Τι συμβαίνει τώρα στην Νιγηρία;

Του Κωνσταντίνου Βέργου*

Η Νιγηρία είναι η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής και η 7η μεγαλύτερη σε πληθυσμό του κόσμου, με 187 εκατομμύρια κατοίκους. Με ΑΕΠ που φτάνει τα 460 δισεκατομμύρια δολάρια, η χώρα αυτή είναι η 21η μεγαλύτερη σε οικονομικά μεγέθη παγκοσμίως και η σημαντικότερη της Αφρικής!
Παρότι το 30% των εργαζομένων στη χώρα απασχολούνται σε αγροτικές καλλιέργειες και η χώρα έχει σημαντική παραγωγή και εξαγωγές κακάο, φυσικού καουτσούκ, αραβόσιτου, φασολιών, φυστικιών κλπ, η χώρα έχει σημαντική ανάπτυξη τόσο του κλάδου υπηρεσιών (όπως τράπεζες και τηλεπικοινωνίες), όσο και Βιομηχανίας όχι μόνο σε κλάδους που έχουν να κάνουν με δέρμα και ύφασμα, αλλά μέχρι και παραγωγή λεωφορείων και τζιπ για εταιρείες όπως τη γαλλική Peugeot και την αμερικανική General Motors. Η χώρα επίσης είναι η πρώτη αφρικανική χώρα που έστειλε τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο στο διάστημα, εδώ και… 13 χρόνια! Η Νιγηρία αποτελεί τη σημαντικότερη όχι μόνο παραγωγό πετρελαίου στην Αφρική, αλλά και την 6η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο σε εξαγωγές αυτού, καλύπτοντας το 5% των παγκόσμιων εξαγωγών πετρελαίου και το 10% των αμερικάνικων αναγκών!

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ήταν από τις λίγες χώρες που κλήθηκαν να συμμετάσχουν την
προηγούμενη βδομάδα στο Λονδίνο στο παγκόσμιο συνέδριο για τη διαφθορά, που διοργάνωσε ο Βρετανός πρωθυπουργός. Δεν είναι τυχαίο, για δύο λόγους. Ο ένας έχει να κάνει με το μέγεθος της χώρας. Ο δεύτερος με τη διαφθορά! Η χώρα αποφάσισε να συνεργαστεί με την Αγγλία, και τις άλλες δυτικές χώρες, για τη διαφθορά, αλλά και εκείνες να επιστρέψουν τα κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία που έχουν «παρκάρει» στις χώρες αυτές διάφοροι διεφθαρμένοι στρατηγοί.

Όμως, αν η διαφθορά είναι ένα θέμα, η δομή των εσόδων της και η κατάσταση της χώρας είναι ένα άλλο. Όπως για τη Βενεζουέλα το 93% των εσόδων από εξαγωγές το 2011 προέρχονταν από εξαγωγές πετρελαίου και παραγώγων αυτού, έτσι και η Νιγηρία, παρά τη σημαντική εξαγωγή αγροτικής καλλιέργειας, το 94% των εξαγωγών της σε αξία προερχόταν από εξαγωγές πετρελαίου και παραγώγων του! Αξίας εξαγωγών που είχε φτάσει τα… 125 δισ. δολάρια το 2011 (118 εκ των οποίων από πετρέλαιο), δηλαδή το ¼ του ΑΕΠ, αλλά πλέον άρχισε να προσγειώνεται απότομα, καθώς τα έσοδα από πετρέλαιο και παράγωγα το 2015 μειώθηκαν μόλις στα… 45 δισ.! Αν όμως η Βενεζουέλα, η οποία επίσης πλήττεται ανεπανόρθωτα από την πτώση της τιμής του πετρελαίου, αποφάσισε με… σπαρτιάτικο τρόπο να το αντιμετωπίσει μειώνοντας την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος με κάθε τρόπο, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και Νιγηρία, που επίσης επλήγησαν καταστροφικά από την πτώση, χάνοντας έσοδα, ακολουθούν τον «μοντέρνο» δρόμο είτε της…εκποίησης και δανείων (Σαουδική Αραβία), είτε, όπως στην περίπτωση της Νιγηρίας, των δανείων!

