Επιχείρηση Anglo: Πώς βρετανοί και Έλληνες αχρήστευσαν αεροπλάνα των Ιταλών στη Ρόδο – Το θλιβερό τέλος των Δωδεκανήσιων συνεργατών των καταδρομέων

Μια ξεχασμένη πολεμική ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Επιχείρηση Anglo. Βρετανοί κομάντος και Έλληνες ανατίναξαν πολεμικά αεροπλάνα των Ιταλών στη Ρόδο – Το τέλος των Δωδεκανήσιων συνεργατών των καταδρομέων ήταν θλιβερό.
Στόχος ο ανεφοδιασμός του Ρόμελ στην Αφρική
H Επιχείρηση Anglo ήταν καταδρομική ενέργεια Βρετανών κομάντος επί του εδάφους της Ρόδου, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (31 Αυγούστου-18 Σεπτεμβρίου του 1942). Η επιχείρηση δολιοφθοράς πραγματοποιήθηκε από οκτώ Βρετανούς των Ειδικών Δυνάμεων του Ναυτικού (SBS: μονάδα ειδικών δυνάμεων του Βασιλικού Ναυτικού του Ηνωμένου Βασιλείου) συνεπικουρούμενοι από Έλληνες.
Ο υπολοχαγός Ντέιβιντ Σάδερλαντ και ο πεζοναύτης Τζον Ντούγκαν ήταν οι μόνοι που επέστρεψαν στη βάση τους από την Επιχείρηση Anglo. Η ομάδα των δολιοφθορέων καταδιώχθηκε ανελέητα, αφού είχε «χτυπήσει» σε δύο αεροδρόμια και είχε καταστρέψει πολεμικά αεροσκάφη που ήταν ετοιμοπόλεμα για να υποστηρίξουν την επαπειλούμενη προέλαση του Ρόμελ στο Κάιρο και να βομβαρδίσουν συμμαχικές νηοπομπές ανεφοδιασμού προς την πολιορκούμενη Μάλτα.
Η ομάδα των οκτώ Βρετανών, με την αρωγή δύο Ελλήνων γεννημένων στη Ρόδο: του Νικόλα Σάββα και Γιώργου Κυρμιχάλη, που θα έκαναν χρέη οδηγών- γνωρίζοντας άριστα το νησί τους- και δύο διερμηνείς, απέπλευσαν από τη Βηρυτό με το θρυλικό ελληνικό υποβρύχιο «Παπανικολής» και το βρετανικό «Traveler», στις 31 Αυγούστου. Η ομάδα των κομάντος βγήκε σε μια παραλία κάτω από το μεσαιωνικό κάστρο του Φερακλού, βόρεια του ακρωτηρίου Λάρδος, στην ανατολική ακτή της Ρόδου. Οι στόχοι ήταν το αεροδρόμιο που είχε κατασκευαστεί από την Regia Aeronautica στην Κάλαθο και το στρατιωτικό αεροδρόμιο Μαριτσών, στο χωριό Μαριτσά, που βρισκόταν 14 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την πόλη της Ρόδου.

