Η Σαουδική Αραβία στο στόχαστρο της Δύσης

Ανοικτά μιλούν πλέον στη Δύση για τα πολλά «κακά» της πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας. Η μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής και ο ISIS έχει παίξει κομβικό ρόλο.  

Υπάρχουν όμως και όρια, γράφει ο G. Rachman.

Κάτι αλλάζει στη σχέση της Δύσης με τη Σαουδική Αραβία. Μπορείτε να το δείτε στις εφημερίδες. Μπορείτε να το ακούσετε από τους πολιτικούς. Και μπορείτε να το δείτε από τις αλλαγές στις πολιτικές.
Τα εχθρικά άρθρα για τους Σαουδάραβες είναι τώρα συνηθισμένα στο δυτικό τύπο. Την Κυριακή, το editorial του Observer κατήγγειλε τη σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με τη Σαουδική Αραβία ως «μη εποικοδομητική συμμαχία που θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά μας». Δύο μέρες πριν, το BBC δημοσίευσε ένα άρθρο που τόνιζε ένα «άνευ προηγουμένου κύμα εκτελέσεων» στη Σαουδική Αραβία. Περίπου δύο μήνες πριν, ο Thomas Friedman, αναμφίβολα ο αρθρογράφος με τη μεγαλύτερη επιρροή στις Ηνωμένες Πολιτείες, χαρακτήρισε την τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος, «ιδεολογικό γόνο» της Σαουδικής Αραβίας.
Πολιτικοί υιοθετούν παρόμοια μοτίβα. Ο Sigmar Gabriel, αντικαγκελάριος της Γερμανίας, κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία πως χρηματοδοτεί τον ισλαμικό εξτρεμισμό στη Δύση και πρόσθεσε: «Πρέπει να καταστήσουμε σαφές στους Σαουδάραβες πως ο καιρός που κοιτούσαμε από την άλλη έχει παρέλθει». Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Λόρδος Ashdown, πρώην ηγέτης των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, ζήτησε να ερευνηθεί η «χρηματοδότηση του τζιχαντισμού» στη Βρετανία και έδειξε
προς την κατεύθυνση της Σαουδικής Αραβίας.
Η ξαφνική αύξηση της ανησυχίας για τη Σαουδική Αραβία οδηγείται, σε μεγάλο βαθμό, από την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους. Οι δυτικοί φορείς χάραξης πολιτικής γνωρίζουν πως η μάχη με το τζιχαντισμό αφορά τόσο στην ιδεολογία όσο και στα όπλα. Όταν ψάχνουν την πηγή της κοσμοθεωρίας του Ισλαμικού Κράτους, την εντοπίζουν όλο και περισσότερο πίσω στη φιλοσοφία του ουαχαμπισμού που προωθείται από το θρησκευτικό κατεστημένο της Σαουδικής Αραβίας.
Η επιρροή της Σαουδικής Αραβίας στη Δύση έχει επίσης αποδυναμωθεί από άλλες εξελίξεις. Η «επανάσταση του σχιστόλιθου» στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει καταστήσει τη Δύση λιγότερο εξαρτημένη από το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας.
Στο μεταξύ, η αναταραχή στη Μέση Ανατολή έχει ρίξει ένα σκληρό φως στη σαουδική εξωτερική πολιτική, με ιδιαίτερη κριτική να στοχεύει στο υψηλό επίπεδο των απωλειών αμάχων που έχει προκαλέσει η στρατιωτική παρέμβαση της χώρας στην Υεμένη και στο ρόλο του Ριάντ στη συντριβή μιας εξέγερσης στο Μπαχρέιν το 2011.
Προς το παρόν, ωστόσο, όλη αυτή η κριτική έχει οδηγήσει μόνο σε μετριοπαθείς προσαρμογές στις δυτικές πολιτικές. Για τους ίδιους τους Σαουδάραβες, η πιο ανησυχητική αλλαγή είναι η αποφασιστικότητα του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να διασφαλίσει μια συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν αγνοώντας τη μανιώδη αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας. Πέραν της συμφωνίας με το Ιράν, όμως, έχουν υπάρξει μόνο μικρές συμβολικές χειρονομίες, όπως η απόφαση της Βρετανίας -λόγω ανησυχιών ανθρωπιστικού χαρακτήρα- να αποσυρθεί από την προσφορά για ένα συμβόλαιο παροχής εκπαίδευσης για φυλακές στη Σαουδική Αραβία.
