Λεφτά στα ταμεία από το πετρέλαιο- Θα εισρεύσουν 112 δις από το 2020 έως το 2050-Τι εκτιμά στο«Καρφί» ο καθηγητής Αντώνης Φώσκολος

Της Δέσποινας Καραγιαννοπούλου

Τονωτική ένεση αξίας 112 δισ. ευρώ –επί συνόλου 150 δισ. ευρώ που έχει προβλέψει η κυβέρνηση ως έσοδα από τους υδρογονάνθρακες– πρόκειται να γίνει μέσω του Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών στα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας την περίοδο 2020-2050. Η δημιουργία του συγκεκριμένου ταμείου, που είχε προταθεί από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ –και ψηφίστηκε το Νοέμβριο του 2013– στο πλαίσιο εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Αξιοποίησης των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, έχει στόχο τη δημιουργία αποθέματος για την πρόσθετη χρηματοδότηση των κλάδων σύνταξης των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και την εν γένει διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενεών κατά το πρότυπο της Νορβηγίας. Οι πόροι του Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών θα προέρχονται από τα έσοδα του Δημοσίου (μερίσματα, δικαιώματα, φορολογία), από τις εταιρείες που αναλαμβάνουν την έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και από τη διάθεση αδειών για έρευνες. Στη συνέχεια, θα μοιράζονται κατά 75% στα ασφαλιστικά ταμεία, κατά 20% στο Πράσινο Ταμείο για έργα περιβάλλοντος και ανάπτυξης και κατά 5% στις τοπικές κοινωνίες.

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΝΟΡΒΗΓΩΝ

Aνάλογη εμπειρία υπάρχει στη Νορβηγία, με την ίδρυση του Government Petrοleum Fund. Το ταμείο αυτό χρηματοδοτείται από φόρους στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο, από τις εταιρείες που εκμεταλλεύονται τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της χώρας και από τα μερίσματα που εισπράττει το ταμείο από το μετοχικό μερίδιο που κατέχει στη μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία της Νορβηγίας (Statoil ASA). Η περιουσία του νορβηγικού δημόσιου συνταξιοδοτικού ταμείου, τα κεφάλαια του οποίου προέρχονται από τους υδρογονάνθρακες της Νορβηγίας, ανέρχεται στο 130% του ΑΕΠ, ενώ σημαντική περιουσία έχουν τα έξι ταμεία του σουηδικού δημόσιου συστήματος (31% του ΑΕΠ) και το ιαπωνικό κρατικό ταμείο (28%).

Εν τω μεταξύ, εντός του Σεπτεμβρίου αναμένεται να προκηρυχθούν οι διαγωνισμοί για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων που υπάρχουν στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου, καθώς και στο νότιο τμήμα της Κρήτης, έτσι ώστε αυτοί να έχουν κατακυρωθεί στις ενδιαφερόμενες εταιρείες μέσα στον επόμενο χρόνο. Οι υπό παραχώρηση περιοχές συνολικά 225 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που καλύπτουν τη θαλάσσια περιοχή βορείως του Iονίου μέχρι και 200 χλμ. κάτω από την ακτογραμμή της Kρήτης, θεωρούνται πολλά υποσχόμενες σε ενεργειακό πλούτο, με βάση τα γεωλογικά τους δεδομένα.

ΟΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΙΚΟΠΕΔΑ

Παράγοντες της αγοράς επιβεβαιώνουν ότι οι μεγαλύτεροι πετρελαϊκοί κολοσσοί του κόσμου ετοιμάζονται να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς, καθώς έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για τους ελληνικούς υδρογονάνθρακες στα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη.

Στο πλαίσιο αυτό, παράγοντες της αγοράς δήλωσαν στο «Καρφί» ότι θεωρείται σίγουρη η συμμετοχή της γαλλικής Total στις έρευνες που θα διεξαχθούν δυτικά της Ζακύνθου, όπου εμφανίζονται μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Πρόκειται για τα οικόπεδα 8 και 9, σύμφωνα με τους γεωφυσικούς χάρτες του ΥΠΕΚΑ. Επίσης, η Total δείχνει να ενδιαφέρεται και για τη θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά της Ιεράπετρας, όπου βρίσκονται τα οικόπεδα 15 και 20.

Για τα συγκεκριμένα οικόπεδα έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον και οι εταιρείες Exxon-Mobil, Anadarco, BP και Conoco-Phillips. Οι οποίες, όπως λέγεται, έχουν τις τεχνολογίες εξόρυξης από μεγάλα θαλάσσια βάθη… και βεβαίως την οικονομική επιφάνεια για επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Την ίδια στιγμή, σε πόλο έλξης έχουν εξελιχθεί και τα οικόπεδα 5 και 6 που βρίσκονται δυτικά των Παξών. Παράγοντες αναφέρουν ότι γι’ αυτή την περιοχή ενδιαφέρονται η Statoil, η κινεζική Chinese National Oil Company –πρώην καναδική Nexen–, καθώς και η ιταλική Εni.

Όσον αφορά τα μικρότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων που εκτείνονται σε κάποια θαλάσσια τμήματα του Ιονίου και της Κρήτης, παράγοντες αναφέρουν ότι θα τα διεκδικήσει η αμερικανική πολυεθνική Noble, ενώ δεν αποκλείεται και η συμμετοχή εταιρειών από το Ισραήλ.

300 ΕΚΑΤ. ΒΑΡΕΛΙΑ ΑΠΟ ΠΑΤΡΑ, ΓΙΑΝΝΕΝΑ, ΚΑΤΑΚΟΛΟ

Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα κατατέθηκαν προς έγκριση και ψήφιση στη Βουλή οι συμβάσεις ανάμεσα στο Ελληνικό Δημόσιο και τα ανάδοχα σχήματα, για την πραγματοποίηση ερευνών και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στις τρεις περιοχές της δυτικής Ελλάδας, στο πλαίσιο του γύρου παραχωρήσεων με τη διαδικασία της «ανοιχτής πρόσκλησης» (open door) που είχε προκηρύξει το ΥΠΕΚΑ.

Οι ανάδοχοι είναι:

- για τη χερσαία περιοχή των Ιωαννίνων, το σχήμα Energean Oil & Gas / Petra Petroleum

- για τη θαλάσσια περιοχή του Πατραϊκού, το σχήμα Ελληνικά Πετρέλαια / Edison / Petroceltic

- για το Κατάκολο, το σχήμα Energean Oil & Gas / Trajan Oil & Gas Ltd.

Τα ανάδοχα σχήματα δεσμεύτηκαν για επενδύσεις στον τομέα της έρευνας συνολικού ύψους 60 εκατ. ευρώ, οι οποίες, ανάλογα με τα ευρήματα που θα εντοπίσουν, μπορεί να φτάσουν τα 800 εκατ. ευρώ. Τα πρώτα ερευνητικά γεωτρύπανα θα μπουν στο Κατάκολο εντός δύο ετών, ενώ σε διάστημα τριών ετών δύο με τρεις γεωτρήσεις θα «χτυπήσουν» στα Ιωάννινα και στον Πατραϊκό κόλπο.

Σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις, τα αποθέματα υδρογονανθράκων στις τρεις περιοχές κυμαίνονται στα 300 εκατ. βαρέλια. Συγκεκριμένα, στα Ιωάννινα οι εκτιμήσεις για τα απολήψιμα αποθέματα κυμαίνονται από 50 έως 100 εκατ. βαρέλια, στη θαλάσσια περιοχή του Πατραϊκού ανέρχονται σε 200 εκατ. βαρέλια, ενώ στο Κατάκολο υπάρχει βεβαιωμένο κοίτασμα 3-5 εκατ. βαρελιών. Κατά τις ίδιες εκτιμήσεις, για κοίτασμα 100 εκατ. βαρελιών με μέση τιμή 90 δολάρια ανά βαρέλι, τα έσοδα για το Δημόσιο υπολογίζονται σε περίπου 6 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τη σύμβαση που υπέγραψαν τα ανάδοχα σχήματα, η φορολογία εισοδήματος του μισθωτή ανέρχεται σε 20%, αλλά ο νόμος προβλέπει και πρόσθετη επιβάρυνση 5% για φόρο υπέρ της Περιφέρειας όπου πραγματοποιείται η επένδυση. Σημειώνεται δε ότι το μίσθωμα οφείλεται οπωσδήποτε στο Δημόσιο, ανεξάρτητα από την επίτευξη ή όχι κέρδους από το μισθωτή, και συμφωνήθηκε σε ποσοστό της αξίας υδρογονανθράκων που θα εξορυχθούν. Το ακριβές ποσοστό διαμορφώνεται βάσει του ύψους της παραγωγής, των γεωγραφικών, γεωλογικών και λοιπών χαρακτηριστικών της περιοχής, αλλά και του συντελεστή εσόδων και εξόδων του μισθωτή. Τέλος, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, αναμένονται κατά μέσο όρο 900-1.000 θέσεις εργασίας ανά γεώτρηση.