Το υποβρύχιο «Παπανικολής» στο λιμάνι της Βυρητού

Η ομάδα πάτησε στο νησί του Διαγόρα δίχως να γίνει αντιληπτή και χωρίς την παραμικρή δυσκολία, χρησιμοποιώντας πτυσσόμενη βάρκα με τρεις φουσκωτούς πλωτήρες, τους οποίους έκρυψαν σε σπηλιές και αφού εξαφάνισαν τα αποτυπώματα των ποδιών τους από την άμμο μπήκαν στα ηπειρωτικά. Πέρα από μια πρόχειρη εκτίμηση ότι η ιταλική φρουρά του νησιού αριθμούσε περίπου 30.000 άνδρες, δεν υπήρχαν άλλες πληροφορίες για την κατάσταση που επικρατούσε στη Ρόδο.
Η αποστολή έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τη νύχτα της 17ης ή 18ης Σεπτεμβρίου, ημερομηνίες που είχε προγραμματιστεί να περάσει υποβρύχιο να παραλάβει την ομάδα ή τουλάχιστον τους επιζώντες της. Οι καταδρομείς δεν θα είχαν ασύρματη επικοινωνία με τη βάση τους ή με το Πολεμικό Ναυτικό.
Στο ένα αεροδρόμιο τους περίμεναν...
Αφού ξεκουράστηκαν την πρώτη μέρα, οι άνδρες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: η μια υπό τον λοχαγό Τζέιμς Άλοτ που θα χτυπούσε το αεροδρόμιο των Μαριτσών (περίπου 48 χιλιόμετρα μακριά τους) και η δεύτερη υπό τον υπολοχαγό Ντέιβιντ Σάδερλαντ που θα επιτίθονταν στο κοντινό αεροδρόμιο στην Κάλαθο.
Η υπόλοιπη ομάδα εφόδου ήταν ο λοχίας Μος, ο δεκανέας ΜακΚένζι, ο στρατιώτης Μπλέικ, οι πεζοναύτες Μπάροου, Χάρις και Ντούγκαν. Οι Έλληνες που συνεργάστηκαν για το πέρας της αποστολής, εκτός από τους δυο Ροδίτες, ήταν ο υπολοχαγός Καλαμποκίδης και ένας ακόμα, που δεν έχει γίνει γνωστό το όνομά του.
Στην όλη επιχείρηση βοήθησαν επίσης, με τις γνώσεις τους για την περιοχή, οι ντόπιοι αδελφοί Παύλος και Αντώνης Μουστακέλλης: ο ένας ποιμένας κι ο άλλος αγροφύλακας.

Η Επιχείρηση πέτυχε κατά το ήμισυ...

