ΕΙΜΑΙ H ΕΛΙΑ Η ΤΙΜΗΜΕΝΗ
Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι (Παροιμία).
Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae), το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς.
Η ελιά είναι γνωστή από τους αρχαιότατους χρόνους, και πιθανότατα κατάγεται από το χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, πατρίδα της ελιάς είναι η Αθήνα και η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη.
Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae), το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς.
Η ελιά είναι γνωστή από τους αρχαιότατους χρόνους, και πιθανότατα κατάγεται από το χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, πατρίδα της ελιάς είναι η Αθήνα και η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη.
 |
| Ιπποκράτης |
Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την
ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι. Όπως αναφέρει ο Πλίνιος, κατά το 580 π.Χ, ούτε το Λάτιο ούτε η Ισπανία ούτε η Τύνιδα γνώριζαν την ελιά και την καλλιέργειά της.
Είναι δέντρο αειθαλές, έχει φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχροα στην κάτω. Τα άνθη της είναι λευκωπά, μονοπέταλα και πολύ μικρά, σχηματίζουν ταξιανθία βότρυος και εμφανίζονται προς το τέλος Μαΐου, ενώ ο καρπός ωριμάζει και συλλέγεται κατά τα τέλη του φθινοπώρου και αρχές του χειμώνα. Ο κορμός της ελιάς είναι οζώδης και καλύπτεται από τεφρόφαιο φλοιό.
ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι. Όπως αναφέρει ο Πλίνιος, κατά το 580 π.Χ, ούτε το Λάτιο ούτε η Ισπανία ούτε η Τύνιδα γνώριζαν την ελιά και την καλλιέργειά της.
Είναι δέντρο αειθαλές, έχει φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχροα στην κάτω. Τα άνθη της είναι λευκωπά, μονοπέταλα και πολύ μικρά, σχηματίζουν ταξιανθία βότρυος και εμφανίζονται προς το τέλος Μαΐου, ενώ ο καρπός ωριμάζει και συλλέγεται κατά τα τέλη του φθινοπώρου και αρχές του χειμώνα. Ο κορμός της ελιάς είναι οζώδης και καλύπτεται από τεφρόφαιο φλοιό.
Η ΕΛΙΑ ΣΤΗ ΜΙΝΩΪΚΗ ΕΠΟΧΗ
O Μίνωας, σύμφωνα με τις αρχαιολογικές πηγές, αλλά και οι διάδοχοί του ήταν οι πρώτοι προστάτες του ιερού δέντρου της ελιάς, το οποίο και εικάζεται ότι έπαιξε καθοριστικό οικονομικό ρόλο κατά την ακμή της μινωικής κυριαρχίας. Σχετικά με αυτό ο Πωλ Φωρ, Γάλλος μελετητής του Μινωικού πολιτισμού, γράφει πως «η ελιά εξασφάλιζε την οικονομική κυριαρχία της Κρήτης στον αιγαιοπελαγίτικο κόσμο». Η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς συνέβαλε στην αλματώδη ανάπτυξη του μινωικού πολιτισμού. Ολόκληρη δε κοινωνικοοικονομική, λατρευτική, εθιμική αλλά και καλλιτεχνική πραγματικότητα δημιουργήθηκε γύρω από το ιερό δέντρο.
Οι μαρτυρίες της Γραμμικής Β
Για την εκμετάλλευση της ελιάς σημαντικότατες είναι και οι γραπτές μαρτυρίες που αποκρυπτογραφούνται στις πινακίδες της Γραμμικής Β που ανακαλύφθηκαν στην Κνωσό, την Πύλο και τις Μυκήνες. Από αυτές αντλούμε σημαντικές πληροφορίες για τη χρήση του ελαιόλαδου στην καθημερινή ζωή, τις θρησκευτικές τελετές, τις εμπορικές δραστηριότητες, τις βιοτεχνικές ασχολίες (αρωματοποιία, βυρσοδεψία, υφαντική, κ.λπ.).
Το ιδεόγραμμα του ελαιοδέντρου συναντάται στις πινακίδες της Γραμμικής Α Γραφής. Το ίδιο ιδεόγραμμα επιβιώνει και μετά την καταστροφή του μινωικού πολιτισμού και το συναντάμε στις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β για πρώτη φορά γίνεται σαφής διαχωρισμός μεταξύ του δέντρου της ελιάς, του ελαιόλαδου και του καρπού, ο οποίος και αποδίδεται με τη μορφή ενός άνθους με τρία πέταλα. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν από τους γραφείς της εποχής τρία διαφορετικά ιδεογράμματα.
Οι Μυκηναίοι Έλληνες συνήθιζαν να προσφέρουν ελαιόλαδο, απλό ή αρωματισμένο, στους θεούς τους. Επίσης χρησιμοποιούσαν το ελαιόλαδο στην καθημερινή διατροφή τους. Στην πινακίδα Un 138 που βρέθηκε στο ανάκτορο της Πύλου διαβάζουμε δίπλα στο ιδεόγραμμα της ελιάς τη λέξη φοβρή- φοβράς, δηλαδή ελιές βρώσιμες, προορισμένες για φαγητό.
Από μια ομάδα πινακίδων που βρέθηκαν στην Κνωσό πληροφορούμαστε τι ποσότητες ελαιοκάρπου αποδίδονται στο ανάκτορο (81.261 λίτρα) από τη συγκομιδή διαφόρων περιοχών, εκ των οποίων δύο εντοπίζονται στην πεδιάδα της Μεσαράς, Φαιστός και Dawo. Με βάση τις ποσότητες αυτές έγινε απόπειρα να υπολογιστεί όχι μόνο το ύψος της ελαιοπαραγωγής αλλά και ο αριθμός των ελαιοδέντρων (τουλάχιστον 3.315 ρίζες) που θα αντιπροσώπευε ένα μόνο μέρος των ανακτορικών ελαιώνων.