Οι δυτικοί επικριτές της Σαουδικής Αραβίας επιθυμούν να δουν πιο σοβαρές διαμάχες. Κατηγορούν τις κυβερνήσεις της Βρετανίας και των ΗΠΑ ότι είναι σκλάβοι του σαουδικού χρήματος. Ο Λόρδος Ashdown έχει επιστήσει την προσοχή στην επιρροή «πλούσιων ατόμων του Κόλπου» στη βρετανική πολιτική. Η Σαουδική Αραβία παραμένει επίσης μια ζωτικής σημασίας αγορά για τους δυτικούς κατασκευαστές όπλων. Κατά τους τελευταίους 18 μήνες, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκρίνει την πώληση όπλων αξίας μεγαλύτερης των 24 δισ. δολαρίων στη Σαουδική Αραβία.
Υπάρχουν και άλλοι σοβαροί λόγοι, που λίγο έχουν να κάνουν με τα χρήματα, για τη συνεχιζόμενη δυτική συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία. Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταδείξει πως όταν κακές κυβερνήσεις πέφτουν στη Μέση Ανατολή, συχνά αντικαθίστανται από κάτι πολύ χειρότερο. Οι πιο ισχυροί εσωτερικοί επικριτές της σαουδικής μοναρχίας δεν είναι φιλελεύθεροι αλλά σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές. Ο φόβος πως η Σαουδική Αραβία μπορεί να γίνει ακόμη ένα «αποτυχημένο κράτος» στοιχειώνει τη Δύση. Ένας ανώτατος Βρετανός διπλωμάτης προειδοποιεί: «Ξεφορτωθείτε τη Βουλή των Σαούντ και θα τους φωνάζετε να επιστρέψουν μέσα σε έξι μήνες».
Η σχέση της Σαουδικής Αραβίας με το τζιχαντισμό είναι επίσης πολύπλοκη. Είναι αληθές πως οι ισλαμιστές στη Σαουδική Αραβία έχουν προσφέρει ιδεολογική και κάποιες φορές οικονομική στήριξη στους τζιχαντιστές σε όλο τον κόσμο. Αλλά είναι επίσης αληθές ότι η ίδια η σαουδική βασιλική οικογένεια έχει στοχοποιηθεί και από το Ισλαμικό Κράτος και από την Αλ Κάιντα. Την ίδια στιγμή, πληροφορίες που έχουν παρέχει οι Σαουδάραβες έχουν σταθεί ζωτικής σημασίας για την αναχαίτιση κάποιων τρομοκρατικών σχεδίων στη Δύση. Όπως το θέτει ένας αξιωματούχος κατά της τρομοκρατίας: «Οι Σαουδάραβες είναι κάποιες φορές και η πηγή του προβλήματος και το αντίδοτό του».
Κάποιοι δυτικοί στρατηγικοί αναλυτές ονειρεύονται τη ματαίωση της σαουδικής συμμαχίας υπέρ μιας αποκατάστασης των σχέσεων με το Ιράν. Αν η διεθνής πολιτική ήταν μια παρτίδα σκάκι, αυτό θα φαινόταν σαν έξυπνη μανούβρα.
Στον πραγματικό κόσμο, οποιαδήποτε δυτική συμμαχία με το Ιράν εξακολουθεί να είναι μια μακρινή προοπτική. Δεν υπάρχει εγγύηση πως οι «μετριοπαθείς» θα αποκτήσουν ποτέ πραγματικά τον έλεγχο στην Τεχεράνη και, στο μεταξύ, το Ιράν συνεχίζει να προμηθεύει ριζοσπαστικές ένοπλες ομάδες, όπως η Χεσμπολά, και να αποσταθεροποιεί τις γειτονικές του χώρες. Μια συμμαχία με τη μεγαλύτερη σιιτική δύναμη επίσης θα απομόνωνε αποτελεσματικά τους σουνίτες μουσουλμάνους – τροφοδοτώντας ομάδες όπως το Ισλαμικό Κράτος. Ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να σημειώσουν πως το Ιράν εκτελεί ακόμη περισσότερους ανθρώπους από τη Σαουδική Αραβία.
Εντούτοις, η αναγνώριση πως εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να συνεχίσει η Δύση να συνεργάζεται στενά με τη Σαουδική Αραβία δεν είναι το ίδιο με το να λέμε πως τίποτα δε θα πρέπει να αλλάξει. Η θρησκευτική ανεκτικότητα είναι το σωστό ζήτημα για να πιέσει κανείς τους Σαουδάραβες.
Πάντα υπήρξε κάτι το απωθητικά άνανδρο στη δυτική προσέγγιση της σαουδικής μοναρχίας. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί έχουν αποδεχθεί ένα χυδαίο διπλό πρότυπο, κατά το οποίο επιτρέπεται στους Σαουδάραβες να χρηματοδοτούν το δικό τους είδος θρησκευτικής μισαλλοδοξίας τη στιγμή που απαγορεύουν την οργανωμένη λατρεία άλλων θρησκευμάτων μέσα στη Σαουδική Αραβία.
Ίσως ήρθε η ώρα να δοθεί στους Σαουδάραβες μια επιλογή: Συμφωνήστε να επιτρέψετε να ανοίξουν εκκλησίες, ινδουιστικοί ναοί και συναγωγές στη Σαουδική Αραβία ή ελάτε αντιμέτωποι με το τέλος της σαουδικής χρηματοδότησης τζαμιών στη Δύση.