Σαν σήμερα 17/5, Η μοιραία ναυμαχία του Λάμπρου Κατσώνη στα ανοιχτά της Άνδρου που όμως δεν τον σταμάτησε

Η Άνδρος στάθηκε μοιραία γι αυτόν, όμως συνέχισε· δεν δικαιώθηκε, αλλά έριξε σπόρο Επανάστασης σε πρόσφορο έδαφος... Ο Λάμπρος Κατσώνης δεν ήταν παιδί γεννημένο πλάι στο κύμα κι όμως η ιστορία του είναι ψημένη από την αρμύρα της θάλασσας και σφυρηλατημένη από τα κύματα της ατυχίας και της προδοσίας.
Ο Λάμπρος Κατσώνης γεννήθηκε στη Λιβαδειά (το 1752) και μια ξαφνική καταιγίδα της μοίρας τον έβγαλε μεσοπέλαγα: σ’ ένα γάμο πάνω, σκότωσε έναν νεαρό Τούρκο γιo μπέη. Και βγήκε στη θάλασσα ο Κατσώνης: στις Λιβανάτες, στην Ύδρα στη Ζάκυνθο κι έπειτα πιο μακριά, στο Λιβόρνο της Ιταλίας.
Κι έπειτα, χρόνια μετά η Ιστορία τον ανακαλύπτει τον Κατσώνη, ως αξιωματικό του ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού. Ναυμαχίες, μάχες, και ο θρυλικός στρατηγός Ποτέμκιν ζητάει να μάθει ποιος είναι αυτός γενναίος Κατσώνης. Κι ο Κατσώνης ανοίγει φτερά: ο πειρατής φόβος και τρόμος των Οθωμανών! Τον Αύγουστο του 1788 τρέπει σε φυγή τα πολεμικά τουρκικά καράβια στην Κάρπαθο και οι Ρώσοι χρίζουν τον Κατσώνη Υποχιλίαρχο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας! Κι οι Τούρκοι τον φοβούνται· τον πλησιάζουν να τα βρούνε, αλλά Κατσώνης τους μισεί.

Με ορμητήριο την Τζια, ο Λάμπρος Κατσώνης εξαπολύει επιδρομές στα παράλια της Μικράς Ασίας. Είναι ιστορικό το εγχείρημά του Κατσώνη ενώ βρίσκεται εγκλωβισμένος στο νησί της Κέας: όταν οι Τούρκοι τον περικύκλωσαν και απέκλεισαν τα 26 πλοία του στο «Στενό της Κόκκας», απέναντι από το Βουρκάρι, σύμφωνα με τον θρύλο, ο Κατσώνης έβαλε τους ναύτες του να σύρουν το πλοίο του πάνω από τη στενή λωρίδα γης χρησιμοποιώντας κορμούς δέντρων που είχε αλείψει με χοιρινό λίπος και διέφυγε στο Αιγαίο!
Οι Τούρκοι δεν πίστευαν ότι τους είχε ξεφύγει ο Δαίμονας, όπως τον έλεγαν, ο «Σειτάν» και έκαψαν την Κορησσία για να ξεσπάσουν…
Κι έπειτα ήρθε η ήττα. Μια μέρα σαν σήμερα, 17 Μαΐου του 1790 στη θαλάσσια περιοχή του Καφηρέα, ανάμεσα στην στο νότιο ακρωτήρι της Ευβοίας και στην Άνδρο, δέχθηκε επίθεση από 16 τουρκικά πλοία. Ο Κατσώνης και τα πληρώματά του αγωνίσθηκαν και προς στιγμήν απέκρουσαν τις επιθέσεις., αλλά το επόμενο πρωί 13 πλοία αλγερίνικα, συνενώθηκαν με τα τουρκικά.
Οι εχθροί κατέλαβαν τα περισσότερα πλοία του Κατσώνη, που στο τέλος έμεινε να μάχεται μόνος με πάνω στη ναυαρχίδα του, την «Η Αθηνά της Άρκτου». Κι όταν κατάλαβε πως κάθε ελπίδα είχε χαθεί έκαψε το καράβι του και διέφυγε με δυο λέμβους προς τα Κύθηρα. Ο Κατσώνης μέτρησε κοντά στους 600 νεκρούς, αλλά οι Τούρκοι με τους Αλγερινούς κοντά στους 3000. Ο Κατσώνης, παρατημένος στη μοίρα του από τους Ρώσους πολέμησε με όσες δυνάμεις είχε πια τους τούρκους στη θάλασσα· με ορμητήριο το Πόρτο Κάγιο της Μάνης προκαλούσε προβλήματα στα πλοία των Οθωμανών. Και κάποτε έχασε ό,τι κι αν είχε κι έφυγε στη Ρωσία. πέθανε το 1805 (κάποιοι ιστορικοί γράφουν ότι δολοφονήθηκε από γιατρό οικογενειακό φίλο), σε ηλικία 52 ετών στο χωριό Καράσοϊ στην Κριμαία, το οποίο μετονόμασε σε Λιβαδειά. Ο Κατσώνης «έφυγε» προδομένος, αλλά είχε ρίξει γερό θεμέλιο για να πατήσει η Ελληνική Επανάσταση, που ήρθε σχεδόν 20 χρόνια μετά.