Αναμένοντας την δόση, του Γιάννη Βαρουφάκη

 «Νυν υπέρ πάντων η επόμενη δόση», λοιπόν. «Αν δεν την πάρουμε», σύμφωνα με τον υπουργό οικονομικών, «θα πεινάσει κόσμος». Όπερ μεθερμηνευόμενο, «πρέπει» να αποδεχθούμε όλα τα μέτρα που απαιτεί η τρόικα, ακόμα κι εκείνα που ξέρουμε ότι θα δημιουργήσουν, μεσοπρόθεσμα, μεγαλύτερα προβλήματα από εκείνα που λύνουν. Ας πάρουμε την επόμενη δόση και μετά «έχει ο Θεός» - δηλαδή, η κα Μέρκελ η οποία, ευελπιστούμε, αν όλα πάνε κατ΄ευχήν, να δώσει λύσεις στην Κρίση του Ευρώ, λύσεις που να φέρουν στο μέλλον πραγματικές λύσεις και για την Ελλάδα (δηλαδή, κατ’ ελάχιστον, διαγραφή μεγάλου μέρους του δημόσιου χρέους το οποίο επ’ ουδενί δεν θα μπορεί να εξυπηρετήσει η αποδυναμωμένη ελληνική οικονομία).
«Νυν υπέρ πάντων η επόμενη δόση», λοιπόν. «Αν δεν την πάρουμε», σύμφωνα με τον υπουργό οικονομικών, «θα πεινάσει κόσμος». Όπερ μεθερμηνευόμενο, «πρέπει» να αποδεχθούμε όλα τα μέτρα που απαιτεί η τρόικα, ακόμα κι εκείνα που ξέρουμε ότι θα δημιουργήσουν, μεσοπρόθεσμα, μεγαλύτερα προβλήματα από εκείνα που λύνουν. Ας πάρουμε την επόμενη δόση και μετά «έχει ο Θεός» - δηλαδή, η κα Μέρκελ η οποία, ευελπιστούμε, αν όλα πάνε κατ΄ευχήν, να δώσει λύσεις στην Κρίση του Ευρώ, λύσεις που να φέρουν στο μέλλον πραγματικές λύσεις και για την Ελλάδα (δηλαδή, κατ’ ελάχιστον, διαγραφή μεγάλου μέρους του δημόσιου χρέους το οποίο επ’ ουδενί δεν θα μπορεί να εξυπηρετήσει η αποδυναμωμένη ελληνική οικονομία).

Photo: Steve Bark@Flickr

Αυτή είναι αναμφίβολα η θέση και το σκεπτικό της κυβέρνησης. Κανείς τους δεν πιστεύει, ούτε ο κ. Σαμαράς ούτε ο κ. Στουρνάρας ούτε κάποιος από τα τρία κόμματα που την στηρίζουν, ότι το νέοπακέτο μέτρων θα βοηθήσει στην επίτευξη του στόχων του προγράμματος. Γνωρίζουν καλά ότι, με το τραπεζικό σύστημα και το ελληνικό δημόσιο να βουλιάζουν σφικτά αγκαλιασμένα στον ωκεανό της πτώχευσης, οι μειώσεις στις κρατικές δαπάνες της τάξης των περίπου 7 δις (την επόμενη χρονιά) θα μειώσουν το εθνικό εισόδημα τουλάχιστον κατά 10 δις, με αποτέλεσμα οι στόχοι για τα φορολογικά έσοδα της επόμενης χρονιάς να είναι πέρα για πέρα άπιαστοι. Γνωρίζουν, με άλλα λόγια, ότι ετοιμάζονται να βάλουν την υπογραφή τους σε σειρά μέτρων που θα φέρουν την Ελλάδα σε χειρότερη κατάσταση τέτοια εποχή του χρόνου απ’ ότι είναι σήμερα. Γνωρίζουν πλήρως πως η επιμήκυνση που ζητούν, και να δοθεί, θα θυμίζει εκείνη που πήραμε τον Μάρτιο του 2011 – μια τρύπα στο νερό που μετά από μερικούς μήνες ανάγκασε την Ευρώπη να παραδεχθεί την αποτυχία του Μνημονίου 1. (*) Τα ξέρουν όλα αυτά, αλλά πιστεύουν ότι έτσι η Ελλάδα παραμένει εντός του ευρώ και έτσι μπορεί στο μέλλον να διασωθεί πραγματικά, όταν η Ευρώπη (δηλαδή η Γερμανία) αποφασίσει, επί τέλους, να δώσει την συνολική λύση στην Κρίση που υπόσχεται τόσο καιρό.

Ανεξάρτητα του αν συμφωνεί κανείς με αυτό το σκεπτικό, ένα είναι σίγουρο: Ο κ. Σαμαράς και ο κ. Στουρνάρας έχουν ηθική υποχρέωση να ζητήσουν συγγνώμη, επισήμως και ευθαρσώς, από τον κ. Παπανδρέου και τον κ. Παπακωνσταντίνου αντίστοιχα. Πράγματι, το παραπάνω σκεπτικό δεν είναι παρά μια απλή επανέκδοση του Συνδρόμου Παπακωνσταντίνου: να κάνουμε ό,τι μας ζητούν, χωρίς να απαιτήσουμε τίποτα (πέρα κάποιων αιτημάτων τα οποία θα αποσύρουμε με το που μας πουν nein), με στόχο την επόμενη δόση και με το επιχείρημα ότι χωρίς την επόμενη δόση «θα πεινάσει πολύς κόσμος».

