Η Διατροφή που ρίχνει το ζάχαρο
Του Χάρη Δημοσθενόπουλου, MmedSci, SRD
http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=257&articleID=5244&la=1
Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο στη ρύθμιση των τιμών του σακχάρου και του διαβήτη. Η συνέπεια στις βασικές αρχές της δίαιτας για τον σακχαρώδη διαβήτη και η αποφυγή συχνών αποκλίσεων, η προσπάθεια για μια όσο γίνεται πιο τακτική και συστηματική άσκηση, η ρύθμιση του σωματικού βάρους και ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου αίματος, αποτελούν έναν συνδυασμό, που είναι σίγουρο ότι θα επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Ο ρόλος της σωστής διατροφής - και από άποψη ποιότητας, αλλά και ποσότητας - για τα άτομα με διαβήτη είναι καθοριστικός και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών που συσχετίζονται με τη νόσο.
Ακολουθώντας ένα υγιεινό τρόπο διατροφής το άτομο με διαβήτη μπορεί:
1. Να συμβάλλει στη διατήρηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα
2. Να περιορίσει στο ελάχιστο τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας
3. Να διατηρήσει καλή κατάσταση θρέψης και να βελτιώσει τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του, διατηρώντας την απόλαυση του φαγητού
4. Να προκαλέσει την επιθυμητή απώλεια βάρους, όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη
5. Να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, μέσω της μείωσης των λιπιδίων (χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων) στο αίμα και να συμβάλει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
H διατροφή που θα ακολουθήσει ένας πάσχων από διαβήτη θα πρέπει:
* Να παρέχει ενέργεια (θερμίδες) που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου ατόμου και το επίπεδο δραστηριότητας του,
* Να παρέχει μια σχετικά υψηλή αναλογία υδατανθράκων, με μειωμένα τα απλά σάκχαρα και αυξημένους τους σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. φυτικές ίνες),
* Να περιέχει αναλογικά λίγο λίπος και κυρίως περιορισμένο κορεσμένο λίπος (από ζωικές τροφές), και περισσότερο με μορφή μονοακόρεστου λίπους από το ελαιόλαδο,
* Να μην είναι υπερβολικά πλούσια σε πρωτεΐνες
* Να είναι χαμηλή σε αλάτι
Η βασικότερη οδηγία που απευθύνεται σε όλα τα άτομα με διαβήτη και έχει άμεση σχέση με τον τύπο και κυρίως με τον τρόπο λήψης της φαρμακευτικής αγωγής (δισκία από το στόμα ή ινσουλίνη) είναι η κατανομή των γευμάτων.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα άτομα με διαβήτη πρέπει να λαμβάνουν τρία κύρια γεύματα και 2 έως 3 ενδιάμεσα γευματίδια (snacks), ενώ η συνολική ημερήσια πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να μοιράζεται σε όλα τα γεύματα.
Τα ενδιάμεσα γευματίδια μπορεί να χορηγούνται ως δεκατιανό, ως απογευματινό σνακ καθώς και προ του ύπνου, ανάλογα με τις ανάγκες και το είδος της θεραπείας του διαβητικού. Ειδικά στις περιπτώσεις των εντατικοποιημένων σχημάτων και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει αντλία, υπάρχει η δυνατότητα μιας μεγαλύτερης ευελιξίας και ελευθερίας στα γεύματα και στα σνακ, και για αυτό και τα τελευταία χρόνια γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλή, κυρίως για τα νέα άτομα.
Η ρύθμιση του σωματικού βάρους στα ιδανικά επίπεδα είναι πολύ σημαντική για κάθε τύπο διαβήτη. Οι ενεργειακές ανάγκες κάθε ατόμου εξαρτώνται από την ηλικία, το φύλο, το ύψος και από τη φυσική του δραστηριότητα.
Ο σωστός υπολογισμός των ενεργειακών αναγκών των ατόμων με διαβήτη έχει μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι τα περισσότερα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα (έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος 25-30 kg/m2 και πάνω από 30 kg/m2 αντίστοιχα).
Για τα άτομα με διαβήτη που έχουν ΔΜΣ πάνω από 25, συνιστάται η μείωση του σωματικού βάρους ώστε ο ΔΜΣ να επανέλθει εντός των φυσιολογικών ορίων (18,5 έως 25) και να μειωθεί η πιθανότητα επανάκτησης του χαμένου βάρους. Η μείωση του σωματικού βάρους συνοδεύεται με σημαντική βελτίωση του μεταβολικού ελέγχου.
Μια μικρή απώλεια βάρους της τάξεως του 5-10% είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τα άτομα με διαβήτη, κυρίως τύπου 2. Μπορεί να βελτιώσει την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, να βελτιώσει τη χοληστερόλη και μειώσει την αρτηριακή πίεση.
Ο ΔΜΣ υπολογίζεται όταν διαιρεθεί το νυν βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).
Υδατάνθρακες: οι συνήθεις ύποπτοι
Οι υδατάνθρακες εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να αποτελούν το βασικότερο «πρόβλημα» για τη διατροφή των διαβητικών, δεδομένου ότι μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα – και γι’ αυτό πολλοί τους κατατάσσουν στις «απαγορευμένες» τροφές.
Ακόμα και στο διαβήτη, όμως, αποτελούν την βάση της διατροφής: από αυτούς πρέπει να προέρχεται το 45-60% των συνολικών, ημερήσιων θερμίδων. Λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά ολικής, αμυλούχες τροφές και γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν τις κυριότερες πηγές υδατανθράκων - και το 90% από αυτούς καταλήγουν σε γλυκόζη, που είναι το βασικό «καύσιμο» για το σώμα και τον εγκέφαλο μας.
Οι σύνθετοι υδατάνθρακες (από τροφές με άμυλο και πλούσιες σε φυτικές ίνες) απορροφώνται βραδύτερα και έτσι δεν προκαλούν μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. Γι’ αυτό πρέπει να αποτελούν βασικό κομμάτι στο γενικότερο διαιτολόγιο των διαβητικών, οι οποίοι πρέπει καθημερινά και σε όλα τα γεύματα να καταναλώνουν φρούτα, λαχανικά, όσπρια ή/και δημητριακά ολικής αλέσεως. Οι τροφές αυτές εξασφαλίζουν στους διαβητικούς φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά, παρέχουν κορεσμό της πείνας και συμβάλουν στην απώλεια βάρους χωρίς αύξηση στα τριγλυκερίδια.
Η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή μειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και συμβάλλει στη γενικότερη ρύθμιση του σακχάρου, γεγονός που αποτυπώνεται και στις τιμές της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c).
Οι γλυκαντικές ουσίες
Οι γλυκαντικές ουσίες ασπαρτάμη, σακχαρίνη, ακεσουλφάμη-Κ και σουκραλόζη έχουν διαπιστωθεί ότι είναι ασφαλείς για κατανάλωση από άτομα με διαβήτη (και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης) επειδή δεν επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Η σορβιτόλη και η μαννιτόλη επηρεάζουν το σάκχαρο, αν και σε μικρότερο βαθμό από τη ζάχαρη, αλλά καλό είναι να καταναλώνονται σε περιορισμένες ποσότητες λόγω της υπακτικής δράσης τους.
Οι πρωτεΐνες
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών αυξάνει τη μικρολευκωματινουρία - ένα πρώιμο στάδιο διαβητικής νεφρικής βλάβης. Η ελάττωση της προσλήψεως πρωτεϊνών και ενδεχομένως η μερική υποκατάσταση των ζωικών πρωτεϊνών με φυτικές, θα μπορούσαν να ελαττώσουν την πρωτεϊνουρία που παρουσιάζεται στο διαβήτη και να εμποδίσουν την εξέλιξη μίας αρχόμενης νεφρικής βλάβης σε νεφρική ανεπάρκεια.
Η περιεκτικότητα της δίαιτας σε πρωτεΐνες καλύπτει το 10-20% των ημερήσιων θερμίδων. Από τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα συνιστάται συχνότερα η κατανάλωση ψαριού, σε σχέση με τα άλλα πρωτεϊνικά τρόφιμα, αλλά ταυτόχρονα και η κατανάλωση του κοτόπουλου (χωρίς δέρμα), της γαλοπούλας και του άπαχου μοσχαρίσιου ή χοιρινού κρέατος.
Ειδικά οι διαβητικοί με αρχόμενη ή εγκατεστημένη νεφρική βλάβη, πρέπει να περιορίζουν την κατανάλωση πρωτεϊνών σε 0,7 έως 0,9 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.
Τα λίπη
Είναι σημαντικό να μειωθεί η πρόσληψη κορεσμένου (ζωικού) λίπους που περιέχεται στο κόκκινο κρέας, στο πλήρες γάλα και στα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, με στόχο την πρόληψη των καρδιοαγγειακών νοσημάτων που είναι πολύ συχνά στα διαβητικά άτομα.
Το κορεσμένο λίπος πρέπει να μειωθεί σε ποσοστό κάτω από το 10% των ημερήσιων θερμίδων, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα πολυακόρεστα λίπη που υπάρχουν κυρίως στα σπορέλαια.
Το ελαιόλαδο έχει σχετισθεί με χαμηλό δείκτη στεφανιαίας νόσου, ενώ τα διαβητικά άτομα χρειάζονται και τακτική κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων που περιέχονται στα ψάρια επειδή και αυτά προφυλάσσουν από τη στεφανιαία νόσο. Εντούτοις δεν συνιστάται η χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων με τη μορφή διαιτητικών συμπληρωμάτων (ιχθυέλαια κ.ά.).
Βιταμίνες και αλάτι
Έχει διαπιστωθεί πως πολλοί ασθενείς με διαβήτη έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών στο σώμα τους. Είναι σημαντικό λοιπόν να ενθαρρύνουμε τους διαβητικούς να καταναλώνουν φυσικές τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως τα καροτενοειδή, η βιταμίνη C, τα φλαβονοειδή, οι πολυφαινόλες και οι τοκοφερόλες, που προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα και είναι καλύτερα να λαμβάνονται από την καθημερινή, φυσική τροφή και λιγότερο από συμπληρώματα. Καλές πηγές των προαναφερθέντων είναι τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα (φρούτα, λαχανικά).
Όσον αφορά το αλάτι, η γενική σύσταση είναι μείωση του προστιθέμενου αλατιού στο μαγείρεμα και αποφυγή των επεξεργασμένων έτοιμων τροφών - κυρίως για την αποφυγή της υπέρτασης και καρδιαγγειακών επεισοδίων που σχετίζονται με αυτήν.
Συνιστώνται λιγότερα από 6 γραμμάρια αλάτι (συχνά αναγράφεται στις συσκευασίες των τροφίμων ως NaCl ή νάτριο) την ημέρα. Εάν όμως ένας διαβητικός έχει υπέρταση πρέπει να καταναλώνει λιγότερα από 2,4 γραμμάρια αλάτι την ημέρα, ενώ αν έχει ήπια νεφροπάθεια 2 γραμμάρια).
Αλκοόλ
Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ συνιστάται στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, σε επίπεδα έως 10 γραμμαρίων αλκοόλης την ημέρα για τις γυναίκες και έως 20 γραμμαρίων την ημέρα για τους άντρες. Πρακτικά, αυτό σημαίνει 1 ποτό την ημέρα για τους άντρες και 2-3 για τους άντρες.
Ειδικά στους ινσουλινοεξαρτώμενους διαβητικούς, το αλκοόλ πρέπει να καταναλώνεται πάντα με συνοδεία φαγητού.
Αν πάντως πρόκειται για υπέρβαρο διαβητικό, για υπερτασικό ή πάσχοντα από αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα, συνιστάται η αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ.
Τα «τρόφιμα για διαβητικούς»
Τα τρόφιμα που έχουν την επισήμανση «κατάλληλο για διαβητικούς» έγιναν γνωστά στη δεκαετία του ‘60, όταν οι συστάσεις για τη δίαιτα του διαβήτη στηρίζονταν σε μια διατροφή χωρίς ζάχαρη και με μειωμένους υδατάνθρακες. Έκτοτε, άλλαξαν πολλά και σήμερα οι διαιτητικές συστάσεις είναι οι ίδιες για τους διαβητικούς και για τον γενικό πληθυσμό.
Είναι συχνό φαινόμενο κάποια άτομα με διαβήτη διαβάζοντας την ένδειξη «διαβητικά τρόφιμα» ή «τρόφιμα κατάλληλα για διαβητικούς» να τα θεωρήσουν ευεργετικά ή ακόμα και απαραίτητα για τη ρύθμιση του διαβήτη τους. Η χρήση του όρου «διαβητικό τρόφιμο» στην ετικέτα των τροφίμων χρησιμοποιείται κυρίως σε γλυκά, μπισκότα και παρόμοια τρόφιμα, που αν και θεωρούνται «επιβαρυντικά» για τον σακχαρώδη διαβήτη, εντούτοις δεν πρέπει να αποκλείονται πλήρως από τη διατροφή ενός διαβητικού ατόμου.
Τα τρόφιμα αυτά, αν και προσφέρουν το πλεονέκτημα της απουσίας ζάχαρης, παράλληλα μπορεί να παρουσιάζουν στοιχεία που να μην τα καθιστούν υγιεινά για ένα διαβητικό άτομο. Έτσι, μπορεί να είναι πλούσια σε κορεσμένο λίπος ή σε άλλους απλούς υδατάνθρακες όπως η φρουκτόζη.
Όπως συμβαίνει και με τα προϊόντα τύπου «λάιτ», έτσι και τα τρόφιμα για τους διαβητικούς πολλές φορές οδηγούν σε υπερκατανάλωση. Αυτό συμβαίνει τόσο επειδή διαφημίζονται ή προβάλλονται ως «κατάλληλα» για τα άτομα αυτά, αλλά κυρίως επειδή είναι τρόφιμα που τα άτομα αυτά στερούνται, όπως τα γλυκά.
Πέρα από το κομμάτι της χρηστικότητας των προϊόντων αυτών υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που αφορά το κόστος τους. Τα ειδικά τρόφιμα για διαβητικούς συνήθως κοστίζουν περισσότερο από τα συμβατικά προϊόντα που είναι χαμηλά σε ζάχαρη ή χωρίς ζάχαρη.
Παρ’ όλα αυτά, δεν θα πρέπει να απορρίπτουμε όλα αυτά τα προϊόντα, δεδομένου ότι κάποια από αυτά έχουν σαφές όφελος για τον διαβήτη και έτσι μπορούν να καταναλώνονται από τα διαβητικά άτομα.
Μύθοι για τη διατροφή των διαβητικών
* Είναι δύσκολο να ακολουθηθεί η δίαιτα για το διαβήτη γιατί είναι ιδιαίτερα στερητική. Η αλήθεια είναι ότι πλέον η συνιστώμενη διατροφή προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό τις συστάσεις της υγιεινής διατροφής η οποία απευθύνεται και στο γενικό πληθυσμό.
* Στα άτομα με διαβήτη απαγορεύονται μόνο η ζάχαρη και τα γλυκά. Εκτός από τον περιορισμό - και όχι την απαγόρευση - της ζάχαρης, είναι σημαντικό να περιοριστεί και η συνολική πρόσληψη λίπους (ιδίως η πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών).
* Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να τρώνε πολλές πρωτεΐνες. Τα άτομα με διαβήτη δεν πρέπει να υπερκαταναλώνουν τρόφιμα όπως κρέας ή τυρί, ώστε να αποφύγουν την πρόσληψη κορεσμένου λίπους και να προστατεύσουν τη νεφρική τους λειτουργία.
* Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τα λίπη, διότι τα λίπη δεν επηρεάζουν το σάκχαρο. Πολλοί ασθενείς, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν την κατανάλωση υδατανθρακούχων τροφίμων, καταναλώνουν περισσότερο λίπος (είτε κορεσμένο από κρέας-τυρί, είτε μονοακόρεστο από το ελαιόλαδο). Αυτό όμως έχει ως συνέπεια να προσλαμβάνουν πιο πολλές θερμίδες με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους τους, αλλά και να ανεβάζουν και τα επίπεδα των λιπιδίων τους στο αίμα (χοληστερίνη-τριγλυκερίδια).
* Οι ασθενείς δεν πρέπει να κάνουν ενδιάμεσα γεύματα. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Απλώς, ο αριθμός και το μέγεθος των σνακ εξαρτάται από το είδος της θεραπείας, αλλά και τις ανάγκες σε θερμίδες κάθε ατόμου ξεχωριστά (στα εντατικοποιημένα θεραπευτικά σχήματα λ.χ. ο διαβητικός μπορεί να κάνει μόνο τρία βασικά γεύματα, δίχως σνακ).
* Για να αδυνατίσει ένας διαβητικός πρέπει να κάνει αυστηρή δίαιτα. Ένα αυστηρά υποθερμιδικό διαιτολόγιο είναι πιθανό να οδηγήσει σε επεισόδια υπογλυκαιμίας ή στην απώλεια βάρους μέσα από πρωτεϊνικό υποσιτισμό (δηλαδή απώλεια μυϊκής μάζας και όχι λίπους). Ο σωστός τρόπος αδυνατίσματος ενός υπέρβαρου ή παχύσαρκου διαβητικού είναι με ένα λογικό διαιτολόγιο που θα επιφέρει αργή και υγιεινή απώλεια βάρους και θα συνδυάζεται με 30-45 λεπτά αερόβια άσκηση (λ.χ. περπάτημα) κάθε μέρα.
* Τα μόνα φρούτα που μπορεί να καταναλώσει ένα άτομο με διαβήτη είναι το γκρέιπ φρουτ και το ξυνόμηλο. Οι διαβητικοί μπορούν να καταναλώνουν όλα τα φρούτα, διαλέγοντας όμως φρούτα εποχής, μετρίου μεγέθους και μέσης ωρίμανσης. Επιπλέον, επιλογές όπως το μήλο, το αχλάδι και το ακτινίδιο είναι πιο ασφαλείς ενώ φρούτα όπως η μπανάνα, το καρπούζι, το σύκο ή το σταφύλι, θα πρέπει να καταναλώνονται πιο αραιά.
* Οι διαβητικοί δεν πρέπει να τρώνε ντομάτες. Είναι λάθος να αποφεύγεται η κατανάλωση ντομάτας. Απλώς, δεν πρέπει να καταναλώνονται όταν είναι πολύ ώριμες, να αποφεύγονται μαγειρεμένες (π.χ. στα γεμιστά, διότι λόγω θέρμανσης γίνονται πιο γλυκές) και βέβαια να συνδυάζονται με άλλα τρόφιμα-πηγή φυτικών ινών.
* Οι διαβητικοί δεν πρέπει να πίνουν αλκοόλ. Επιτρέπεται η μέτρια κατανάλωση, αρκεί να μην συνυπάρχει άλλη πάθηση που να την καθιστά απαγορευτική, να μην υπάρχει παχυσαρκία, να γίνεται πάντα με παράλληλα με την κατανάλωση τροφής σε κάποιο γεύμα για να αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες και να συνυπολογίζονται οι θερμίδες. Συνιστώνται 1 ποτό την ημέρα στις γυναίκες και 2-3 στους άντρες.
