Γεωπολιτική Ανάλυση και Γεωστρατηγική Σύνθεση

του Ιωάννη Μάζη –

Η Γεωπολιτική δεν προτείνει πολιτικό Λόγο, δεν προτείνει ιδεολογικό πρότυπο, δεν προτείνει πολιτική θεωρία. Η Γεωπολιτική ανάλυση περιγράφει, καταγράφει το σύστημα και τα υποσυστήματά του. Συμπληρώνει την εικόνα του συστήματος που μελετά, απαλλάσσοντάς την από τον κονιορτό των ιδεολογημάτων, των συλλογικών φαντασιώσεων, των εθνικιστικών στερεοτύπων. Η Γεωπολιτική είναι Γνώση, ασφαλώς, και ως Γνώση δεν ευθύνεται για την χρήση, η οποία της επιφυλάσσεται από κοινωνικούς ή πολιτικούς φορείς.

Η Γεωπολιτική δεν «χωροποιεί» την διεθνή πολιτική, με την έννοια ότι δεν συνηγορεί σε προειλημμένες πολιτικές αποφάσεις, ενδύοντάς τις εκ των υστέρων με το δελεαστικό και πειστικό ένδυμα της χωρικής μετρήσιμης ποσοτικά, πραγματικότητας. Τουναντίον η Γεωπολιτική μπορεί να αποκαλύψει τις ιδιοτέλειες της πολιτικής, τα απόκρυφα και μυστικά σημεία της. Αυτά που η σκεπτόμενη κοινωνία δεν πρέπει να γνωρίζει, ώστε να είναι χειραγωγήσιμη. Μπορεί να αποκαλύψει τις υστερόβουλες χωροποιήσεις.
Η Γεωπολιτική ανάλυση με την αποστειρωμένη από προσηλώσεις και ιδεοληψίες καταγραφική συστημική της μέθοδο, ανατρέπει τα πολιτικά ιερατεία και εργάζεται προς όφελος του σκεπτόμενου πολίτη. Άλλο, λοιπόν, η Γεωπολιτική και άλλο η Γεω-προπαγάνδα και ο Γεω-μεσσιανισμός που προκύπτει και καλύπτεται από αυτήν.

Η δήθεν γεωπολιτική χωρίστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου σε δύο ανταγωνιστικές σχολές σκέψης, μια εθνοκεντρική και μια με ουνιβερσαλιστικές τάσεις. Είναι όμως προφανές ότι και στις δύο περιπτώσεις, υπάρχει εν σπέρματι μια ιδεολογική-ιδεοληπτική προσέγγιση: είτε η εθνικιστική είτε η ουνιβερσαλιστική. Όποια από τις δύο και αν διαλέξουμε πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν υπηρετούμε την Γεωπολιτική αλλά την πολιτική, υπό την επήρεια μάλιστα μιας συγκεκριμένης ιδεολογικής αντιλήψεως. Η ιδεολογική προσήλωση και η γεωπολιτική είναι έννοιες και οντότητες αλληλογρονθοκοπούμενες.

Ο γεωπολιτικός αναλύει και αναδεικνύει την αμυντική, οικονομική, πολιτική και πολιτισμική δομή των αντιπαρατιθέμενων ή συνεργαζόμενων Εθνικών Κοινωνικών Σχηματισμών, καταγράφει τα ουσιαστικά τους χαρακτηριστικά, τα σημεία τριβής τους, τις τάσεις παρακμής τους, χρησιμοποιώντας κατά το μέγιστο δυνατό βαθμό ποσοτικά στοιχεία, τα οποία και δεν επιδέχονται αμφισβητήσεως.

Είναι προτιμότερο να υπάρχει μια πραγματιστική βάση στοχασμού περί της λειτουργίας και της δομής του γεωγραφικού συμπλόκου, όπου εξετάζεται η ανισόρροπη κατανομή της πάσης φύσεως ισχύος, παρά η οποιαδήποτε ιδεοληπτική προσέγγιση, όσο και αν διεκδικεί για τον εαυτό της τα εύσημα της Ηθικής. Και αναφερόμενοι στον παράγοντα «Ηθική στη Διεθνή Τάξη» θα αντιλαμβανόμεθα οπωσδήποτε την ασάφεια, την σχετικότητα, κοντολογίς την ρευστότητα του όρου.
Aνήθικη η γεωπολιτική;

Για ποια «Ηθική» ομιλούμε; Για την «μαρξιστική» ηθική; Για την «φιλελεύθερη» ηθική; Για την «συντηρητική» ηθική; Για την «εθνικιστική» ηθική; Την ηθική του Μαρκησίου ντε Σαντ ή μήπως αυτήν της Ιωάννας της Λωραίνης; Tου Μακιαβέλι ή του Κάντ;

Λέγεται συχνά από τους πολέμιους της Γεωπολιτικής ότι πρόκειται για την θεωρητική βάση της realpolitik και η realpolitik δεν ενδιαφέρεται για την Ηθική. Ως εκ τούτου, η Γεωπολιτική ως μη ενδιαφερομένη για την Ηθική, είναι «ανήθικη»! Νομίζω ότι ο πρωτοετής φοιτητής της φιλοσοφίας είναι σε θέση να καταλάβει το σόφισμα αυτό και να το καταγγείλει. Ναι. Είναι απολύτως ορθόν και απολύτως συμβατό με τα θεωρητικά (απ)-αιτήματα της Γεωπολιτικής να μην προτείνει ηθικούς κώδικες διαχειρίσεως των διεθνώς συμβαινόντων.

Τα αναλύει όμως και αναδεικνύει τους ουσιαστικούς συντελεστές της Δομής και της Λειτουργίας τους. Δεν προτείνει «Ηθική», διότι γενικότερα δεν προτείνει καν «Πολιτική». Άλλωστε, η «Ηθική» είναι μέγεθος, το οποίο δυσχερέστατα ποσοτικοποιείται! Ας μην λησμονούμε: ο ακτινολόγος δεν προτείνει θεραπεία. Δίδει, όμως, την εικόνα της πραγματικότητος. Αντίστοιχο είναι το πεδίο δράσεως της γεωπολιτικής, αλλά και το καθήκον του γεωπολιτικού αναλυτού.

Ανιαρώς αναφέρω τους τέσσερις πυλώνες τις γεωπολιτικής αναλύσεως, τους οποίους προς όφελος της συζητήσεως θα μπορούσα να ονομάσω «πεδία άντλησης μετρήσιμων μεγεθών-συντελεστών της ανάλυσης», ή «γεωπολιτικών δεικτών». Αυτοί οι πυλώνες, αυτά τα «πεδία» είναι το αμυντικό, το οικονομικό, το πολιτικό και το πολιτισμικό-πληροφορίας. Αν, λοιπόν, ακολουθήσουμε αυτή την μέθοδο προσεγγίσεως της γεωπολιτικής αναλύσεως θα προβούμε αναγκαστικά και σε μια ανάγνωση της οικονομικής πραγματικότητας.
Γεωπροπαγάνδα

Το πρώτο πράγμα που θα αντιμετωπίσουμε σ’ αυτή μας την προσέγγιση θα είναι η μορφή της ενέργειας που κινεί την Οικονομία. Άν η ενέργεια είναι προελεύσεως λιγνίτου, ευτυχής θα είναι ο κάτοχος των αποθεμάτων λιγνίτου και οι διακινητές του. Αν η μορφή ενέργειας είναι πετρελαϊκής βάσεως, ευτυχείς θα είναι οι κάτοχοι των αποθεμάτων πετρελαίου και οι διακινητές των.

Αν η ενέργεια είναι το υδρογόνο θαλασσίας προελεύσεως, ευτυχείς θα είναι οι παράκτιες χώρες, κ.τ.λ. Ποιος είναι ο αναλυτής, ο οποίος θα παραμείνει στη μελέτη των αποθεμάτων λιγνίτου ως κυρίαρχης σημασίας στρατηγικών αποθεμάτων, όταν οι διεθνείς οικονομικές δομές βασίζονται π.χ. στο πετρέλαιο ή στο φυσικό αέριο;

Αυτή, όμως, η παρατήρηση αποδεικνύει ότι η γεωπολιτική ανάλυση δεν βλάπτεται λόγω θεοποιήσεως από κάποιον «αρχιερέα-αναλυτή», κάποιων δήθεν σταθερών. Οι οποιεσδήποτε σταθερές θα ήταν καλύτερο να ονομάζονται Γεωπολιτικοί Συντελεστές / Δείκτες και να αντιλαμβανόμεθα ότι υπόκεινται στην αμυντική, οικονομική, πολιτική και πολιτισμικο-πληροφοριακή συγκυρία. Κοντολογίς, δεν πρόκειται για διαχρονικά και διιστορικά τοτέμ, αλλά για οντότητες μέσης και μακράς διάρκειας.

Ένα πολύ καλό παράδειγμα γεω-προπαγάνδας και αναλόγου χρήσεως των λεξιλογίων της ιστορικής και της γεωγραφικής επιστήμης είναι και η περίπτωση του λεγομένου Μακεδονικού ζητήματος. Όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Α. Χουλιάρας «…η Ελλάδα εδαφικοποιεί την ιστορία και η ΠΓΔΜ ιστορικοποιεί το έδαφος».

Ας σκεφτούμε, όμως, ότι δεν υπάρχει καμία καταχρηστική, αντιεπιστημονική και κατακριτέα διαδικασία στη διαπίστωση ότι οι ανθρώπινες δράσεις και ενέργειες, τα ανθρώπινα έργα και λειτουργίες, οι ανθρώπινες σκέψεις και αντιλήψεις, οι ανθρώπινες κοινωνίες επιτέλους, εντoπίσθησαν και κατεγράφησαν στο «ιστορικό ρευστό» όπως αυτό έρρεε στην γεωγραφική του κοίτη.

Δεν εντοπίσθησαν ούτε κατεγράφησαν in vitro, αλλά in vivo. Aν, λοιπόν, ο όρος «εδαφικοποίηση της ιστορίας» σημαίνει «διαστροφή και αλλοίωση των ιστορικών δεδομένων που έλαβαν χώρα σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο», τότε δεν μπορούμε να δεχθούμε το ανωτέρω λογοπαίγνιο ως έγκυρο. Αν δεν σημαίνει αυτό, τότε απλώς κομίζει γλαύκαν ες Αθήνας! Μένει, όμως, να τονίσουμε ότι για τις όποιες ιδεολογηματικές χρήσεις της ιστορικής ή γεωγραφικής ορολογίας, είτε του ιστορικοφανούς ή γεωγραφικοφανούς Λόγου δεν ευθύνονται ούτε η Ιστορία ούτε η Γεωγραφία.
Πηγή: slpress.gr