Όπως μπορείτε να φανταστείτε, ακόμα κι όσοι δεν έχετε ξαναδιαβάσει τις απόψεις μου, θεωρώ το συγκεκριμένο σκεπτικό σαθρό, υποδεέστερο των καταστάσεων, και καταστροφικό για την χώρα και για την Ευρώπη. Θα ήταν ευχής έργο όχι μόνον να μην μας δώσουν την επόμενη αλλά και να μην μας είχαν δώσει πολλές από τις προηγούμενες καθώς, δεδομένης της αδυναμίας τους να μας διώξουν από το ευρώ, έτσι θα αναγκάζονταν να έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της Κρίσης όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Με τις δόσεις να μην δίνονται, η ΕΚΤ θα αναγκαζόταν να βρει μια λύση τόσο για τα τραπεζικά συστήματα όσο και για την κατ’ ελάχιστο χρηματοδότηση των κρατών-μελών έξω από την λογική των δανείων. Το αποτέλεσμα θα ήταν η λήξη της Κρίσης από την Ιρλανδία στην Ελλάδα και από την Ισπανία στις ανατολικές επαρχίες της Γερμανίας. Αλλά αυτή είναι μια άλλη, μεγάλη, κουβέντα. Δεν θα σταθώ σήμερα σε αυτές μου τις απόψεις. Δεν θα εξηγήσω γιατί τα μέτρα που εισάγονται απομακρύνουν, αντί να επισπεύδουν, την δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος. Αντίθετα, θέτω το ρώτημα στους νυν κυβερνώντες: Σε τι διαφέρει το σκεπτικό σας από εκείνο του κ. Παπακωνσταντίνου; Αν, όπως είναι προφανές, είναι ίδιο και απαράλλακτο, τότε παρακαλώ πολύ να ζητήσετε συγγνώμη από τον τέως υπουργό οικονομικών και τον πρωθυπουργό του. Αν διαφέρει, πείτε μας που διαφέρει.

Η μόνη διαφορά που μπορεί να επικαλεστεί κάποιος κυβερνητικός σήμερα είναι ότι η Ευρώπη φαίνεται να έχει κάνει κάποιες σημαντικές κινήσεις προς την κατεύθυνση μιας επίλυσης, σε σχέση με την κατάσταση που επικρατούσε πέρσι τέτοιον καιρό. Για αυτό τον λόγο ίσως οι μεγαλύτερες θυσίες σήμερα να έχουν λογική καθώς, παρά την ανοησία που διακρίνει τα μέτρα που απαιτούν οι της τρόικας να επιβάλουμε, μας κρατούν εντός της ευρωζώνης έως ότου έρθει το ιππικό της κυοφορούμενης επίλυσης και μας... σώσει. Η απάντησή μου σε αυτό το επιχείρημα είναι διττή: Πρώτον, δεν αναιρεί την ανάγκη μιας συγγνώμης προς το δίδυμο Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου, καθώς αυτή ήταν η στρατηγική τους: να λέμε ναι σε όλα έως ότου το Άγιον Πνεύμα επισκεφτεί τους ευρωπαίους και ολοκληρωθεί η επιφοίτησή τους. Δεύτερον, κι αυτή είναι η δική μου ερμηνεία των πρόσφατων εξελίξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καμία τέτοια επιφοίτηση δεν έχει προκύψει, καμία λύση δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Αυτό το τελευταίο αξίζει επεξήγησης – με την οποία κλείνω το σημερινό άρθρο.

Σας θυμίζω ότι στην Σύνοδο του Ιουνίου, Μόντι, Ραχόι και Ολλάντ επέβαλαν στην κα Μέρκελ την ιδέα της άμεσης επανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών της Ισπανίας ώστε να αρχίσει η αποσύνδεση της τραπεζικής κρίσης από την κρίση του δημόσιου χρέους. Η κα Μέρκελ, «στριμωγμένη» από την λατινική αυτή συμμαχία, αποδέχθηκε την ιδέα υπό τον όρο η επιτήρηση του τραπεζικού συστήματος της Ευρωζώνης να περάσει στην ΕΚΤ. Αυτή ήταν η συμφωνία. Όλο το καλοκαίρι όμως, η γερμανική πλευρά την υπονόμευε επιμένοντας ότι η συμφωνία αφορά 25 μεγάλες τράπεζες και όχι όλο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Στην πρόσφατη Σύνοδο του Οκτωβρίου, ο κ. Ολλάντ επανήλθε απαιτώντας να μπει τέλος στην υπονόμευση αυτή έτσι ώστε η Συμφωνία του Ιουνίου να εφαρμοστεί εντός του 2013, δίνοντας ανάσες αρχικά στην Ισπανία και στην Ιρλανδία, κατόπιν στην Ιταλία και, χωρίς να το ομολογεί, μειώνοντας τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το γαλλικό τραπεζικό σύστημα.

Και τι έγινε; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Όποιος άκουσε τον κ. Ολλάντ, αλλά και τα ελληνικά ΜΜΕ, δικαιολογείται να συμπεράνει ότι η γαλλική άποψη επιβλήθηκε, πως η Γερμανία αποδέχθηκε την ενοποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος εντός του 2013 και πως η αποσύνδεση της τραπεζικής κρίσης από την κρίση δημόσιου χρέους είναι προ των θυρών (και άρα κάτι στο οποίο μπορεί να προσβλέπει και η Ελλάδα). Όποιος όμως άκουσε την ερμηνεία που έδωσε η κα Μέρκελ, καταλήγει στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα: Σε συνομιλία της με οικονομικούς συντάκτες την περασμένη Παρασκευή το βράδυ, η γερμανίδα καγκελάριος ξεκαθάρισε ότι οι ζημίες των ισπανικών και ιρλανδικών τραπεζών δεν θα επανακεφαλαιποιηθούν από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης, το ESM, χωρίς να καταγραφούν στο δημόσιο χρέος των χωρών αυτών. Πως ο ESM θα βοηθά άμεσα μόνο μεγάλες τράπεζες που αντιμετωπίζουν «φρέσκιες» ζημίες από τούδε και στο εξής. Ουσιαστικά, η κα Μέρκελ αναίρεσε τις προσδοκίες όλων περί καταπολέμισης της σημερινής Κρίσης μέσω της πολυπόθητης αποσύνδεσης της σημερινής τραπεζικής κρίσης από την σημερινή κρίση χρέους.

Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι η Ισπανία ερρίφθη μόλις στον Καιάδα. Μην ξεχνάμε ότι οι ισπανικές τράπεζες, για να συνεχίσουν να λειτουργούν, «τραβάνε» 40 δις από την ΕΚΤ κάθε μήνα. Ότι αναγκάζονται, για να επιβιώνουν, να πουλάνε περισσότερα ισπανικά ομόλογα από όσα αγοράζουν, με αποτέλεσμα η ΕΚΤ να είναι σχεδόν ο μόνος οργανισμός που αγοράζει ισπανικό χρέος. Ότι το 18% των καταθέσεων στις ισπανικές τράπεζες έφυγε για το εξωτερικό τους τελευταίους 8 μήνες. Ότι εντός του 2013, οι ισπανικές τράπεζες πρέπει να αναχρηματοδοτήσουν το 20% των χρεών τους. Ότι το ισπανικό δημόσιο που πρέπει να τις κρατήσει εν ζωή (λόγω της εμμονής της κας Μέρκελ να μην επιτρέψει την άμεση επανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών από τον ESM) αναγκάζεται να προβεί σε περικοπές και λιτότητα που καταδικάζουν μια οικονομία με 25% ανεργία στην περαιτέρω συρρίκνωση.

Εν κατακλείδι, η σημερινή κυβέρνηση βασίζει την στρατηγική της στην ίδια σαθρή λογική του κ. Παπακωνσταντίνου που παρέσυρε την χώρα στο σημερινό τέλμα και έδωσε στην Ευρώπη την ευκαιρία να ρίξει στο ίδιο με εμάς τέλμα σοβαρές χώρες όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία (χρησιμοποιώντας πολιτικές που «εξελίχθηκαν» στο ελληνικό «πειραματικό εργαστήρι»). Όσο τα εκλογικά οφέλη της κας Μέρκελ από την επέκταση του τέλματος (με την ελεγχόμενη εισαγωγή σε αυτό χωρών όπως η Ισπανία και η Ιταλία) μεγεθύνονται, χώρες όπως η δική μας έχουν εξασφαλισμένη την δόση τους. Μπορεί βέβαια να σφάλω. Αν είναι έτσι, τουλάχιστον να ζητήσουν συγγνώμη στον κ. Παπακωνσταντίνου και να τον επαναφέρουν σε κυβερνητικό πόστο. Αν δεν είναι, κι έχω δίκιο, τότε να παραιτηθούν πριν κάνουν ακόμα μεγαλύτερη ζημιά στον τόπο και στην Ευρώπη.

(*) Και που σηματοδότησε τις Συνόδους Κορυφής του Ιουνίου και Οκτωβρίου του 2011 οι οποίες, με την σειρά τους, οδήγησαν (πέραν από την εκπαραθύρωση του κ. Παπανδρέου) στο κούρεμα του Μαρτίου του 2012 (αν δεν θυμάστε την πρόσφατη εκείνη πτώχευση, ρωτήστε τους ομολογιούχους του δημοσίου που έχασαν τα χρήματά τους) το οποίο, μοναδικά στην οικονομική ιστορία της ανθρωπότητας, αύξησε αντί να μειώσει το χρέος μιας υπό πτώχευση χώρας!

Το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη "Κρίσης λεξιλόγιο" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός.