DBRS: Αφησε αμετάβλητο το αξιόχρεο της Ελλάδας στο ΒΒΒ (χαμηλό)

Αμετάβλητο στο ΒΒΒ (χαμηλό) με σταθερή τάση άφησε το αξιόχρεο της Ελλάδας ο καναδικός οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης DBRS.
O DBRS είχε δώσει την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα τον περασμένο Σεπτέμβριο, μία κίνηση την οποία ακολούθησαν ο S&P και ο Fitch. Την επόμενη Παρασκευή θα ανακοινώσει τη νέα αξιολόγησή του ο Moody's, ο οποίος βαθμολογεί την Ελλάδα ένα σκαλοπάτι κάτω από την επενδυτική βαθμίδα.
Ισορροπημένοι οι κίνδυνοι
Στην ανακοίνωσή του, ο οίκος αναφέρει ότι η σταθερή τάση αντανακλά την άποψή του ότι είναι ισορροπημένοι οι κίνδυνοι για την πιστωτική αξιολόγηση.
«Οι καλές οικονομικές επιδόσεις σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα πρωτογενή πλεονάσματα αναμένεται να συμβάλλουν, ώστε να παραμείνει ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ σε έντονη πτωτική τροχιά στο μέλλον», σημειώνει.
Πάνω από το 2% η ανάπτυξη τη διετία 2024-2025
Μετά την ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,6% το 2022, η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα έχει επιβραδυνθεί κοντά στο 2% και αναμένεται να διατηρηθεί πάνω από το επίπεδο αυτό τη διετία 2024-2025.
Κάτω από το 150% του ΑΕΠ το χρέος το 2025
Τα αυξανόμενα πρωτογενή πλεονάσματα, που προβλέπονται πάνω από το 2% του ΑΕΠ την ίδια περίοδο, από 1,1% το 2023, θα βοηθήσουν ώστε ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ να μειωθεί κάτω από το 150% του ΑΕΠ του 2025 έναντι 160% του ΑΕΠ που εκτιμάται ότι ανήλθε πέρυσι.
Με δυναμική οι μεταρρυθμίσεις
Επιπλέον, η υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων αποκτά ισχυρή δυναμική και σε συνδυασμό με τις υψηλότερες επενδύσεις, με στήριξη από πόρους της ΕΕ, θα αυξήσουν το δυνητικό ΑΕΠ.
Ωστόσο, σημειώνει ο οίκος, οι αυξημένοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι που επηρεάζουν το εμπόριο και ο μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο αντίκτυπος στην οικονομία από τις τρέχουσες σφιχτές χρηματοδοτικές συνθήκες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βραδύτερη ανάπτυξη και πιο αδύναμα δημόσια οικονομικά.
Αυξημένη η ανθεκτικότητα της οικονομίας
Η πιστωτική αξιολόγηση της Ελλάδας υποστηρίζεται από τη συμμετοχή της στην ΕΕ και την Ευρωζώνη και από την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στο παρελθόν που έχουν αυξήσει την ανθεκτικότητα της οικονομίας, αναφέρει o οίκος.
Πρόοδος στην υλοποίηση του σχεδίου Ανάκαμψης
Η Ελλάδα συνεχίζει να κάνει πρόοδο στην υλοποίηση του σχεδίου Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, το οποίο περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη δίκαιη ανάπτυξη και τις επενδύσεις, περιορίζοντας έτσι το επενδυτικό κενό μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών της Ευρωζώνης.
Ο DBRS έχει την άποψη ότι οι πόροι της ΕΕ θα συνεχίσουν να παρέχουν κίνητρα για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, στηρίζοντας παράλληλα την αύξηση των επενδύσεων με κεφάλαια που διοχετεύονται επίσης μέσω του ενισχυμένου τραπεζικού συστήματος.
Η πιστωτική αξιολόγηση, σημειώνει ο DBRS, περιορίζεται από τα κατάλοιπα της παρατεταμένης κρίσης της Ελλάδας, δηλαδή το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος, το υψηλό ακόμη ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων και το υψηλό, αν και τώρα κοντά σε μονοψήφιο επίπεδο, ποσοστό ανεργίας.
Κατανάλωση και επενδύσεις
Οι οικονομικές επιδόσεις μετά την πανδημία ήταν αξιοσημείωτες στην Ελλάδα. Η οικονομική δραστηριότητα της χώρας υπερβαίνει τις επιδόσεις του μέσου όρου της ευρωζώνης από το 2021. Παρά την αναμενόμενη επιβράδυνση, αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί στο μέλλον.
Μετά από μια ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,6% το 2022, η απόδοση του ΑΕΠ της Ελλάδας εκτιμάται ότι περιορίστηκε στο 2% πέρυσι, ξεπερνώντας κατά πολύ το εκτιμώμενο 0,6% της ευρωζώνης.
Παρά τον υψηλό πληθωρισμό, τις αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης και την ασθενέστερη εξωτερική ζήτηση, η ελληνική οικονομία επέδειξε ανθεκτικότητα, υποστηριζόμενη από την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Ενώ οι ισχυρές πλημμύρες του περασμένου έτους είχαν σημαντικό αντίκτυπο σε γεωργικές εκτάσεις, ζωικό κεφάλαιο και υποδομές στην περιοχή της Θεσσαλίας, ο συνολικός αντίκτυπος στην ελληνική οικονομία περιορίστηκε λόγω της μικρής συμβολής της περιοχής στο ΑΕΠ και των δημόσιων πόρων που διατέθηκαν για την ανασυγκρότηση. Φέτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ανάπτυξη 2,3%, με περαιτέρω πρόοδο στην εφαρμογή του Greece 2.0.
Οι επενδύσεις εκτιμάται ότι αυξήθηκαν στο 14,1% του ΑΕΠ στο τέλος του 2023 από 10,7% το 2019. Επιπλέον, το απόθεμα παγίου κεφαλαίου που μειώνονταν από το 2009, έγινε θετικό το 2022 και αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται.
Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα έχει λάβει από τα Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 7,59 δισ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων και δάνεια 7,29 δισ. ευρώ, ενώ το συνολικό κονδύλι είναι σχεδόν 36 δισ. ευρώ (16% του ΑΕΠ) για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Η διάθεση κονδυλίων της ΕΕ σε συνδυασμό με την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, πιθανότατα θα βελτιώσει τις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας και δικαιολογεί τη θετική ποιοτική προσαρμογή της αξιολόγησης του DBRS αναφορικά με το πλαίσιο της οικονομικής διάρθρωσης και επίδοσης.
Διατηρείται η δημοσιονομική πειθαρχία
Τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας, μετά την επιδείνωση λόγω των μέτρων που εφαρμόστηκαν για τον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας και ενεργειακής κρίσης, βελτιώνονται με ταχείς ρυθμούς. Αφού κορυφώθηκε στο 9,7% του ΑΕΠ το 2020, το έλλειμμα εκτιμάται ότι μειώθηκε στο 2,1% το 2023.
Αυτό αντανακλά όχι μόνο τον αντίκτυπο του πληθωρισμού, αλλά και τα κυβερνητικά μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, τα οποία οδηγούν σε δημοσιονομική υπεραπόδοση. Το πρωτογενές ισοζύγιο επέστρεψε σε πλεόνασμα το 2022 (0,1% του ΑΕΠ) και προβλέπεται ότι σημείωσε πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ πέρυσι.
Αυτή η βελτίωση έρχεται παρά το δημοσιονομικό κόστος που σχετίζεται με τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες. Το 2023, η ελληνική κυβέρνηση υιοθέτησε διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών των φυσικών καταστροφών καθώς και μέτρα για τη βελτίωση της ετοιμότητάς της σε τέτοια γεγονότα. Η κυβέρνηση υπέβαλε συμπληρωματικό προϋπολογισμό 600 εκατ. ευρώ (0,3% του ΑΕΠ) με πακέτο που περιλάμβανε έκτακτη βοήθεια για νοικοκυριά και επιχειρήσεις που επλήγησαν από τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες και βοήθεια για επισκευές, συντήρηση και βελτιώσεις υποδομών.
Στον κρατικό προϋπολογισμό του 2024, η κυβέρνηση προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 2,1% του ΑΕΠ φέτος, μία βελτίωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα από το 2023, η οποία οφείλεται κυρίως στη σταδιακή κατάργηση των μέτρων ενεργειακής στήριξης και στις εφάπαξ αυξήσεις των δαπανών που σχετίζονται με τις φυσικές καταστροφές το 2023.
Οι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές παραμένουν και σχετίζονται με βραδύτερη ανάπτυξη που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ασθενέστερα δημοσιονομικά έσοδα, μία νέα πίεση στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων που θα απαιτούσε πρόσθετα μέτρα στήριξης καθώς και ακραία γεγονότα που σχετίζονται με το κλίμα.
Από την άλλη πλευρά, μια επίμονη βελτίωση των δημοσιονομικών εσόδων χάρη στα κυβερνητικά μέτρα για την αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης μπορεί να αποφέρει καλύτερα από τα αναμενόμενα δημοσιονομικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το μερίδιο της παραοικονομίας έχει μειωθεί σημαντικά από περίπου 30% το 2013 σε 16% το 2021 και αυτό είναι καλός οιωνός για τη μελλοντική δημοσιονομική ικανότητα.
Μείωση του χρέους
Ο δείκτης του δημόσιου χρέους αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται, χάρη στην αύξηση των πρωτογενών πλεονασμάτων, τα συγκρατημένα επιτόκια και την υψηλή ονομαστική ανάπτυξη.
Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ της Ελλάδας κορυφώθηκε στο 206,3% του ΑΕΠ το 2020 πριν υποχωρήσει σε περίπου 160,3% το 2023. Στον κρατικό προϋπολογισμό του 2024, η κυβέρνηση προέβλεψε ότι ο λόγος του δημόσιου χρέους θα συνέχιζε την πτωτική του τάση, πέφτοντας στο 153% του ΑΕΠ και αυτό σημαίνει πτώση 54 ποσοστιαίων μονάδων σε τέσσερα χρόνια.
Οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων συνεχίζουν να επωφελούνται από την ευνοϊκή ζήτηση, με το 10ετές spread σε σχέση με τα γερμανικά ομόλογα περίπου στις 100 μονάδες βάσης.
Κατά την άποψη του DBRS, οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους μετριάζονται από διάφορους παράγοντες.
Πρώτον, η δομή του χρέους της Ελλάδας είναι πολύ ευνοϊκή με το 100% του χρέους σε σταθερά επιτόκια μετά τα swaps. Επιπλέον, η μέση σταθμισμένη διάρκεια είναι πολύ μεγάλη, ελαφρώς κάτω από τα 20 έτη στο τέλος του 2023, και περισσότερο από το 70% του χρέους κατέχεται από τον επίσημο τομέα, γεγονός που καθιστά το χρέος λιγότερο επιρρεπές στην αστάθεια της αγοράς.
Δεύτερον, ο Ελληνικός Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) κατάφερε να καλύψει τον κίνδυνο για το χαρτοφυλάκιό του χρέους, μετριάζοντας τον αντίκτυπο της αύξησης του κόστους από τους τόκους. Το 2024, το μέσο πραγματικό επιτόκιο του μεσοπρόθεσμου έως μακροπρόθεσμου χρέους αναμένεται να διαμορφωθεί στο 1,3%.
Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας επωφελείται επίσης από την ενεργητική στρατηγική διαχείρισης του, με πρόωρες αποπληρωμές που μείωσαν το βραχυπρόθεσμο χρέος και εξομάλυναν το προφίλ αποπληρωμών του. Για παράδειγμα, ο ΟΔΔΗΧ αποπλήρωσε πλήρως τα δάνειά προς το ΔΝΤ και προπλήρωσε 2,6 δισ. ευρώ και 5,3 δισ. ευρώ από τα διμερή δάνεια από χώρες της Ευρωζώνης το 2022 και το 2023, αντίστοιχα.
Σε περίπτωση που το πρωτογενές πλεόνασμα παραμείνει κοντά στο στόχο, οι χρηματοδοτικές ανάγκες αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες τα επόμενα χρόνια, μειώνοντας τους κινδύνους αναχρηματοδότησης.
Τα σημαντικά ταμειακά αποθέματα περίπου 33,6 δισεκατομμυρίων ευρώ (15% του ΑΕΠ ή τρία χρόνια ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών) στο τέλος του 2023 συνεχίζουν να χρησιμεύουν ως απόθεμα ρευστότητας και να ενισχύουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των παραγόντων της αγοράς, μειώνοντας τον κίνδυνο αναχρηματοδότησης και επιτοκίου.
Αυτά τα αποθεματικά, σε συνδυασμό με την ενεργητική στρατηγική διαχείρισης του χρέους για την επίτευξη του χαμηλότερου δυνατού κόστους επιτοκίου, μειώνουν σημαντικά τους κινδύνους αποπληρωμής και υποστηρίζουν τη θετική ποιοτική προσαρμογή του DBRS όσον αφορά την αξιολόγησή του για το πλαίσιο σχετικά με το χρέος και τη ρευστότητα.
Ωστόσο, παρά το ευνοϊκό προφίλ χρέους, η Morningstar DBRS σημειώνει ότι η βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας βασίζεται κυρίως στην ικανότητά της να διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα και σταθερούς ρυθμούς αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, καθώς μακροπρόθεσμα το χρέος του επίσημου τομέα θα αντικατασταθεί με χρέος χρηματοδοτούμενο από την αγορά.
Βελτίωση της θέσης των τραπεζών
Έχει γίνει σημαντική προσπάθεια για την ενίσχυση του τραπεζικού τομέα της Ελλάδας, ο οποίος, χάρη στη βελτίωση της πιστωτικής ποιότητας, είναι πλέον πιο ανθεκτικός από ό,τι στο παρελθόν.
Οι τράπεζες είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες, έχουν καλύτερη ρευστότητα και έχουν αυξήσει την κερδοφορία τους, με την υποστήριξη της αύξησης του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου. Επιπλέον, η βελτίωση της λειτουργικής αποτελεσματικότητας μετά από μια βαθιά διαδικασία αναδιάρθρωσης και η μείωση του πιστωτικού κόστους σε συνάρτηση με τη βελτίωση του προφίλ κινδύνου ενίσχυσαν περαιτέρω το τραπεζικό σύστημα.
Ο συνολικός δείκτης ακαθάριστων μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν 7,9% το τρίτο τρίμηνο του 2023, μειωμένος κατά περισσότερο από 40 ποσοστιαίες μονάδες από την κορύφωση τον Ιούνιο του 2017. Αυτή η μείωση οφείλεται κυρίως στις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις δανείων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής».
Την τελευταία δεκαετία, η αύξηση των δανείων ήταν υποτονική. Ωστόσο, ο DBRS σημειώνει ότι η αποτελεσματική διαχείριση και η κατανομή των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης από τις τράπεζες, σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση των NPEs που έχει σημειωθεί, τοποθετεί τις τράπεζες σε καλή θέση για να αυξήσουν την παροχή πιστώσεων στις επιχειρήσεις, υποστηρίζοντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη.
Ωστόσο, βασική πρόκληση παραμένει η επίλυση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που μεταφέρθηκαν από τους ισολογισμούς των τραπεζών στην πραγματική οικονομία και πλέον βρίσκονται υπό διαχείριση από τους servicers.
Ταυτόχρονα, η οικονομική επιβράδυνση και το περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων θα μπορούσαν να επηρεάσουν δυσμενώς τα χαρτοφυλάκια δανείων των τραπεζών και να οδηγήσουν σε νέες εισροές NPEs.
«Στους παράγοντες αυτούς οφείλεται η αρνητική ποιοτική προσαρμογή του DBRS αναφορικά με την αξιολόγηση του για το πλαίσιο της νομισματικής πολιτικής και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας».
Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών
Το χρόνιο έλλειμμα της Ελλάδας στο εμπορικό ισοζύγιο και η αυξημένη αρνητική Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (NIIP) επιβαρύνουν την εξωτερική θέση της χώρας και τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Στο μέλλον, αυτές οι ευπάθειες είναι πιθανό να μειωθούν με το εμπορικό έλλειμμα να περιορίζεται σταδιακά, ενώ το εξωτερικό χρέος θα μειώνεται ως αποτέλεσμα των καθαρών αποπληρωμών.
Ο DBRS θεωρεί την εξωτερική θέση της Ελλάδας ως πιο ανθεκτική από ό,τι στο παρελθόν. Η χώρα έχει βελτιώσει την εξωτερική της ανταγωνιστικότητα, έχει γίνει μια πιο ανοιχτή οικονομία και οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό στο ΑΕΠ έχουν αυξηθεί σε ελαφρώς κάτω από 50% το 2022 από 22% το 2010. Επιπλέον, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, μετά από προσωρινή διεύρυνση το 2022 πάνω από το 10% του ΑΕΠ, μειώθηκε σε περίπου 6,4% το 2023.
Το έλλειμμα επωφελήθηκε από την ομαλοποίηση των τιμών της ενέργειας και την ισχυρή ανάκαμψη των εσόδων από τον τουρισμό, που ήταν 13% αυξημένα από το επίπεδο του 2019.
Το πολιτικό περιβάλλον
Πέρυσι, οι εθνικές εκλογές είχαν ως αποτέλεσμα το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, να αποκτήσει την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό εξασφάλισε τη συνέχεια της πολιτικής ώστε η κυβέρνηση να εφαρμόσει την πολιτική της ατζέντα, σε μια εποχή που η Ελλάδα χρειάζεται σταθερότητα για να εκπληρώσει τους στόχους και τα ορόσημα του Ταμείου Ανάκαμψης με στόχο την τόνωση των οικονομικών της προοπτικών. Επιπλέον, η κυβέρνηση επανέλαβε τη δέσμευσή της για δημοσιονομική πειθαρχία.
Η επιτυχής εφαρμογή του οικονομικού προγράμματος Greece 2.0, με αρκετές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε εξέλιξη, παραμένει βασική προτεραιότητα για τη νέα κυβέρνηση. Μεταξύ άλλων, η νέα κυβέρνηση σχεδιάζει να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του συστήματος δικαιοσύνης και να ενισχύσει το δημόσιο σύστημα υγείας, κάτι που μαζί με βελτιώσεις στην εκπαίδευση θα βοηθήσει την Ελλάδα να επιτύχει μακροπρόθεσμα οφέλη.
«Η βελτίωση στο πολιτικό περιβάλλον και η δέσμευση της κυβέρνησης να αντιμετωπίσεις μακροχρόνια προβλήματα δικαιολογούν μία θετική ποιοτική προσαρμογή αναφορικά με την αξιολόγηση του πλαισίου για το πολιτικό περιβάλλον».