Σε άλλες πινακίδες το λάδι καταχωρίζεται μαζί με άλλα προϊόντα, όπως τα σύκα, το μέλι, το κρασί ενώ σε κάποιες άλλες αναφέρονται αποστολές ελαιολάδου σε ιερά (προς Δίκτη ή προς Αμνισό) σε θεότητες ή σε πρόσωπα του ιερατείου για λατρευτικούς σκοπούς.
Πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου μας διασώζουν την ιδιαίτερη ονομασία του αγγείου που χρησιμοποιούνταν, όπως φαίνεται, για τη διακίνηση λαδιού και το οποίο σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα πρέπει να ταυτισθεί με τον αμφορέα, γνωστού στην αρχαιολογική ορολογία ως ψευδόστομου.
Σύμφωνα, τέλος, με την ερμηνεία που δίνουν οι μελετητές Τσάντγουικ και Μελένα, τα συλλαβογράμματα Α και Τ1, τα οποία συνοδεύουν το ιδεόγραμμα του ελαιοκάρπου, προσδιορίζουν τα δυο είδη της ελιάς, την «άγρια» και την «τιθασή» (ήμερη). Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Κρήτες εκμεταλλεύονταν συγχρόνως και την άγρια ποικιλία ελιάς και την ήμερη. Προφανώς γινόταν ταυτόχρονη εξαγωγή και χρήση του προϊόντος για διαφορετικούς σκοπούς. Το λάδι της άγριας ελιάς θεωρούνταν ιδανικό για την παρασκευή φαρμακευτικών καταπλασμάτων και αρωματικών αλοιφών και όχι για διατροφική χρήση.
Μινωική τέχνη και ελιά
Η φύση στη μινωική τέχνη εγκωμιάζεται, εξυμνείται. Η απεικόνιση του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου, περιβεβλημένη από την απαιτούμενο θρησκευτικό συμβολισμό έχει μεταφερθεί στους εσωτερικούς χώρους των ανακτόρων. Από τις διάφορες καθημερινές δραστηριότητες (κυνήγι, εμπορικές συναλλαγές, αθλήματα, κοινωνικές συνάξεις) ή λατρευτικές τελετές (προσφορές σε ιερά δάση και ιερά κορυφών) δεν απουσιάζει και η ελιά. Η εμμονή στην τόσο συχνή και πιστή συχνά αναπαράσταση φύλλων, κλαδιών και δέντρων ελιάς μπορεί να στηριχθεί σε δυο υποθέσεις: ή ότι οι καλλιτέχνες θέλησαν να αποδώσουν πιστά τη χλωρίδα του κρητικού τοπίου, η οποία εκείνη την εποχή φαίνεται πως κατακλυζόταν από ελαιόδεντρα, ή ότι αυτό καθαυτό το ελαιόδεντρο λόγω της ανθεκτικότητας και μακροβιότητας αλλά και της ωφελιμότητάς του αντιμετωπίστηκε ως «μέγιστο αγαθό», με αποτέλεσμα να γίνει αντικείμενο συμβολισμού, γεγονός που με τη σειρά του είχε ως συνέπεια τη λατρευτική του ένταξη σε θρησκευτικά τελετουργικά.
Ήδη στην τρίτη π.Χ. χιλιετία φαίνεται πως οι άνθρωποι κατασκεύαζαν χρυσά περίαπτα σε σχήμα φύλλων ελιάς, τα οποία βρέθηκαν σε τάφους στο Μόχλο Σητείας. Εντυπωσιακό είναι ακόμη το κλαδί της ελιάς που βλέπουμε στην κόμη της κροκοσυλλέκτριας στην τοιχογραφία που βρέθηκε στο Ακρωτήρι της Θήρας. Πιστεύεται ότι ο ρόλος του κλάδου στην τοιχογραφία είναι τελετουργικός.
Σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο τα σημαντικά δέντρα «απομονώθηκαν» και αντιμετωπίστηκαν ως ξεχωριστά αντικείμενα λατρείας (δεντρολατρεία). Γι αυτό είναι πολύ συχνή η απεικόνιση ιερών αλσών ή δασών από ελιές, πλατάνια και δρυς. Ένα τέτοιο έξοχο πρώιμο Νεοανακτορικό δείγμα είναι η απεικόνιση ενός ελαιώνα στη μικρογραφική τοιχογραφία του «Ιερού Άλσους», το οποίο ανακαλύφθηκε στην Κνωσό. Στη σύνθεση αυτή γύρω από χοντρούς κορμούς βρίσκεται συγκεντρωμένο πλήθος ανθρώπων με τα χέρια στραμμένα στον ουρανό. Η όλη παράσταση μας κάνει να συμπεράνουμε πως πρόκειται για κάποια εορταστική τελετή σε ανακτορικό ιερό άλσος.
Η συγκομιδή της ελιάς
 |
| Θεόφιλος "το μάζεμα της ελιάς" |
Ο καρπός της ελιάς ωριμάζει στα μέσα προς τέλη του φθινοπώρου, οπότε και ξεκινάει η συγκομιδή, ή το λιομάζωμα. Η ελιά παραδοσιακά μαζεύεται με το χέρι, και το μάζεμα της ελιάς αποτελεί εδώ και αιώνες σημαντική αγροτική δραστηριότητα σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Στη σημερινή εποχή ευδοκιμεί ακόμη η παραδοσιακή μέθοδος συγκομιδής, με τη βοήθεια ίσως κάποιων νεότερων εργαλείων: τα κλαδιά περνούνται με το "χτένι" για να αποσπαστεί ο καρπός με μεγαλύτερη ευκολία και ταχύτητα, ενώ το έδαφος κάτω από την ελιά στρώνεται με λιόπανα ή με ειδικό δίχτυ από συνθετικό υλικό. Σκάλες από ξύλο ή αλουμίνιο χρησιμοποιούνται για το μάζεμα των δυσπρόσιτων κλαδιών. Αφού πέσουν οι ελιές από το δέντρο, οι αγρότες τινάζουν τα άκρα των ελαιόπανων ώστε να δημιουργηθούν σωροί, οι οποίοι θα καθαριστούν με το χέρι από χοντρά κλαριά και τσαμπιά προκειμένου να τοποθετηθούν στη συνέχεια σε δοχεία μεταφοράς (κουβάδες, τενεκέδες κλπ.) και σακιά και να μεταφερθούν στον χώρο αποθήκευσης.Δεν είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των φύλλων, αφού υπάρχει στο ελαιοτριβείο ειδικό μηχάνημα που τα απομακρύνει με αέρα. Εναλλακτική τεχνική είναι το "τίναγμα" της ελιάς με ξύλινα ραβδιά, η τεχνική όμως αυτή μπορεί να εφαρμοστεί μόνο όταν έχει ωριμάσει πλήρως ο καρπός και είναι εύκολη η απόσπασή του από το δέντρο. Τέλος, είναι σύνηθες κατά τη συγκομιδή να κόβονται με πριόνι επιλεγμένα κλαδιά του δέντρου, τόσο για τη διευκόλυνση της συγκομιδής, όσο και για να βοηθηθεί η σωστή ανάπτυξη του δέντρου
 |
| Η φωτογραφία από http://www.lesvosblogs.gr |
Η ελιά στη διατροφή
Ο καρπός της ελιάς είναι πολύ βασικός για τη Μεσογειακή διατροφή, τόσο ως εδώδιμος όσο και επειδή από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο.
Ο καρπός της ελιάς είναι θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Η ελιά παρέχει φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό και είναι πηγή της βιταμίνης Ε, που είναι φυσικό αντιοξειδωτικό. Θεωρείται επίσης ότι η βιταμίνη Ε, επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών μεμβρανών και καταπολεμά την οστεοπόρωση
Παρασκευή βρώσιμων ελιών
Τις πράσινες χονδροελιές τις στουμπάμε σε ένα μεγάλο γουδί για καλύτερη ευκολία 2-3 μαζί. Αν δεν έχουμε μπορούμε να το κάνουμε με 2 κομμάτια μάρμαρο ή λείες πέτρες.
Τις μαύρες ελιές των καλαμών τις χαράζουμε με ένα μαχαίρι 2-3 φορές. Στην αγορά υπάρχει και μηχάνημα απλό και φτηνό που τις χαράζει μόνο του 4 φορές. Έτσι γλιτώνουμε χρόνο.
Αν δεν μας βολεύει το χαράκωμα μπορούμε να τις τρυπήσουμε 2-3 φορές με ένα πιρούνι.
-Αφού τις στουμπίσουμε ή τις χαράξουμε τις βάζουμε σε λεκάνες ή δοχεία με νερό για περίπου 10 ημέρες για να ξεπικρίσουν.
-Αλλάζουμε το νερό κάθε μια ή δυό μέρες για να επιταχύνουμε την διαδικασία του ξεπικρίσματος.
-Περίπου την όγδοη μέρα τις δοκιμάζουμε να δούμε αν ξεπίκρισαν και μαλάκωσαν αρκετά, αν όχι τις αφήνουμε 2-3 ημέρες ακόμα. Εγώ τις προτιμάω λίγο πικρές και σκληρές για αυτό συνήθως τις αφήνω λιγότερο στο νερό.
-Προσοχή πρέπει να δώσουμε και στο χώρο που τις αφήνουμε μέχρι να ξεπικρίσουν, ο οποίος πρέπει να είναι σκιερός και δροσερός.
Αφού τις έχουμε δοκιμάσει και μας αρέσει η γεύση τους, τις στραγγίζουμε από το νερό και τις τοποθετούμε στο τελικό δοχείο φύλαξης και συντήρησής τους
Στο δοχείο θα πρέπει να προσθέσουμε την άλμη μας για την συντήρησή τους.
Η άλμη συνήθως γίνετε με νερό και 7% αλάτι, δηλαδή στο 1 κιλό νερό βάζουμε 70 γραμμάρια αλάτι. Για τις ελιές και ιδίως αν πρόκριτε για μεγάλες ποσότητες που θα τις διατηρήσουμε πάνω από ένα χρόνο εκτός ψυγείου ή σε συνθήκες με όχι τόσο σταθερή θερμοκρασία, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε δυνατή άλμη, με περισσότερο αλάτι σε αναλογία από 10% έως 14%. Προσοχή πρέπει να αφήσουμε χώρο στο δοχείο για να προσθέσουμε ένα χοντρό δάχτυλο λάδι πάνω από τις ελιές, το οποίο επιπλέει στην επιφάνειά, για να μην έχουν οι ελιές μας επαφή με τον αέρα, ο οποίος αλλοιώνει το προϊόν μας.
Στις στουμπιστές ελιές μπορούμε να προσθέσουμε κομμάτια από λεμόνι, σκόρδο, κλαδάκια από ρίγανη, θυμάρι, δενδρολίβανο, φρέσκους σπόρους μάραθου, κόκκους από πιπέρι αναλόγως τί αρώματα και γεύσεις μας αρέσουν.
Τις χαρακωτές συνήθως τις κάνουμε ξιδάτες, προσθέτοντας ξίδι στην ποσότητα που εμείς επιθυμούμε.Μια συνηθισμένη αναλογία είναι 2 μέρη ξίδι και 3 μέρη άλμης. Μπορούμε να τις δοκιμάσουμε μετά από 2-3 μέρες και να προσθέσουμε και άλλο ξίδι αν θέλουμε.
