανικό μονάρχη, ο οποίος δεν διαμαρτυρόταν για τίποτα, αρκεί να τον άφηναν ήσυχο.
Οι σποραδικές εντάσεις μεταξύ βασιλιά και κυβέρνησης δεν επιβάρυναν τη μεταξύ τους συνεργασία και ο Αλέξανδρος δεν αντέδρασε στην ομιλία του θρόνου που είχε συντάξει ο Βενιζέλος, με καθαρή αποδοκιμασία του καθεστώτος του πατέρα του. Τον Ιανουάριο του 1919 ο Αλέξανδρος έβγαλε λόγο σε στρατιωτική μονάδα υπέρ του καθεστώτος, με την οποία καλούσε τους στρατιωτικούς να μη συνωμοτούν σε βάρος της κυβέρνησης.
Ίσως όλα θα συνέχιζαν έτσι και ίσως (τα γνωστά, πολύ αγαπημένα μας «ίσως») η Μικρασιατική εκστρατεία να είχε διαφορετική έκβαση ή και δεν θα είχε συμβεί ποτέ με όλες τις συνέπειές της, εάν στις 17 Σεπτεμβρίου δεν είχε δαγκώσει τον Αλέξανδρο μια μαϊμού.
Εκείνο το πρωί, ο Αλέξανδρος περπατουσε στο βασιλικό κτήμα, στο Τατόι, όταν ο σκύλος του, ο Φριτς, ένας Γερμανικός ποιμενικός (λυκόσκυλο), ενεπλάκη σε καυγά με έναν από τους δύο μακάκους του Γερμανού γεωπόνου Στουρμ του βασιλικού κτήματος.
Όσο ο Αλέξανδρος προσπαθούσε να διαχωρίσει τα δύο ζώα, ο δεύτερος μακάκος του επιτέθηκε και τον δάγκωσε στο πόδι και τον κορμό. Λίγο αργότερα, υπηρέτες κατέφτασαν και έδιωξαν τους μακάκους.
Αμέσως ο Αλέξανδρος τηλεφώνησε στον υπολοχαγό Στέφανο Μεταξά, από τον οποίο ζήτησε να φέρει γιατρό με επιδεσμικό υλικό. Ο Κωνσταντίνος Μέρμηγκας, διακεκριμένος καθηγητής της χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών με σπουδές στη Γερμανία, έφτασε στο Τατόι και εξέτασε τα τραύματα του βασιλιά παρουσία και της Ασπασίας Μάνου.
Ο Μέρμηγκας έπλυνε τα τραύματα με οινόπνευμα και βενζίνη και συμμάζεψε τις πολτοποιημένες μυικές μάζες με γάζες εμποτισμένες σε ιώδιο, αλλά δεν θεώρησε τον καυτηριασμό αναγκαίο, πιστεύοντας ότι πρόκειται για ένα συνηθισμένο τραύμα.
Ο ίδιος ο βασιλιάς ζήτησε το παράξενο αυτό περιστατικό να μη δημοσιευτεί. Οι πληγές ωστόσο είχαν μολυνθεί και το ίδιο βράδυ ο Αλέξανδρος ανέβασε πυρετό. Λίγες ημέρες αργότερα εμφανίστηκαν φλεγμονές και οι πληγές, αντί να κλείσουν, είχαν επεκταθεί.
Αμέσως, καλούνται επτά από τους σπουδαιότερους Έλληνες καθηγητές ιατρικής της εποχής, οι Σάββας, Φωκάς, Αναγνωστόπουλος, Λιβιεράτος, Σακόρραφος, Μπένσης και Γερουλάνος για να δώσουν λύση. Ο Σάββας εντοπίζει με μικροσκόπιο στο πύον το βακτήριο του στρεπτόκοκκου. Ο Φωκάς προτείνει ο βασιλιάς να ακρωτηριαστεί, αλλά η πρότασή του απορρίπτεται από την Ασπασία Μάνου, ενώ και οι άλλοι γιατροί διστάζουν.
Μετά από λίγες ημέρες και με εντολή του Βενιζέλου, καλούνται στην Ελλάδα δύο διαπρεπέστατοι Γάλλοι γιατροί οι οποίοι εξηγούν ότι ο ακρωτηριασμός πλέον είναι άσκοπος, αφού η μόλυνση έχει επεκταθεί και ότι ο βασιλιάς θα πεθάνει.
Στις 25 Οκτωβρίου (με το νέο ημερολόγιο) και αφού είχαν μεσολαβήσει επτά τοπικές επεμβάσεις, ο 27χρονος βασιλιάς υπέκυψε. Δίπλα του, από την εξόριστη βασιλική οικογένεια ήταν μόνο η γιαγιά του, Όλγα.
Η διατύπωση του τελευταίου ιατρικού δελτίου ήταν στεγνή και μάλλον άκομψη: «Μετά βραχείαν αγωνία, καθ΄ην η Αυτού Μεγαλειότης κατελήφθη υπό σπασμωδικών κινήσεων του προσώπου, εξέπνευσε περί 4ην και 12 λεπτά μετά μεσημβρίαν».
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου οι μακάκοι θανατώθηκαν και ο Βενιζέλος έπλεξε το εγκώμιό του. Ο οδηγός του και ο γεωπόνος Στουρμ, που θεώρησε τον εαυτό του υπαίτιο για το συμβάν, αυτοκτόνησαν.
Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε.
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά.