27 Αυγούστου 1981: Πεθαίνει η Πατρινή Σοφία Μινέικο, μητέρα του Ανδρέα Παπανδρέου

Η Σοφία Μινέικο ήταν πάντοτε μια από τις σταθερές στη ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου. Προοδευτική, έξυπνη, ήταν πάντοτε παρούσα όταν ο γιος της την καλούσε.

«Η Σοφία Μινέικο ήταν η κολόνα της οικογένειας. Ήταν εκείνη που έδωσε την παράδοση στην οικογένεια. Και τα παιδιά έτσι την έχουν νιώσει. Ήταν μια πολύ γενναία γυναίκα, πολύ ωραία γυναίκα και στην ψυχή της… και στα νιάτα της. Η Σοφούλα τής μοιάζει αρκετά. Στάθηκε στυλοβάτης της οικογένειας. Όταν η Μαργαρίτα –που τα μεγάλωσε με άριστο τρόπο– έλειπε, η Ελληνίδα γιαγιά ήταν πάντα εκεί» λέει για τη μητέρα του Ανδρέα η Αγγέλα Κοκκόλα, στενή συνεργάτις της οικογένειας Παπανδρέου, διευθύντρια του Iδιαίτερου Γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου επί σειρά ετών. Δυστυχώς η Σοφία Μινέικο δεν πρόλαβε να δει το γιο της πρωθυπουργό, αφού πέθανε στις 27 Αυγούστου του 1981, λίγους μήνες πριν από το θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ.

Η Σοφία Μινέικο γεννήθηκε στην Πάτρα το 1887 και ήταν κόρη του Ζίγκμουντ (Σιγισμούνδου) Μινέικο και της Ελληνίδας Περσεφόνης Μανάρη. Ο πατέρας της Ζίγκμουντ ανήκε σε παλιά οικογένεια της πολωνικής αριστοκρατίας και είχε πάρει μέρος στην μεγάλη πολωνική εξέγερση του 1863 ενάντια στον Τσάρο, ενώ για τη συμβολή του στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων παρασημοφορήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος. Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής (1910). Παντρεύτηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου, μετέπειτα πρωθυπουργό της Ελλάδας, το 1913 και απέκτησαν μαζί έναν γιο, τον Ανδρέα, επίσης μετέπειτα πρωθυπουργό. Με τον Γεώργιο Παπανδρέου χώρισε για να παντρευτεί ο πρώτος την διάσημη ηθοποιό της εποχής Κυβέλη.

Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια πολωνικής καταγωγής, μέλη της οποίας εντοπίζονται ακόμα και σήμερα στην Πολωνία. Το πρώτο μέλος των Μινέικο που εμφανίζεται στον ελλαδικό χώρο ήταν ο Ζίγκμουντ Μινέικο (1840 – 1925) γεννημένος το 1840 στη Λιθουανία. Ήταν παντρεμένος με την Περσεφόνη Μανάρη, κόρη του Σπύρου Μανάρη, μαθηματικού και διευθυντού της Ζωσιμαίας Σχολής στα Ιωάννινα, και είχαν αποκτήσει αρκετά παιδιά: την Jadwiga (1886 – 1932), σύζυγο του Stanislaw Maria Ludwik Maciej Jablonowski, μέλους της πολωνικής αριστοκρατίας, την Ανδρομάχη, σύζυγος κάποιου κόμη, πέθανε στην Αυστρία το 1939, τη Σοφία (1883 – 1981), σύζυγο Γεωργίου Παπανδρέου, την Έλενα (1904 – 1995), η οποία έζησε μεταξύ Πολωνίας, Βρετανίας και Ελλάδας και πέθανε στην Αθήνα, την Μαρία (1907 – 1978), την Καρολίνα (1906 – 1956), η οποία έζησε στην Πολωνία, τον Στανίσλαος (1875 – 1924), ιατρό που υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό και ποιητή που πέθανε στη Θεσσαλονίκη, τον Βίτολντ, την Aldona – Safo,  σύζυγο Έλληνα αξιωματικού του στρατού που πέθανε το 1912 και τον Ευθύμιο (1893 – ;), σύζυγο Μερόπης Κατσαρού και πρόεδρο του ελληνοπολωνικού εμπορικού συμβουλίου. Εγγονός του τελευταίου είναι ο Φίλιππος Μινέικο που ζει στην Αθήνα.

Ο Φρέντυ Γερμανός διηγείται την ιστορία τους στο βιβλίο του «Αγαπημένη μου Σοφία»...