Το μυστικό για να μην χαλάνε οι ελιές και να συντηρούνται καλύτερα είναι να μην τις χαράζουμε ως το κόκαλο και να μην τις τσακίζουμε πάρα πολύ.
Η ελιά στον αθλητισμό
Πηγές αναφέρουν ότι οι έξι πρώτες Ολυμπιάδες είχαν ως έπαθλο ένα μήλο. Μετά καθιερώθηκε ως έπαθλο των Ολυμπίων ο κότινος, το στεφάνι από κλαδί της ιερής αγριελιάς που είχε βλαστήσει έξω από τον οπισθόδομο του ναού του Δία στην Ολυμπία. Στα Παναθήναια σημαντικό ρόλο έπαιζε η ελιά του Ερεχθείου, αλλά και τα στέφανα που φτιάχνονταν με τα κλαδιά της. Στην ιερή πομπή στους δρόμους της Αθήνας συμμετείχαν οι θαλλοφόροι, γέροντες ωραίοι και ευθυτενείς, που κρατούσαν στα χέρια τους κλάδους ελαίας.Μια λεπτομέρεια που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι Αθηναίοι, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους πολιτισμένους, κρατούσαν κλαδιά ελιάς, ενώ οι χειραφετημένοι δούλοι και οι βάρβαροι κρατούν κλαδιά βελανιδιάς, αφού η βελανιδιά σηματοδοτεί τον πρωτόγονο πολιτισμό, την τραχύτητα και τη βιαιότητα.Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες ονομάστηκαν στεφανίτες ή ιεροί αφού τα έπαθλα είναι απλά στέφανα, σε αντίθεση με τα Παναθήναια που ήταν χρηματίτες, όπου το έπαθλο του στεφανιού ελιάς συνοδευόταν από βαρύτιμα υλικά έπαθλα. ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Η ΕΛΙΑ ΤΩΝ ΒΟΥΒΩΝ
Η Αρχαία Ελιά Βουβών, φωτογραφημένη από τον Μιχάλη Πολυχρονάκη
Το Μουσείο Ελιάς Βουβών έχει το μεγάλο προνόμιο να βρίσκεται δίπλα στο Μνημειακό δένδρο της Ελιάς των Βουβών, το αρχαιότερο δένδρο ελιάς στον κόσμο, το οποίο επισκέπτονται σήμερα 20.000 περίπου άτομα ετησίως, από όλο τον πλανήτη, με προοπτική ραγδαίας αύξησης των επισκεπτών. Είναι κηρυγμένο με την 603/17-2-1997 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κρήτης «σαν διατηρητέο μνημείο της φύσης, λόγω του ιδιαίτερου αισθητικού, οικολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντός του».
Στην περιοχή του Δήμου μας, εκτός από την Μνημειακή Ελιά Βουβών, βρίσκονται ακόμη τουλάχιστον άλλα δέκα (10) μνημειακά ελαιόδενδρα, δηλαδή όσα όλα μαζί στην υπόλοιπη Κρήτη, τα οποία μαρτυρούν τη μεγάλη σχέση των κατοίκων της περιοχής με την ελιά, από τα βάθη της μακρινής αρχαιότητας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, το Δημοτικό μας Συμβούλιο, έχοντας πλήρη επίγνωση της ευθύνης την οποία έχει, λόγω της σπουδαίας αυτής κληρονομιάς, αποφάσισε να επεκτείνει το παρόν μουσείο και να το αναβαθμίσει, με την μελλοντική μετατροπή του σε Μουσείο Ελιάς και Μεσογειακό Κέντρο Μελέτης Μνημειακών Ελαιοδέντρων. Ήδη ο Δήμος μας προχώρησε στην αγορά έκτασης 600 τ.μ. περίπου, πλησίον του μουσείου στον οικισμό Πάνω Βούβες, πέραν των λοιπών εκτάσεων τις οποίες έχει στην περιοχή και έχει αρχίσει την εκπόνηση των σχετικών μελετών για τον παραπάνω σκοπό.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Παροιμίες
Από το θέρος ως τις ελιές δεν απολείπουν οι δουλειές .
Η αλήθεια και το λάδι πάντα βγαίνουν από πάνω .
Τρεις το λάδι, τρεις το ξίδι, έξι το λαδόξιδο .
Φάει κουμπάρε ελιές, καλό είν' και το χαβιάρι .
Βάλε ελιά για τα παιδιά σου και μηλιά για την κοιλιά σου
Λέει η ελιά στον αφέντη της :
« Φρόντισε με να σε θρέψω .
Πότισέ με να σε πλουτίσω» .
Ξεφόρτωσε τη την ελιά, να σε φορτώσει λάδι
Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί
Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ' το νερό τα Αυγούστου .
Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι
 |
| Henri Martin Olive Trees by the Sea |
Κρητικές Μαντινάδες για την Ελιά
Που τρώει λάδι και ψωμί και λαδωτό πιτάρι,
δεν του επιάνου οι σαϊτιές του χαρομακελάρη.
Αμα 'χω 'γω στο σπίτι μου
κρασί, ψωμί και λάδι
ρήγας με τη γυναίκα μου
κοιμάμαι κάθε βράδυ.
Λαϊκή Πίστη και Ελιά
*Με λίγες σταγόνες λάδι από το καντήλι του Αϊ-Νικόλα γαλήνευαν οι ναυτικοί τη θάλασσα*Σε αγροτικές περιοχές της Μεσογείου, οι άνθρωποι πετούν λάδι στο έδαφος για να έχουν καλή σοδειά ή για να ευχαριστήσουν για την καλή σοδειά που είχαν.
*Μερικές σταγόνες λάδι σε λίγο νερό φτάνουν για να απαλλάξουν από το "κακό μάτι"
*Το αγιασμένο από την εκκλησία λάδι θεωρείται φυλαχτό και βοήθεια για κάθε δύσκολη στιγμή
*Τα "λαδαδέλφια", άτομα δηλαδή που έχουν δεχθεί το λάδι της βάπτισης από τον ίδιο νονό, δεν επιτρέπεται να παντρευτούν.
ΜΥΘΟΙ
Μονομαχία Αθηνάς-Ποσειδώνα
Ο γνωστός πελασγικός μύθος αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας.
Βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κέκροπας. Οι δύο αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο
της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για
να κάνουν τον δικαστή στη διαφωνία των δυο θεών, ενώ
ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας.
Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και
με την τρίαινά του έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στο έδαφος.
Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη
που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα" θάλασσα.
Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό.
Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα.
Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη.
Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα.
Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου να γύριζε,
τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώρα.
Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώτο που
φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για
δόξα και ευτυχία.
Για αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν
πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης.
Η πιο κοινή εκδοχή του μύθου είναι η ακόλουθη...
Οι θεοί είπαν στους αντίδικους ότι θα κέρδιζε την πόλη εκείνος που θα έκανε το πιο χρήσιμο δώρο στους κατοίκους.
Τότε ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά του στη γη και ξεπετάχτηκε
ένα κατάλευκο άλογο. Οι αθάνατοι θαύμασαν το δώρο αυτό,
γιατί ήξεραν πόσο χρήσιμο ήταν στη γεωργία και στα άλλα επαγγέλματα.
Αμέσως όμως η σοφή Αθηνά χτύπησε με το δόρυ της την αττική γη και φύτρωσε μια φουντωτή και αειθαλής ελιά.
Τότε οι Ολύμπιοι αποφάσισαν πως ο καρπός του ευλογημένου δέντρου
ήταν πιο χρήσιμος για τους ανθρώπους της περιοχής
και έτσι έδωσαν τη νίκη στην Αθηνά.
Ηρακλής και ο μύθος της Ελιάς
Ο Πίνδαρος ισχυρίζεται ότι ο Ηρακλής, ο γνωστός ήρωας της ελληνικής μυθολογίας, καθώς επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση των άθλων του έφερε μαζί του από τους Υπερβόρειους την αγριελιά και την φύτευσε στην Ολυμπία.
Από αυτή την ελιά κατασκευάζονταν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών.
Σ' ένα αφιερωματικό επίγραμμα, κάποιος Διονύσιος αφιερώνει ένα ρόπαλο
στον Ηρακλή με την επιγραφή:
«Ηρακλή, εσύ που πατάς το βραχώδες έδαφος της Οίτης και τον μεγάλων δασών που καλύπτουν τις κορυφές, ο Διονύσιος σου αφιερώνει αυτό το ρόπαλο που έκοψε με το κλαδευτήρι του από μια αγριελιά».
Ο Ηρακλής κρατούσε πάντα ένα ρόπαλο με το οποίο αντιμετώπιζε τους κινδύνους και νικούσε κάθε φορά. Το είχε κόψει από μια αγριελιά που είχε βρει κοντά στο Σαρωνικό κόλπο.
Κάποτε ο Ηρακλής πήγε στην Τροιζήνα και βρέθηκε μπροστά στο άγαλμα του Ερμή, του θεού που στα παλαιότερα χρόνια και στην παλαιότερη λατρεία φαίνεται ότι ήταν βλαστικός θεός (προστάτης της βλάστησης και της αναγέννησης της φύσης).
Στην Τροιζήνα τον έλεγαν "πολύγιο" λέξη που όπως φαίνεται απηχεί την παλιά βλαστική του ιδιότητα. Ο Ηρακλής λοιπόν ακούμπησε το ρόπαλό του στο άγαλμα του Ερμή και κείνο βλάστησε, έβγαλε ρίζες και φύλλα.
Όταν πήγε στην Τροιζήνα ο σπουδαίος περιηγητής Παυσανίας του έδειξαν μια αγριελιά κοντά στο άγαλμα του Ερμή και του είπαν πως αυτό ήταν το δέντρο που είχε φυτρώσει από το ρόπαλο του Ηρακλή
ΘΡΗΣΚΕΙΑ - ΒΑΠΤΙΣΜΑ
Στο βάπτισμα, ο ιερέας αφού ευλογήσει το νερό, το μυρώνει με λάδι.
Κατόπιν, σημειώνει σταυροειδώς με μύρο το σώμα του βαπτιζομένου.
Πρόκειται για μια συνήθεια που ανάγεται στην πρακτική της αρχαίας Εκκλησίας, η οποία στο μύρο αυτό έβλεπε την επισφράγιση των εξορκισμών που γίνονταν στους κατηχουμένους.
Σύμφωνα με την πατερική θεολογία, αυτή η διαδικασία αισθητοποιεί τη θέληση του κατηχουμένου να εγκαταλείψει την «αγριέλαιον» της πνευματικής άγνοιας και να εγκεντρισθεί την «Καλλιέλαιον κοινωνός γενόμενος της αληθινής ελαίας», δηλαδή της Εκκλησίας.
Η συγκεκριμένη χρήση του λαδιού προϋποθέτει επίσης τις ιαματικές ιδιότητές του: ο κατηχούμενος εισάγεται στο «πανδοχείον» της Εκκλησίας, προκειμένου να ιαθεί από τα τραύματα και τους μώλωπες της αμαρτίας.
Επίσης, αυτό το λάδι επικαλείται το θείο έλεος και συμβολίζει τη θεία καταλλαγή, και για το λόγο αυτό ονομάζεται και «έλαιον αγαλλιάσεως»: είναι το λάδι που προκαλεί το σκίρτημα της εσωτερικής ευφροσύνης του ανθρώπου που επιστρέφει στο Θεό.
Παραμένοντας στο ίδιο μυστήριο, ανιχνεύει κανείς τη γόνιμη επίδραση της προχριστιανικής χρήσης του λαδιού στη χριστιανική θεολογία.
Όπως οι αθλητές της αρχαιότητας αλείφονταν με λάδι, έτσι και ο νεοφώτιστος αλείφεται με το «επορκιστόν έλαιον», προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του ισόβιου πνευματικού του αγώνα.
Η επάλειψη όλου του σώματος του κατηχουμένου με λάδι φανερώνει επίσης την πλήρη του αναγέννηση και την ένταξή του στο σώμα της Εκκλησίας.
Θεραπευτικές Ιδιότητες της Ελιάς
 |
| Πίνακας -Βαλέρι |
Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Αναφερόταν σε αυτό σαν την «ιδανική θεραπεία». Αναφέρει περίπου60 φαρμακευτικές χρήσεις της ελιάς για τη θεραπεία ασθενειών και παθήσεων.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεραπευτές χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο για να επουλώσουν πληγές, για να θεραπεύσουν την αϋπνία, τη ναυτία, τη χολέρα.
Επίσης το χρησιμοποιούσαν για να ενυδατώσουν και να μαλακώσουν το δέρμα τους ή το έβαζαν στα μαλλιά τους για να είναι υγιή και λαμπερά.
Το ελαιόλαδο μυστικό της μακροζωίας των Κρητικών.
Οι σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθά τις λειτουργίες του εγκεφάλου, των εσωτερικών μας οργάνων και ιδιαίτερα της καρδιάς, αφού προλαβαίνουν και παίρνουν τη θέση από τα βλαβερά ζωικά λίπη, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη συγκέντρωση λίπους στην καρδιά και οδηγούν στο έμφραγμα.
Ελαιόδεντρο, Νίκος Κωνστανταρέας
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Κωστής Παλαμάς "Η ελιά"
Είμαι του ήλιου η θυγατέρα
Η πιο απ’όλες χαϊδευτή,
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ’αυτόν τον κόσμο με κρατεί.
Όσο να γύρω νεκρωμένη
Αυτόν το μάτι μου ζητεί.
Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.
Όπου κι αν λάχω κατοικία
Δε μ’ απολείπουν οι καρποί,
ως τα βαθειά μου γηρατεία
Δε βρίσκω στη δουλειά ντροπή..
Μ’έχει ο Θεός ευλογημένη
Κι είμαι γεμάτη προκοπή.
Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.
Φρίκη ερημιά νερό σκοτάδι
Τη γη εθάψαν μια φορά
Εμε, ζωής φέρνει σημάδι
Στο Νώε η περιστερά.
Όλης της γης ειχα γραμμένη
Την ομορφάδα, τη χαρά.
Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.
Εδώ στον ίσκιο μου αποκάτου
Ηρθ’ ο Χριστός ν’ αναπαυθεί
Κι ακούστήκ’ η γλυκιά λαλιά του
Λίγο προτού να σταυρωθεί.
Το δάκρυ του δροσιά αγιασμένη
Έχει στη ρίζα μου χυθεί.
Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.
Και φως πραότατο χαρίζω
Εγώ στην άγρια τη νυχτιά
Τον πλούτο πια δε τον φωτίζω
Συ μ’ευλογείς φτωχολογιά.
Κι αν απ’ τον άνθρωπο διωγμένη
Φέγγω μπροστά στην Παναγιά.
Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.
Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Αναφερόταν σε αυτό σαν την «ιδανική θεραπεία». Αναφέρει περίπου60 φαρμακευτικές χρήσεις της ελιάς για τη θεραπεία ασθενειών και παθήσεων.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεραπευτές χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο για να επουλώσουν πληγές, για να θεραπεύσουν την αϋπνία, τη ναυτία, τη χολέρα.
Επίσης το χρησιμοποιούσαν για να ενυδατώσουν και να μαλακώσουν το δέρμα τους ή το έβαζαν στα μαλλιά τους για να είναι υγιή και λαμπερά.
Το ελαιόλαδο μυστικό της μακροζωίας των Κρητικών.
Οι σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθά τις λειτουργίες του εγκεφάλου, των εσωτερικών μας οργάνων και ιδιαίτερα της καρδιάς, αφού προλαβαίνουν και παίρνουν τη θέση από τα βλαβερά ζωικά λίπη, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη συγκέντρωση λίπους στην καρδιά και οδηγούν στο έμφραγμα.
 |
| Ελαιόδεντρο, Νίκος Κωνστανταρέας |
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Κωστής Παλαμάς "Η ελιά"
 |
| Duccio - στο όρος των ελαιών |
Λορέντζος Μαβίλης "Ἡ Ἐλιά"
γέρικη ελιά, που γέρνεις με τη λίγη
πρασινάδα που ακόμα σε τυλίγει
σα νἄθελε να σε νεκροστολίσει.
Και το κάθε πουλάκι στο μεθύσι
της αγάπης πιπίζοντας ανοίγει
στο κλαρί σου ερωτιάρικο κυνήγι,
στο κλαρί σου που δε θα ξανανθίσει.
Ω, πόσο στη θανή θα σε γλυκάνουν,
με τη μαγευτική βοή που κάνουν,
ολοζώντανης νιότης ομορφάδες
που σα θύμησες μέσα σου πληθαίνουν·
ω να μπορούσαν έτσι να πεθαίνουν
και άλλες ψυχές, της ψυχής σου αδερφάδες.
Olives in Spain, 1922 - Augustus John
Ανδρέας Κάλβος «Εις ελαίαν»
Α
«Σύμβολον της ειρήνης
χαίρ’ ευσχήμων ελαία!