Περιεχόμενο © Dimosthenopoulos
Του Χάρη Δημοσθενόπουλου, MmedSci, SRD
http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=257&articleID=5244&la=1
Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο στη ρύθμιση των τιμών του σακχάρου και του διαβήτη. Η συνέπεια στις βασικές αρχές της δίαιτας για τον σακχαρώδη διαβήτη και η αποφυγή συχνών αποκλίσεων, η προσπάθεια για μια όσο γίνεται πιο τακτική και συστηματική άσκηση, η ρύθμιση του σωματικού βάρους και ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου αίματος, αποτελούν έναν συνδυασμό, που είναι σίγουρο ότι θα επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.Ο ρόλος της σωστής διατροφής - και από άποψη ποιότητας, αλλά και ποσότητας - για τα άτομα με διαβήτη είναι καθοριστικός και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών που συσχετίζονται με τη νόσο.
Ακολουθώντας ένα υγιεινό τρόπο διατροφής το άτομο με διαβήτη μπορεί:
1. Να συμβάλλει στη διατήρηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα
2. Να περιορίσει στο ελάχιστο τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας
3. Να διατηρήσει καλή κατάσταση θρέψης και να βελτιώσει τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του, διατηρώντας την απόλαυση του φαγητού
4. Να προκαλέσει την επιθυμητή απώλεια βάρους, όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη
5. Να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, μέσω της μείωσης των λιπιδίων (χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων) στο αίμα και να συμβάλει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
H διατροφή που θα ακολουθήσει ένας πάσχων από διαβήτη θα πρέπει:
* Να παρέχει ενέργεια (θερμίδες) που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου ατόμου και το επίπεδο δραστηριότητας του,
* Να παρέχει μια σχετικά υψηλή αναλογία υδατανθράκων, με μειωμένα τα απλά σάκχαρα και αυξημένους τους σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. φυτικές ίνες),
* Να περιέχει αναλογικά λίγο λίπος και κυρίως περιορισμένο κορεσμένο λίπος (από ζωικές τροφές), και περισσότερο με μορφή μονοακόρεστου λίπους από το ελαιόλαδο,
* Να μην είναι υπερβολικά πλούσια σε πρωτεΐνες
* Να είναι χαμηλή σε αλάτι
Η βασικότερη οδηγία που απευθύνεται σε όλα τα άτομα με διαβήτη και έχει άμεση σχέση με τον τύπο και κυρίως με τον τρόπο λήψης της φαρμακευτικής αγωγής (δισκία από το στόμα ή ινσουλίνη) είναι η κατανομή των γευμάτων.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα άτομα με διαβήτη πρέπει να λαμβάνουν τρία κύρια γεύματα και 2 έως 3 ενδιάμεσα γευματίδια (snacks), ενώ η συνολική ημερήσια πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να μοιράζεται σε όλα τα γεύματα.
Τα ενδιάμεσα γευματίδια μπορεί να χορηγούνται ως δεκατιανό, ως απογευματινό σνακ καθώς και προ του ύπνου, ανάλογα με τις ανάγκες και το είδος της θεραπείας του διαβητικού. Ειδικά στις περιπτώσεις των εντατικοποιημένων σχημάτων και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει αντλία, υπάρχει η δυνατότητα μιας μεγαλύτερης ευελιξίας και ελευθερίας στα γεύματα και στα σνακ, και για αυτό και τα τελευταία χρόνια γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλή, κυρίως για τα νέα άτομα.
Η ρύθμιση του σωματικού βάρους στα ιδανικά επίπεδα είναι πολύ σημαντική για κάθε τύπο διαβήτη. Οι ενεργειακές ανάγκες κάθε ατόμου εξαρτώνται από την ηλικία, το φύλο, το ύψος και από τη φυσική του δραστηριότητα.
Ο σωστός υπολογισμός των ενεργειακών αναγκών των ατόμων με διαβήτη έχει μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι τα περισσότερα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα (έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος 25-30 kg/m2 και πάνω από 30 kg/m2 αντίστοιχα).
Για τα άτομα με διαβήτη που έχουν ΔΜΣ πάνω από 25, συνιστάται η μείωση του σωματικού βάρους ώστε ο ΔΜΣ να επανέλθει εντός των φυσιολογικών ορίων (18,5 έως 25) και να μειωθεί η πιθανότητα επανάκτησης του χαμένου βάρους. Η μείωση του σωματικού βάρους συνοδεύεται με σημαντική βελτίωση του μεταβολικού ελέγχου.
Μια μικρή απώλεια βάρους της τάξεως του 5-10% είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τα άτομα με διαβήτη, κυρίως τύπου 2. Μπορεί να βελτιώσει την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, να βελτιώσει τη χοληστερόλη και μειώσει την αρτηριακή πίεση.
Ο ΔΜΣ υπολογίζεται όταν διαιρεθεί το νυν βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).
Υδατάνθρακες: οι συνήθεις ύποπτοι
Οι υδατάνθρακες εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να αποτελούν το βασικότερο «πρόβλημα» για τη διατροφή των διαβητικών, δεδομένου ότι μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα – και γι’ αυτό πολλοί τους κατατάσσουν στις «απαγορευμένες» τροφές.
Ακόμα και στο διαβήτη, όμως, αποτελούν την βάση της διατροφής: από αυτούς πρέπει να προέρχεται το 45-60% των συνολικών, ημερήσιων θερμίδων. Λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά ολικής, αμυλούχες τροφές και γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν τις κυριότερες πηγές υδατανθράκων - και το 90% από αυτούς καταλήγουν σε γλυκόζη, που είναι το βασικό «καύσιμο» για το σώμα και τον εγκέφαλο μας.
Οι σύνθετοι υδατάνθρακες (από τροφές με άμυλο και πλούσιες σε φυτικές ίνες) απορροφώνται βραδύτερα και έτσι δεν προκαλούν μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. Γι’ αυτό πρέπει να αποτελούν βασικό κομμάτι στο γενικότερο διαιτολόγιο των διαβητικών, οι οποίοι πρέπει καθημερινά και σε όλα τα γεύματα να καταναλώνουν φρούτα, λαχανικά, όσπρια ή/και δημητριακά ολικής αλέσεως. Οι τροφές αυτές εξασφαλίζουν στους διαβητικούς φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά, παρέχουν κορεσμό της πείνας και συμβάλουν στην απώλεια βάρους χωρίς αύξηση στα τριγλυκερίδια.
Η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή μειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και συμβάλλει στη γενικότερη ρύθμιση του σακχάρου, γεγονός που αποτυπώνεται και στις τιμές της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c).
Οι γλυκαντικές ουσίες
Οι γλυκαντικές ουσίες ασπαρτάμη, σακχαρίνη, ακεσουλφάμη-Κ και σουκραλόζη έχουν διαπιστωθεί ότι είναι ασφαλείς για κατανάλωση από άτομα με διαβήτη (και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης) επειδή δεν επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Η σορβιτόλη και η μαννιτόλη επηρεάζουν το σάκχαρο, αν και σε μικρότερο βαθμό από τη ζάχαρη, αλλά καλό είναι να καταναλώνονται σε περιορισμένες ποσότητες λόγω της υπακτικής δράσης τους.
Οι πρωτεΐνες
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών αυξάνει τη μικρολευκωματινουρία - ένα πρώιμο στάδιο διαβητικής νεφρικής βλάβης. Η ελάττωση της προσλήψεως πρωτεϊνών και ενδεχομένως η μερική υποκατάσταση των ζωικών πρωτεϊνών με φυτικές, θα μπορούσαν να ελαττώσουν την πρωτεϊνουρία που παρουσιάζεται στο διαβήτη και να εμποδίσουν την εξέλιξη μίας αρχόμενης νεφρικής βλάβης σε νεφρική ανεπάρκεια.
Η περιεκτικότητα της δίαιτας σε πρωτεΐνες καλύπτει το 10-20% των ημερήσιων θερμίδων. Από τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα συνιστάται συχνότερα η κατανάλωση ψαριού, σε σχέση με τα άλλα πρωτεϊνικά τρόφιμα, αλλά ταυτόχρονα και η κατανάλωση του κοτόπουλου (χωρίς δέρμα), της γαλοπούλας και του άπαχου μοσχαρίσιου ή χοιρινού κρέατος.
Ειδικά οι διαβητικοί με αρχόμενη ή εγκατεστημένη νεφρική βλάβη, πρέπει να περιορίζουν την κατανάλωση πρωτεϊνών σε 0,7 έως 0,9 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.
Τα λίπη
Είναι σημαντικό να μειωθεί η πρόσληψη κορεσμένου (ζωικού) λίπους που περιέχεται στο κόκκινο κρέας, στο πλήρες γάλα και στα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, με στόχο την πρόληψη των καρδιοαγγειακών νοσημάτων που είναι πολύ συχνά στα διαβητικά άτομα.
Το κορεσμένο λίπος πρέπει να μειωθεί σε ποσοστό κάτω από το 10% των ημερήσιων θερμίδων, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα πολυακόρεστα λίπη που υπάρχουν κυρίως στα σπορέλαια.
Το ελαιόλαδο έχει σχετισθεί με χαμηλό δείκτη στεφανιαίας νόσου, ενώ τα διαβητικά άτομα χρειάζονται και τακτική κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων που περιέχονται στα ψάρια επειδή και αυτά προφυλάσσουν από τη στεφανιαία νόσο. Εντούτοις δεν συνιστάται η χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων με τη μορφή διαιτητικών συμπληρωμάτων (ιχθυέλαια κ.ά.).
Βιταμίνες και αλάτι
Έχει διαπιστωθεί πως πολλοί ασθενείς με διαβήτη έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών στο σώμα τους. Είναι σημαντικό λοιπόν να ενθαρρύνουμε τους διαβητικούς να καταναλώνουν φυσικές τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως τα καροτενοειδή, η βιταμίνη C, τα φλαβονοειδή, οι πολυφαινόλες και οι τοκοφερόλες, που προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα και είναι καλύτερα να λαμβάνονται από την καθημερινή, φυσική τροφή και λιγότερο από συμπληρώματα. Καλές πηγές των προαναφερθέντων είναι τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα (φρούτα, λαχανικά).
Όσον αφορά το αλάτι, η γενική σύσταση είναι μείωση του προστιθέμενου αλατιού στο μαγείρεμα και αποφυγή των επεξεργασμένων έτοιμων τροφών - κυρίως για την αποφυγή της υπέρτασης και καρδιαγγειακών επεισοδίων που σχετίζονται με αυτήν.
Συνιστώνται λιγότερα από 6 γραμμάρια αλάτι (συχνά αναγράφεται στις συσκευασίες των τροφίμων ως NaCl ή νάτριο) την ημέρα. Εάν όμως ένας διαβητικός έχει υπέρταση πρέπει να καταναλώνει λιγότερα από 2,4 γραμμάρια αλάτι την ημέρα, ενώ αν έχει ήπια νεφροπάθεια 2 γραμμάρια).
Αλκοόλ
Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ συνιστάται στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, σε επίπεδα έως 10 γραμμαρίων αλκοόλης την ημέρα για τις γυναίκες και έως 20 γραμμαρίων την ημέρα για τους άντρες. Πρακτικά, αυτό σημαίνει 1 ποτό την ημέρα για τους άντρες και 2-3 για τους άντρες.
Ειδικά στους ινσουλινοεξαρτώμενους διαβητικούς, το αλκοόλ πρέπει να καταναλώνεται πάντα με συνοδεία φαγητού.
Αν πάντως πρόκειται για υπέρβαρο διαβητικό, για υπερτασικό ή πάσχοντα από αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα, συνιστάται η αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ.
Τα «τρόφιμα για διαβητικούς»
Τα τρόφιμα που έχουν την επισήμανση «κατάλληλο για διαβητικούς» έγιναν γνωστά στη δεκαετία του ‘60, όταν οι συστάσεις για τη δίαιτα του διαβήτη στηρίζονταν σε μια διατροφή χωρίς ζάχαρη και με μειωμένους υδατάνθρακες. Έκτοτε, άλλαξαν πολλά και σήμερα οι διαιτητικές συστάσεις είναι οι ίδιες για τους διαβητικούς και για τον γενικό πληθυσμό.
Είναι συχνό φαινόμενο κάποια άτομα με διαβήτη διαβάζοντας την ένδειξη «διαβητικά τρόφιμα» ή «τρόφιμα κατάλληλα για διαβητικούς» να τα θεωρήσουν ευεργετικά ή ακόμα και απαραίτητα για τη ρύθμιση του διαβήτη τους. Η χρήση του όρου «διαβητικό τρόφιμο» στην ετικέτα των τροφίμων χρησιμοποιείται κυρίως σε γλυκά, μπισκότα και παρόμοια τρόφιμα, που αν και θεωρούνται «επιβαρυντικά» για τον σακχαρώδη διαβήτη, εντούτοις δεν πρέπει να αποκλείονται πλήρως από τη διατροφή ενός διαβητικού ατόμου.
Τα τρόφιμα αυτά, αν και προσφέρουν το πλεονέκτημα της απουσίας ζάχαρης, παράλληλα μπορεί να παρουσιάζουν στοιχεία που να μην τα καθιστούν υγιεινά για ένα διαβητικό άτομο. Έτσι, μπορεί να είναι πλούσια σε κορεσμένο λίπος ή σε άλλους απλούς υδατάνθρακες όπως η φρουκτόζη.
Όπως συμβαίνει και με τα προϊόντα τύπου «λάιτ», έτσι και τα τρόφιμα για τους διαβητικούς πολλές φορές οδηγούν σε υπερκατανάλωση. Αυτό συμβαίνει τόσο επειδή διαφημίζονται ή προβάλλονται ως «κατάλληλα» για τα άτομα αυτά, αλλά κυρίως επειδή είναι τρόφιμα που τα άτομα αυτά στερούνται, όπως τα γλυκά.
Πέρα από το κομμάτι της χρηστικότητας των προϊόντων αυτών υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που αφορά το κόστος τους. Τα ειδικά τρόφιμα για διαβητικούς συνήθως κοστίζουν περισσότερο από τα συμβατικά προϊόντα που είναι χαμηλά σε ζάχαρη ή χωρίς ζάχαρη.
Παρ’ όλα αυτά, δεν θα πρέπει να απορρίπτουμε όλα αυτά τα προϊόντα, δεδομένου ότι κάποια από αυτά έχουν σαφές όφελος για τον διαβήτη και έτσι μπορούν να καταναλώνονται από τα διαβητικά άτομα.
Μύθοι για τη διατροφή των διαβητικών
* Είναι δύσκολο να ακολουθηθεί η δίαιτα για το διαβήτη γιατί είναι ιδιαίτερα στερητική. Η αλήθεια είναι ότι πλέον η συνιστώμενη διατροφή προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό τις συστάσεις της υγιεινής διατροφής η οποία απευθύνεται και στο γενικό πληθυσμό.
* Στα άτομα με διαβήτη απαγορεύονται μόνο η ζάχαρη και τα γλυκά. Εκτός από τον περιορισμό - και όχι την απαγόρευση - της ζάχαρης, είναι σημαντικό να περιοριστεί και η συνολική πρόσληψη λίπους (ιδίως η πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών).
* Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να τρώνε πολλές πρωτεΐνες. Τα άτομα με διαβήτη δεν πρέπει να υπερκαταναλώνουν τρόφιμα όπως κρέας ή τυρί, ώστε να αποφύγουν την πρόσληψη κορεσμένου λίπους και να προστατεύσουν τη νεφρική τους λειτουργία.
* Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τα λίπη, διότι τα λίπη δεν επηρεάζουν το σάκχαρο. Πολλοί ασθενείς, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν την κατανάλωση υδατανθρακούχων τροφίμων, καταναλώνουν περισσότερο λίπος (είτε κορεσμένο από κρέας-τυρί, είτε μονοακόρεστο από το ελαιόλαδο). Αυτό όμως έχει ως συνέπεια να προσλαμβάνουν πιο πολλές θερμίδες με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους τους, αλλά και να ανεβάζουν και τα επίπεδα των λιπιδίων τους στο αίμα (χοληστερίνη-τριγλυκερίδια).
* Οι ασθενείς δεν πρέπει να κάνουν ενδιάμεσα γεύματα. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Απλώς, ο αριθμός και το μέγεθος των σνακ εξαρτάται από το είδος της θεραπείας, αλλά και τις ανάγκες σε θερμίδες κάθε ατόμου ξεχωριστά (στα εντατικοποιημένα θεραπευτικά σχήματα λ.χ. ο διαβητικός μπορεί να κάνει μόνο τρία βασικά γεύματα, δίχως σνακ).
* Για να αδυνατίσει ένας διαβητικός πρέπει να κάνει αυστηρή δίαιτα. Ένα αυστηρά υποθερμιδικό διαιτολόγιο είναι πιθανό να οδηγήσει σε επεισόδια υπογλυκαιμίας ή στην απώλεια βάρους μέσα από πρωτεϊνικό υποσιτισμό (δηλαδή απώλεια μυϊκής μάζας και όχι λίπους). Ο σωστός τρόπος αδυνατίσματος ενός υπέρβαρου ή παχύσαρκου διαβητικού είναι με ένα λογικό διαιτολόγιο που θα επιφέρει αργή και υγιεινή απώλεια βάρους και θα συνδυάζεται με 30-45 λεπτά αερόβια άσκηση (λ.χ. περπάτημα) κάθε μέρα.
* Τα μόνα φρούτα που μπορεί να καταναλώσει ένα άτομο με διαβήτη είναι το γκρέιπ φρουτ και το ξυνόμηλο. Οι διαβητικοί μπορούν να καταναλώνουν όλα τα φρούτα, διαλέγοντας όμως φρούτα εποχής, μετρίου μεγέθους και μέσης ωρίμανσης. Επιπλέον, επιλογές όπως το μήλο, το αχλάδι και το ακτινίδιο είναι πιο ασφαλείς ενώ φρούτα όπως η μπανάνα, το καρπούζι, το σύκο ή το σταφύλι, θα πρέπει να καταναλώνονται πιο αραιά.
* Οι διαβητικοί δεν πρέπει να τρώνε ντομάτες. Είναι λάθος να αποφεύγεται η κατανάλωση ντομάτας. Απλώς, δεν πρέπει να καταναλώνονται όταν είναι πολύ ώριμες, να αποφεύγονται μαγειρεμένες (π.χ. στα γεμιστά, διότι λόγω θέρμανσης γίνονται πιο γλυκές) και βέβαια να συνδυάζονται με άλλα τρόφιμα-πηγή φυτικών ινών.
* Οι διαβητικοί δεν πρέπει να πίνουν αλκοόλ. Επιτρέπεται η μέτρια κατανάλωση, αρκεί να μην συνυπάρχει άλλη πάθηση που να την καθιστά απαγορευτική, να μην υπάρχει παχυσαρκία, να γίνεται πάντα με παράλληλα με την κατανάλωση τροφής σε κάποιο γεύμα για να αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες και να συνυπολογίζονται οι θερμίδες. Συνιστώνται 1 ποτό την ημέρα στις γυναίκες και 2-3 στους άντρες.
Περιεχόμενο © Dimosthenopoulos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια
Δεν βρέθηκαν σχόλια γι'αυτό το άρθρο.
Γίνε ο πρώτος που θα σχολιάσει το άρθρο χρησιμοποιώντας την παρακάτω φόρμα