ΙΔΟΥ ΟΙ ΜΙΣΘΟΙ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΝΤΩΝΗ ΦΩΣΚΟΛΟ

Σε πέντε χρόνια ο μαύρος χρυσός – Μισό εκατ. άνθρωποι θα απασχοληθούν στις γεωτρήσεις

«Διαβατήριο εξόδου από τα μνημόνια μπορεί να δώσει ο εθνικός πλούτος της Ελλάδας, η αξιοποίηση του οποίου αναμένεται να δημιουργήσει μισό εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας την περίοδο 2020-2050» μας λέει ο Αντώνης Φώσκολος, ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης και ομότιμος ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά, τονίζοντας συνάμα ότι η χώρα έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει τον ενεργειακό πυλώνα της Ευρώπης.

Πόσος είναι τελικά αυτός ο ενεργειακός πλούτος, κύριε Φώσκολε;

Η Ελλάδα «κάθεται» πάνω σε 10 δισ. βαρέλια πετρέλαιο και 4 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο, ή αλλιώς σε 35 δισ. βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου. Τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να έχει η χώρα από την αξιοποίησή του σε ένα βάθος 30 ετών εκτιμώνται σε 557 δισ. ευρώ (758 δισ. δολάρια).

Σε μια πλήρη εξέλιξη των εργασιών αξιοποίησης και εκμετάλλευσης του γεωφυσικού πλούτου της χώρας, πόσες νέες θέσεις εργασίας εκτιμάτε ότι θα ανοίξουν;

Εκτιμώ ότι σχεδόν μισό εκατομμύριο άτομα θα απασχοληθούν στις γεωτρήσεις για την περίοδο από το 2020 έως και το 2050. Συγκεκριμένα, 450.000 άτομα. Οι μισθοί τους, με βάση και τη διεθνή πρακτική, θα κυμαίνονται από 250 ευρώ την ημέρα μέχρι και 1.000 ευρώ την ημέρα. Η φορολόγηση των ατόμων αυτών, με κάποιες εκτιμήσεις που έχω κάνει, αναμένεται να αποφέρει στο κράτος έσοδα της τάξεως των 168 δισ. δολαρίων.

Πότε αναμένετε την πρώτη εξόρυξη ελληνικών υδρογονανθράκων;

Από τη στιγμή που υπογράφηκαν οι συμβάσεις για την πραγματοποίηση ερευνών και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στις τρεις περιοχές της δυτικής Ελλάδας (Ιωάννινα, Κατάκολο και Πατραϊκός), οι ανάδοχοι θα πρέπει να έχουν προχωρήσει στις πρώτες εξορύξεις εντός της πενταετίας. Τα πάντα όμως θα εξαρτηθούν από το πόσο γρήγορα θα προχωρήσουν οι εταιρείες στις αναγκαίες επενδύσεις που χρειάζονται, για να υλοποιήσουν το δύσκολο έργο που έχουν αναλάβει. Για παράδειγμα, οι ανάδοχοι που επελέγησαν δεν διαθέτουν όλοι πλατφόρμες εξόρυξης. Άρα αυτοί που δεν διαθέτουν θα πρέπει να μπουν στη διαδικασία της μίσθωσης (με ημερήσιο κόστος 100.000 ευρώ). Είναι ζητήματα που πρέπει να λύσουν άμεσα οι εταιρείες.

Τι επενδύσεις απαιτούνται προκειμένου να βγει στο φως όλος αυτός ο ενεργειακός πλούτος της χώρας μας;

Καταρχήν θα ήθελα να επισημάνω ότι κάποιοι Έλληνες επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και εγώ, πιστεύουν ότι τα 35 δισ. βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου που βρίσκονται στις θαλάσσιες περιοχές της χώρας μας είναι μια συντηρητική εκτίμηση. Πιστεύω ότι η αξία των ελληνικών υδρογονανθράκων είναι πολύ μεγαλύτερη. Παρ’ όλα ταύτα, αν πάρουμε ως δεδομένο την προαναφερθείσα ποσότητα, τότε για την εξόρυξή της θα χρειαστούν επενδύσεις άνω των 100 δισ. δολαρίων. Υπολογίστε ότι σε ένα θαλάσσιο οικόπεδο –βάσει του γνωστού χάρτη του ΥΠΕΚΑ– θα χρειαστούν 10 γεωτρήσεις. Κάθε γεώτρηση κοστίζει 100 εκατ. δολάρια.