"Όλα θα πρέπει ν’ άρχισαν στα 1907. Ένα χειμωνιάτικο απομεσήμερο του Δεκέμβρη, την ώρα που οι χωροφύλακες οδηγούσαν εφ' όπλου λόγχη στον ανακριτή έναν νεαρό ταραξία της Nομικής, με σγουρά μαλλιά και φλοτάν γραβάτα, που λεγόταν Γεώργιος Παπανδρέου. «Tον έσπρωχναν θυμωμένοι να κατέβει τα σκαλοπάτια του Πανεπιστημίου», θυμόταν η Σοφία, που θα γινόταν αργότερα γυναίκα του. Aυτός και οι συμφοιτητές του είχαν αναστατώσει για κάμποσες μέρες την Aθήνα, κάνοντας τον πρωθυπουργό Θεοτόκη να χάσει τον ύπνο του. Eκείνη την ώρα η Σοφία, φοιτήτρια της Φιλολογίας, στεκόταν πλάι στο άγαλμα του Pήγα Φεραίου, με μωβ φόρεμα και μωβ ομπρελίνο («Mου φάνηκες σαν μια πορσελάνινη κούκλα», θα της έγραφε για εκείνη την ώρα, τρία χρόνια αργότερα), και κοίταζε με ορθάνοιχτα μάτια τον κομψό δανδή που σπρωχνόταν άγρια απ` τους χωροφύλακες. Tα βλέμματά τους συναντήθηκαν. Eίχαν συναντηθεί κι άλλες φορές, στους διαδρόμους του Πανεπιστημίου. Aυτή όμως θα πρέπει να ’ταν διαφορετική απ` τις άλλες. Ήταν Πέμπτη, 6 του Δεκέμβρη.

Το 1907 ήταν καλή εποχή για αγάπη. H Aθήνα ζει μια ροζ εποχή. O πρίγκιπας Γεώργιος, δύο χρόνια μετά τη σύγκρουσή του με τον Bενιζέλο στην Kρήτη, ετοιμαζόταν να απαλύνει τα ψυχικά του τραύματα με έναν γάμο – η νύφη είναι μια απόγονος του Nαπολέοντα, η Mαρία Pολάνδου Bοναπάρτη. Στην Πάτρα μια νεαρή ηθοποιός που λέγεται Kυβέλη Aδριανού παρουσιάζει την Παριζιάνα του Mπέκ. Στη Θεσσαλία σκοτώνεται ο Mαρίνος Aντύπας. Στη Mακεδονία γεννιέται ο Κωνσταντίνος Kαραμανλής. Tην ίδια ώρα, ο Γεώργιος Παπανδρέου οδηγείται απ` τους χωροφύλακες στο Φρουραρχείο της Aθήνας με τα μάτια μαγεμένα απ` την εικόνα του μεγάλου έρωτα, που μπήκε στη ζωή του πριν από πέντε λεπτά. H μεγάλη περιπέτεια αρχίζει».

Video

Ο Γεώργιος Παπανδρέου περιέγραφε μέσα στα ερωτικά του γράμματα προς τη Μινέικο, τον έρωτά του για εκείνη. Συνολικά, ήταν γύρω στα εκατό...

«Μην μου το πεις, δεν θέλω να τ’ ακούσω πως μ’ αγαπάς.

Δος μου τα μάτια σου να κυττάζω,

άφησε τα χέρια μου επάνω στα στήθη σου

να το βροντά η καρδιά σου κι ψυχή σου λυώνει μέσα στα μάτια σου,

τώρα το νοιώθω απαρνήθηκες τη ζωή σου

κι ήρθες να μεγαλώσεις τη δική μου που εμαράζωνε κούφια και στείρα.

Ω εκλεκτή αντάμα θα ανέβουμε τον Όλυμπο».

«Δέξου την πληγωμένη θανάσιμα ψυχή μου. Ο Γιώργος σου» έγραφε σε ένα τρυφερό σημείωμα στη Σοφία Μινέικο ο γέρος της Δημοκρατίας.

Αφού αποφυλακίστηκε ο ερωτευμένος φοιτητής της Νομικής αφιερώθηκε στο να την κατακτήσει. Η δυναμική Σοφία ήταν από τις πρώτες Ελληνίδες που μπήκαν στη Φιλοσοφική Σχολή.

«Είσαι ένα φύσημα του αγέρα που χτυπάει τα παράθυρά μου για να τα ανοίξω.

«Αυτήν την ώρα που σου γράφω, κρέμονται δύο δάκρυα απ΄τα μάτια μου και θέλω να στα χαρίσω ψυχή μου», της έγραφε μετά την αποφυλάκισή του. Είναι εντυπωσιακή η επιμονή του, καθώς σχεδόν καθημερινά, η Σοφία Μινέικο ανακάλυπτε, μέσα στα βιβλία της, ερωτικά μηνύματα.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου την κυνηγούσε παντού και της έκανε καντάδες. Ωστόσο, η φοιτήτρια δεν ανταποκρινόταν.

«Μην παραξενευθείς με το γράμμα αυτό. Κάποτε θα το ελάμβανες. Δεν μπορεί να με σταματήσει τίποτε πια.

Είμαι το φύσημα του ανέμου, που θα ορμά κάθε μέρα στη ζωή σου από δω κι εμπρός."
Το γράμμα αυτό του το επέστρεψε. Της έστειλε άλλα δύο, τα οποία του τα γύρισε πίσω και αυτά.

Ο Παπανδρέου τα έβαλε όλα μαζί σε ένα φάκελο και τα απέστειλε και πάλι.

«Τα γράμματα αυτά δεν ανήκουν στον αποστολέα. Ανήκουν στον παραλήπτη»
Το τελεσίγραφο θορύβησε τη Σοφία, που σταδιακά άρχισε να ενδίδει.

Στην Πάτρα, όπου είχαν και οι δύο τα πατρικά τους σπίτια, πραγματοποίησαν το πρώτο τους ραντεβού, πίσω από την εκκλησία της Παντάνασσας. Η συνάντησή τους είχε κρατήσει μόλις πέντε λεπτά, αλλά έφταναν για να δώσουν όρκο αγάπης.
«Ξέχασες την Παντάνασσα; Εδώσαμε έναν όρκο πίσω από την εκκλησία, θυμάσαι;
Δεν θα σε αφήσω ποτέ, μου είπες. Και σου υποσχέθηκα και γω το ίδιο. Θύελλες και λιακάδες, θα μας εβρίσκουν από δω και εμπρός μαζί.
Έτσι είπαμε. Και μετά εχωρίσαμε βιαστικά, διότι επίμονα και φθονερά μάτια μας επαραμόνευαν από παντού, σε αυτόν τον κακό μου τόπο», έγραφε σε άλλο γράμμα ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Ο έρωτας των δύο νέων τους οδήγησε σε γάμο. Ο καρπός του έρωτά τους ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος γεννήθηκε το 1913.`Ο γάμος τους, ωστόσο, δεν είχε διάρκεια, καθώς μόλις ένα χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού του, ο Γεώργιος Παπανδρέου ερωτεύθηκε μια άλλη γυναίκα, σπουδαία, χαρισματική γυναίκα όλο δύναμη και πάθος. Πρόκειται για τη «Μεγάλη Κυρία» του Θεάτρου, την Κυβέλη.

Σε μια σπάνια διήγηση, η Σοφία Μινέικο ακούγεται να λέει: «Από την ζωή μου στην Χίο έχω τις πιο καλές αλλά και τις πιο πικρές αναμνήσεις. Όταν ο Ανδρέας ήταν 18 μηνών, ήρθε για παραστάσεις στο νησί η Κυβέλη. Και αυτό ήταν το πρώτο αγκάθι στην ευτυχισμένη μου ζωή...»  

Όπως αναφέρει, τότε ήταν που γνωρίστηκε η ηθοποιός με τον Γεώργιο. «Από τότε άρχισε το αίσθημα του. Το είχα καταλάβει. Ήταν για 'μένα πολύ σκληρό και μου στοίχισε γιατί τον είχα αγαπήσει. Ήταν ο μόνος άνθρωπος που είχα αγαπήσει. Μου έλεγαν όταν θα ερχόταν να μου ζητήσει το διαζύγιο, να μη το δώσω» σημειώνει χαρακτηριστικά και στην συνέχεια αποκαλύπτει: «Είχε έρθει σπίτι να με δει. Δεν ήξερα τι ήθελε. Έβαλα ένα πολύ ωραίο φόρεμα και τον περίμενα με χαρά. Όταν μου είπε για ποιον λόγο ήρθε, στεναχωρήθηκα, έκλαψα. Μου είπε "Άκου Σοφία, από τα χέρια σου εξαρτάται η άνοδός μου στην πολιτική ή η καταστροφή μου. Θα βγω στη Βουλή και θα μου πουν “Κύριε, κάτσε κάτω. Άφησες τη γυναίκα σου και το παιδί σου για μία παντρεμένη γυναίκα”. Καταστρέφεται το μέλλον μου. Στα χέρια σου εξαρτάται αν θα ανέβω ή θα καταστραφώ." Πώς μπορούσα τον άνθρωπο που αγάπησα και συνέχιζα να αγαπούσα να του κάνω εγώ κακό; Στεναχωρήθηκα. Έκλαψα. Γιατί τον περίμενα και έλεγα θα μετανιώσει και θα επιστρέψει στη γυναίκα του και στο παιδί του. Αλλά είδα ότι το μέλλον του καταστρέφεται. Αυτός ο άνθρωπος που ήταν προορισμένος να παίξει έναν μεγάλο ρόλο στην πολιτική... Θα μπορούσα εγώ να του κάνω τέτοιο κακό; Και του είπα "Γιώργο μείνει ήσυχος. Θα το έχεις" και του έδωσα το διαζύγιο. Έτσι λήγει η ιστορία με τον άνθρωπο που αγάπησα και τίμησα».

Video

«Στην πέμπτη Δημοτικού με έγραψαν στο νεοσύστατο Κολλέγιο Αθηνών. Στο τέλος του έτους ανακοινώθηκε ότι ήμουν ο χειρότερος μαθητής της τάξης! (…) Ο πατέρας μου εξέφρασε τη θλίψη του για την “αποτυχία” του γιου του. Κι αυτό με προβλημάτισε ολόκληρο το καλοκαίρι. Και το έβαλα στόχο, όταν γυρίσω στο Κολλέγιο, στην έκτη να γίνω πρώτος μαθητής. Πράγματι βγήκα πρώτος και παρέμεινα πρώτος μέχρι την πέμπτη Γυμνασίου στο Κολλέγιο» περιγράφει ο Ανδρέας Παπανδρέου. Η Σοφία Μινέικο έχει μετακομίσει στο Ψυχικό μαζί με τον Ανδρέα, ενώ ο πατέρας του επισημοποιεί το δεσμό του με την ηθοποιό-σταρ της εποχής Κυβέλη. Μπορεί ο Ανδρέας να είναι ο καλύτερος μαθητής στο σχολείο, παραμένει όμως ατίθασος. «Ήμουν δύσκολος μαθητής… Απείθαρχος. Και με πρωτοβουλίες που δεν ταίριαζαν στην τότε αντίληψη της σχολικής εκπαίδευσης» περιγράφει στον Γιώργο Δουατζή.

Πάντως, όπως ξεκαθάρισε η ίδια μιλώντας στον Ανδρίκο, ο ίδιος συνέχισε να την νοιάζεται. «Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για το παιδί του και για μένα. Το ενδιαφέρον του ήταν πάντα ζωηρό σε όλες τις στιγμές της ζωής του. Και στις πιο δύσκολες και στις πιο καλές» ακούγεται χαρακτηριστικά να τονίζει, ευνομούμενη πως ακόμη και όταν οι Ιταλοί είχαν πάρει το σπίτι της, και η ίδια έμενε σε μία φίλη της «είχε έρθει να δει τι κάνω. Είχε έρθει να μου δώσει την σύνταξή του. Πάντοτε με πρόσεχε. Πάντοτε με προστάτευε. Ποτέ δεν με εγκατέλειψε. Ποτέ! Και για αυτό και εγώ δεν έπαψα ποτέ να τον αγαπώ και να τον ενθυμούμαι».

Η Σοφία μιλά ακόμη και για τον γιο της, Ανδρέα, ξεκαθαρίζοντας ότι από τότε που χώρισε με τον Γεώργιο «έζησα με το παιδί μου και μόνο με το παιδί μου. Και αφοσιώθηκα στο παιδί μου. Και το δίδαξα να μιμηθεί τον πατέρα του στην πολιτική ζωή του». Αναφερόμενη στον χαρακτήρα του Ανδρέα, ανέφερε πως ήταν πολύ μελετηρός και υπάκουος: «Ήταν ένα παιδί που είχε προορισμό να δράσει στη ζωή του. Όταν έφυγε στην Αμερική και έμεινα μόνη, ήταν για μένα η δραματικότερη στιγμή της ζωής μου. Ήταν και ο πόλεμος και δεν μπορούσα ούτε γράμματα να του στείλω».