Η κρίση στην οποία έχει μπει η χώρα άρχισε να αποκαλύπτεται κατ' αρχήν από τις χρεοκοπίες που αυξάνονται λογαριθμικά, με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, να έχουν αυξηθεί κατά… 78% σε ένα χρόνο! Όμως αυτό είναι το λιγότερο! Όπως στην περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας αλλά και της Βενεζουέλας, η χώρα έχει μια τεράστια τρύπα στον προϋπολογισμό! Τρύπα διπλάσια από εκείνη, μάλιστα, της Βενεζουέλας! Το έλλειμμα προϋπολογισμού της Νιγηρίας ανέρχεται στο ιλιγγιώδες ποσόν των 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που οδήγησε την κυβέρνηση όχι μόνο στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων, αλλά και στην αναζήτηση κολοσσιαίων, για αφρικανική χώρα, κεφαλαίων στην αγορά των Ομολόγων!

Όμως η στροφή στην αγορά Ομολόγων, που είναι η πιο ανώδυνη μορφή δανεισμού, είναι κάτι που απαιτεί σχεδιασμό και σίγουρα είναι δύσκολο για μια αφρικανική χώρα να αντλήσει στιγμιαία τέτοια τεράστια ποσά, ιδιαίτερα στο δικό της νόμισμα! Η χώρα λοιπόν κάλεσε τόσο την Παγκόσμια Τράπεζα όσο και το ΔΝΤ να «αξιολογήσουν» τις δυνατότητες της και να της προτείνουν… λύσεις. Και φυσικά έχει ξεκινήσει η υλοποίηση της γνωστής Συνταγής, της δοκιμασμένης, «αναπτυξιακής εργαλειοθήκης», στη χώρα, καθώς ανακοινώθηκε 65% αύξηση (!) της τιμής της βενζίνης, οδηγώντας σε τεράστιες διαμαρτυρίες στη μεγάλη αυτή χώρα, απεργίες και ενδεχομένως οδηγώντας σε πολιτική αστάθεια! Να σημειώσουμε ότι η 65% αύξηση στο πετρέλαιο και βενζίνη στην αγροτική αυτή χώρα δεν είναι απλά αύξηση κόστους κίνησης αυτοκινήτων, αλλά είναι ισοδύναμο με 30% αύξησης του κόστους παραγωγής και 30% αύξησης τιμών και φυσικά με χρεοκοπίες αγροτών και φτωχοποίηση των απλών πολιτών, καθώς οι αγροτικές μηχανές που χρησιμοποιούνται στις αγροτικές καλλιέργειες και τα φορτηγά στις μεταφορές προϊόντων χρησιμοποιούν πετρέλαιο και βενζίνη αντιστοίχως!

Τα παραπάνω ασφαλώς δείχνουν την αναποτελεσματικότητα , αν όχι αντιαναπτυξιακή κατεύθυνση, πολλών από τα μέτρα - εργαλειοθήκης διεθνών οργανισμών. Όμως αυτή είναι μόνο η μία πλευρά του θέματος. Η άλλη πλευρά είναι ότι η ραγδαία πτώση της τιμής του πετρελαίου, η οποία αντικατοπτρίζει τη χαμηλή κατανάλωση ενέργειας και την κρίση που έρχεται, έχει αρχίσει να χτυπάει παγκόσμια στη ραχοκοκκαλιά ακόμη και χώρες μεσαίου μεγέθους, όπως τη Νιγηρία, οδηγώντας σε τρομακτικό «μάζεμα δαπανών», πτωχεύσεις και κρίσεις. Κρίσεις που όχι απλά προϊδεάζουν για το τι μέλλει γενέσθαι στις χώρες της δύσης στο τέλος τους 2016, αλλά πιθανώς οδηγούν σε κάτι πολύ βαθύτερο! Οδηγούν σε νέες χρεοκοπίες κρατών, κατάρρευση συναλλαγματικών ισοτιμιών, χρεοκοπίες τραπεζών τοπικών και παγκοσμίως, και αφορμή ή και αιτία για πιθανή απότομη πτώση των χρηματιστηριακών αξιών παγκοσμίως…

* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.

Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.