Υπόθεσις της λύρας μου
να γίνεις, με αναγκάζει
η ευγνωμοσύνη.
Α
«Σύμβολον της ειρήνης
χαίρ’ ευσχήμων ελαία!
Υπόθεσις της λύρας μου
να γίνεις, με αναγκάζει
η ευγνωμοσύνη.
Β
Πλουμισμένην σε βλέπω
χρυσοκάρπιμον δένδρον.
οι κλάδοι σου ξανθίζουσι
και τ’ άσπρα σου άνθη πίπτοντα
την γην στολίζουν.
Πλουμισμένην σε βλέπω
χρυσοκάρπιμον δένδρον.
οι κλάδοι σου ξανθίζουσι
και τ’ άσπρα σου άνθη πίπτοντα
την γην στολίζουν.
Γ
Κερκυραίων είσαι πλούτος,
κι αν του καιρού η μανία
βάρβαρα συγχωρεί
τον εξολοθρευμόν σου
σ’ εσέ ’γω ελπίζω.
Κερκυραίων είσαι πλούτος,
κι αν του καιρού η μανία
βάρβαρα συγχωρεί
τον εξολοθρευμόν σου
σ’ εσέ ’γω ελπίζω.
Δ
Η θεά της σοφίας
εις τους ανθρώπους χάρισμα
έδωσ’ εσέ, κι η Έρις
Θεών των αθανάτων
διά σου διελύθη.
Η θεά της σοφίας
εις τους ανθρώπους χάρισμα
έδωσ’ εσέ, κι η Έρις
Θεών των αθανάτων
διά σου διελύθη.
Ε
Καλλιστέφανον σ’ έκραξαν
οι αθληταί εις τα Ολύμπια
ότι εκ σου στέφανα έπλεκον
κι ο νικητής τα εφόρει
Νίκης σημείον.
Καλλιστέφανον σ’ έκραξαν
οι αθληταί εις τα Ολύμπια
ότι εκ σου στέφανα έπλεκον
κι ο νικητής τα εφόρει
Νίκης σημείον.
ΣΤ
Αι δε ρωμαίαι παρθένοι
ξανθοπλόκαμοι κόραι
με αειθαλείς τους βλαστούς σου
αντί ρόδων εκόσμουν
τους νεονύμφους.
Αι δε ρωμαίαι παρθένοι
ξανθοπλόκαμοι κόραι
με αειθαλείς τους βλαστούς σου
αντί ρόδων εκόσμουν
τους νεονύμφους.
Ζ
Ουράνιον ξύλον πάντοτε
σ’ ενόμισαν οι αρχαίοι.
Ο γεωργός τιμάς
και δώρα προσαπόκτιζε
δι’ εσέ πρεπόντως.
Ουράνιον ξύλον πάντοτε
σ’ ενόμισαν οι αρχαίοι.
Ο γεωργός τιμάς
και δώρα προσαπόκτιζε
δι’ εσέ πρεπόντως.
Η
Τώρ’ οι εμμανείς κι ανόητοι
τους βλαστούς σου που η φύσις
κι ο ιδρώς του εργάτου ανέθρεψε
της φλογός εις θυσίαν
άσπλαχνα κόπτουν.*
Τώρ’ οι εμμανείς κι ανόητοι
τους βλαστούς σου που η φύσις
κι ο ιδρώς του εργάτου ανέθρεψε
της φλογός εις θυσίαν
άσπλαχνα κόπτουν.*
Θ
Ω προνόμιον μωρίας!
Α δυστυχείς κι ασύνετοι!
θέλει φθάσει καιρός
που οι στεναγμοί σας μάταιοι
θέλει απομείνουν.
Ω προνόμιον μωρίας!
Α δυστυχείς κι ασύνετοι!
θέλει φθάσει καιρός
που οι στεναγμοί σας μάταιοι
θέλει απομείνουν.
Ι
Συ δ’ ευτύχει, ω ελαία!
Αφθόνως τους καρπούς σου
δίδε πάντα εις ημάς
και ’γω ευγνωμόνως πάλιν
θέλει σε υμνήσω
Συ δ’ ευτύχει, ω ελαία!
Αφθόνως τους καρπούς σου
δίδε πάντα εις ημάς
και ’γω ευγνωμόνως πάλιν
θέλει σε υμνήσω
ΠΙΝΑΚΑΣ Luigi Bechi
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια, σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ’ αμπέλια του, σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Mονάχα φως. O δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο… |
 |
| Πίνακας-Τάσσος |
Κατερίνα Αγγελάκη –Ρουκ
Γυρνώντας απ’ τη θάλασσα με τη μάνα μουκαθόμαστε να ξαποστάσουμε κάτω απ’ την ίδια
πάντα ελιά. Μου διηγόταν τότε την ιστορία του
μέρμηγκα και του τζίτζικα, πρώτα μαθήματα
εγκράτειας, σωφροσύνης, μα πάνω απ’ το κεφάλι
μας ξεφώνιζε ο ποιητής με πάθος στο λιοπύρι.
Ε, μάνα για ποιο χειμώνα μου μιλάς,
τι δυστυχίες, τι πάγος, και ποια πείνα.
Τούτο είναι το θαύμα εδώ, αρχίζει με την κάψα
τελειώνει μόλις στα σκούρα μπει η μέρα
τα σπόρια ζώνονται από παντού,
τα βρίσκει το μερμήγκι,
ενώ ο γκρίζος ασυλλόγιστος
βουβαίνεται, παγώνει.
Αχ, μάνα μου κακότυχη, που γέννησες
μια τζίτζικα, δεν ξέρει να μαζώνει!
 |
| Τάσσος "Ελιές" |
Δημοτικό Τραγούδι.