Οι άνδρες του Σάδερλαντ έφτασαν γρήγορα κοντά στον στόχο τους και βρήκαν ένα σημείο με θέα στο αεροδρόμιο, όπου, κρυμμένοι, κατέγραφαν τα πολεμικά αεροσκάφη. Όταν έπεσε το σκοτάδι δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης που θα διενεργείτο σε δύο τομείς: οι μεν θα τοποθετούσαν εκρηκτικά σε αεροσκάφη στη μία πλευρά του αεροδρομίου, ενώ οι υπόλοιποι θα αντιμετώπιζαν την φρουρά του αεροδρομίου.
Η καταρρακτώδης βροχή και οι κεραυνοί, δεν εμπόδισαν τους φρουρούς να εντοπίσουν τους κομάντος, αφού όμως πρώτα 13 ή κατ' άλλους 15 αεροσκάφη είχαν παραδοθεί στις φλόγες και πολλές δεξαμενές καυσίμων εξερράγησαν κάνοντας τη νύχτα- μέρα . Και οι πέντε άνδρες τράπηκαν σε φυγή από το αεροδρόμιο του Κάλαθου, αλλά μόνο ο Σάδερλαντ και ο Ντούγκαν έφτασαν στον τόπο του προγραμματισμένου ραντεβού. Πυροβολισμοί που ακούστηκαν από τα βόρεια, πριν χαράξει η αυγή, υποδήλωναν ότι η άλλη ομάδα είχε «πέσει» πάνω στον εχθρό. Την επόμενη μέρα οι δυο Βρετανοί, που είχαν επιβιώσει, ξάπλωσαν στους αμμόλοφους περιμένοντας να συναντήσουν τους άνδρες του Άλοτ που θα επέστρεφαν από το άλλο αεροδρόμιο. Και οι ώρες περνούσαν βασανιστικά. Και ούτε η ομάδα του Άλοτ, αλλά ούτε και κάποιος από τους τρεις της ομάδας του Σάδερλαντ, που χτυπήθηκαν με τους Ιταλούς, εμφανίστηκαν στην παραλία.
Κάποια στιγμή μάλιστα ένα ιταλικό περιπολικό έφτασε με μια ομάδα στρατιωτών που ανακάλυψε το πτυσσόμενο σκάφος.
Οι δυο Βρετανοί, κρύφτηκαν προσεκτικά και απέφυγαν οδυνηρή συνάντηση με τους διώκτες τους· κι όταν έπεσε το σκοτάδι σύρθηκαν προς την ακτή για να κολυμπήσουν, μόλις θα έβλεπαν το υποβρύχιο που θα τους παραλάμβανε.
Αν και ήρεμη η θάλασσα, ήταν παγωμένη, όμως τίποτα δεν μπορούσε πια να εμποδίσει τους δυο βρετανούς καταδρομείς από την διαφυγή τους.
Το θλιβερό τέλος των Ρόδιων
Όλα τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας είχαν συλληφθεί. Οι δύο Έλληνες οδηγοί, που είχαν διαφύγει από τη Ρόδο, με μια βάρκα, στην Τουρκία έναν χρόνο πριν, και προσφέρθηκαν εθελοντικά να λάβουν μέρος στην επιχείρηση, δικάστηκαν για προδοσία και ο μεγαλύτερος, σε ηλικία, ο 24χρονος Νίκος Σάββας εκτελέστηκε, ενώ ο 19χρονος Γιώργος Κυρμιχάλης, φυλακίστηκε αλλά, απελευθερώθηκε από τους Βρετανούς το 1944 και πέθανε αμέσως μετά τον πόλεμο από φυματίωση.
Το λάθος των δολιοφθορέων ήταν ότι δεν είχαν συντονιστεί να χτυπήσουν ταυτόχρονα. Στο αεροδρόμιο της Καλάθου είχαν καταστραφεί 15 αεροσκάφη και αποθήκες καυσίμων, όμως στις Μαριτσές η φρουρά περίμενε το χτύπημα ειδοποιημένη από την Κάλαθο και μόνο δύο αεροπλάνα καταστράφηκαν, αλλά πολλά στρατιωτικά οχήματα παραδόθηκαν στις φλόγες· στόχος όμως δεν ήταν αυτά.
Οι Ιταλοί καταδίωξαν τους κομάντος και πρώτα εντόπισαν και συνέλαβαν την ομάδα του Άλοτ· λίγες μέρες μετά έπεσαν στα χέρια τους και πέντε άνδρες της ομάδας του Σάδερλαντ.
Ο Γιώργος Κυρμιχάλης κρατήθηκε στο στρατόπεδο όπου κρατούνταν και ο αδελφός του Λεωνίδας, που είχε συλληφθεί για πράξεις αντίστασης κατά των Ιταλών.
Οι Βρετανοί και οι Έλληνες που συμμετείχαν στην επιχείρηση οδηγήθηκαν- ως αιχμάλωτοι πολέμου- σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι δυο Ροδίτες όμως- ως Ιταλοί υπήκοοι- δικάστηκαν και καταδικάστηκαν ο μεν Σάββας σε θάνατο (εκτελέστηκε δυο μέρες μετά), ο δε Κυρμιχάλης σε φυλάκιση. Ο Κυρμιχάλης απελευθερώθηκε όταν συνθηκολόγησαν οι Ιταλοί το 1944 και πέθανε στη Ρόδο, σε ηλικία μόλις 26 χρονών το 1949 από φυματίωση. Ουδέν άλλο έχει γίνει γνωστό για την τύχη των υπολοίπων ανδρών της Επιχείρησης.
To 1954 η Επιχείρηση Anglo μεταφέρθηκε στη Μεγάλη Οθόνη με τίτλο «Απόβαση στη Ρόδο» (They who dare.) με πρωταγωνιστές τον Ντερκ Μπόγκαρντ και τον Ακιμ Ταμίροφ.
Ο Ντέιβιντ Σάδερλαντ αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του Συνταγματάρχη και πέθανε το 2006 σε ηλικία 85 χρονών.
Το υποβρύχιο «Traveler», που διέσωσε τους δυο κομάντος, χάθηκε με όλα τα μέλη του πληρώματός του δύο μήνες μετά την Επιχείρηση.
Ακόμα μια ιστορία ηρωισμού καταχωνιασμένη και σκονισμένη από τοα χρόνια στα βαθιά ντουλάπια της Ιστορίας. Ας είναι καλά ο αναγνώστης μας που την επανέφερε στο φως.