Ωστόσο δεν έχουν χαρτογραφηθεί όλες οι περιοχές που παρουσιάζουν γεωφυσικό ενδιαφέρον. Γιατί;

Πράγματι υπάρχουν κάποια θαλάσσια οικόπεδα τα οποία δεν προβλέπεται να δημοπρατηθούν, ίσως γιατί τα διεκδικούν και άλλα κράτη. Ακατανόητο για μένα, αλλά είναι θέμα υπουργείου και κυβέρνησης. Ένα τέτοιο οικόπεδο βρίσκεται χαμηλά στην Κρήτη και ανήκει κατά τα 2/5 στην Αίγυπτο, κατά τα 2/5 στην Ελλάδα και κατά το 1/5 στην Κύπρο. Υπάρχει επίσης ένα οικόπεδο το οποίο διεκδικούν η Λιβύη, η Ελλάδα, η Ιταλία ίσως και η Μάλτα. Δεν ξέρω ποια θα είναι η τύχη αυτών των θαλάσσιων περιοχών, καθώς δεν έχουμε καμία ενημέρωση ούτε εγώ ούτε οι άλλοι 4-5 Έλληνες επιστήμονες που έχουμε δουλέψει πάνω στον ενεργειακό πλούτο της χώρας.

Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι Έλληνες επιστήμονες σε αυτό το τεράστιο ενεργειακό έργο;

Μικρό έως και ανύπαρκτο. Οι πολιτικές σκοπιμότητες δεν μας αφήνουν περιθώριο να προσφέρουμε έργο. Επίσης, οι επιστήμονες με ειδίκευση στους υδρογονάνθρακες είμαστε μόλις 5, όταν στον Καναδά, για παράδειγμα, υπάρχουν 9.000 γεωλόγοι πετρελαίου και 11.000 μηχανικοί πετρελαίου.

Παρά τα όποια προβλήματα και τις αγκυλώσεις του συστήματος, ποιος θα μπορούσε να είναι ο ενεργειακός ρόλος της Ελλάδας στην Ευρώπη;

Η Ελλάδα μπορεί –όχι θεωρητικά, αλλά πραγματικά– να εξελιχθεί στον ενεργειακό πυλώνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάτι που για μένα θα έπρεπε να έχει γίνει πριν από μία δεκαετία. Από το 2003 η πολιτική ηγεσία του τόπου, με πρωθυπουργό τον Κ. Σημίτη, είχε ενημερωθεί για τα ενεργειακά κοιτάσματα που «κρύβει» η χώρα, από μία επιστημονική δημοσίευση που είχε κάνει Αβραάμ Ζελελίδης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Πιστεύω, λοιπόν, ότι αν είχε ξεκινήσει από τότε η εντατική αξιοποίηση του πλούτου μας, δεν θα είχαμε μπει στις περιπέτειες των μνημονίων.

Το θέμα είναι… έστω και στο παρά πέντε να καταλάβουν οι εμπλεκόμενοι ότι πρέπει άμεσα να εκμεταλλευτούμε τη δύναμή μας στην ενέργεια, καθώς αυτή μπορεί να αποτελέσει διαβατήριο εξόδου από τα μνημόνια και εφαλτήριο ανάπτυξης και ευημερίας για το κράτος και την κοινωνία.

Μέχρι στιγμής, παρατηρώ μια αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Για παράδειγμα, η επιλογή της Energean για Ιωάννινα και Κατάκολο και των ΕΛΠΕ για τον Πατραϊκό έγιναν πριν από 2 χρόνια και ακόμα δεν έχουν κατακυρωθεί οι συμβάσεις από τη Βουλή. Παράλληλα, η επιλογή της PGS για τις γεωφυσικές μελέτες σε Ιόνιο και Κρήτη έγινε τον Απρίλιο του 2012, ενώ η κατακύρωση έγινε το Νοέμβριο του 2012. Χάθηκαν δηλαδή 9 μήνες. Δυστυχώς, οι αρμόδιοι δεν έχουν αντιληφθεί ότι δεν έχουμε ως χώρα την πολυτέλεια του χρόνου και την πολυτέλεια του χρήματος.