Πουλάκι εβγήκε από τη γη και βγήκεαπό τον Άδη και πήγε κι έκαμε φωλιά
σε μιας ελιάς κλωνάρι,
που είναι τα φύλλα της πικρά
και τα’ άνθια της φαρμάκι.
Το’ μάθαν οι βαριόμοιρες
και παν και το ρωτάνε:
-Πες μας, να ζεις, πουλάκι μου,
στον Άδη πως περνάνε;
Τάχα είν’ οι νιοι με τα’ άρματα
και οι νιες με τα στολίδια;
Τάχα είν’ και τα μικρά παιδιά με τα πολλά παιχνίδια;
-Εκεί στολίδια δε φορούν
κι άρματα δε βαστούνε
και τα καημένα τα παιδιά
τη μάνα τους ζητούνε.
 |
| ΠΙΝΑΚΑΣ Cesare Μarchesini |
Σικελιανός Άγγελος, «Το Διάβα του Ελαιώνα»
«Στον Ιόνιο διάπλατο γιαλό διαβήκαμε, περνώντας
τον ελαιώνα, αγαπητό της Αθηνάς και πλήθια
σε ίσκιους βαθύ, σαν πέλαγο, και αχό με τους ανέμους.
Και ταξιδέψαμε το νου και το κορμί στους ίσκιους,
ανάμεσ’ από λούλουδα κι από ευωδιές, καθένας
στην αρμονία σα σε ραβδί αγριλίδας ζυγιασμένος.
Κι οι σαύρες, φωτοπράσινες, που δίπλα από τη ρίζαν
εκοίταγαν ασάλευτες στον ήλιο, και τα φίδια,
σα γητεμένα όλα βαθιά της αρμονίας μας ήταν,
και το ραβδί μου, ως πιστικού, το φίδι να πατήσει
δε σηκωνόνταν, στο μακρύ του κάμπου μονοπάτι,
μα ως σε κλαδί λογίζομουν να τυλιχτεί πως θα ’ρτει…
τον ελαιώνα, αγαπητό της Αθηνάς και πλήθια
σε ίσκιους βαθύ, σαν πέλαγο, και αχό με τους ανέμους.
Και ταξιδέψαμε το νου και το κορμί στους ίσκιους,
ανάμεσ’ από λούλουδα κι από ευωδιές, καθένας
στην αρμονία σα σε ραβδί αγριλίδας ζυγιασμένος.
Κι οι σαύρες, φωτοπράσινες, που δίπλα από τη ρίζαν
εκοίταγαν ασάλευτες στον ήλιο, και τα φίδια,
σα γητεμένα όλα βαθιά της αρμονίας μας ήταν,
και το ραβδί μου, ως πιστικού, το φίδι να πατήσει
δε σηκωνόνταν, στο μακρύ του κάμπου μονοπάτι,
μα ως σε κλαδί λογίζομουν να τυλιχτεί πως θα ’ρτει…
Κι η Γλαύκη πρώτη τη σιωπήν έκοψε, πρώτη, ως όταν
κόβεις ψωμί κριθάρινο, στη μέση, απά στο γόνα,
και η ευωδιά του ξεχειλάει αγγίζοντας τη φρένα.
Τέτοια και η Γλαύκη εμίλησε, που ’χε γλυκά ευωδιάσει
με λιόφυλλο το στόμα της κι ελούστη με τα φύλλα
και τον ανθό της λυγαριάς στα χέρια και στα χείλια…
κόβεις ψωμί κριθάρινο, στη μέση, απά στο γόνα,
και η ευωδιά του ξεχειλάει αγγίζοντας τη φρένα.
Τέτοια και η Γλαύκη εμίλησε, που ’χε γλυκά ευωδιάσει
με λιόφυλλο το στόμα της κι ελούστη με τα φύλλα
και τον ανθό της λυγαριάς στα χέρια και στα χείλια…
Christ in the Garden of Olives Paul Gauguin
Ιωάννα Τσάτσου
της γέρικης ελιάς.
Κορμοί χοντροί στριμμένοι βασανισμένοι
προσωπεία κορμοί πόνου.
Πηγαίνω σ’ αυτούς έρχονται σε μένα
παρουσίες αισθητές απουσίες
στατικός χορός
με κοιτάζουν με χίλια μάτια
βλέπουν μέσα μου ότι δε γνωρίζω
γίνομαι άπειρο κι εγώ
γίνομαι το μηδέν.
Πρόγονοι σεις που τις ριζώσατε
δέσατε το μεγάλο μυστικό τους.
 |
| Πίνακας - Στρατής Αξιώτης |
Γιώργος Σεφέρης.
Δεν φανταζόμουνα έτσι τη θλίψη
και το θάνατο
έφυγα και ξαναγύρισα στη θάλασσα.
Τη νύχτα πάνω στην κουβέρτα
του Άη Νικόλα ονειρεύτηκα
μια παμπάλαια ελιά να δακρύζει.
Ανδρέας Εμπειρίκος
Κλάδον ελαίας προσκομίζει μια νεράιδα.
Κρατά στα δόντια της ένα δαχτυλίδι
Τα δάχτυλά της έχουν ευγλωττία
Το μήνυμά της έρχεται από μακριά.
 |
| Κ. Μαλέας : Ελιές και Μυτιλήνη ! |
Παντελής Πρεβελάκης.
- Αγαπάς τα δέντρα, Γιωργάκη; Με ρώτησε. Ποιο αγαπάς περισσότερο;
- Την ελιά αγαπώ περισσότερο, αποκρίθηκα.
- Κι εγώ την ελιά … όταν πεθάνω, να φυτέψεις μιαν ελιά καταμεσίς στο μνήμα μου, να με ρουφήξει με τις ρίζες της.
Κι απ’ τον καρπό που θα κάνει κάθε χρόνο, να μου ανάβεις ένα καντηλάκι.
- Έχε ζωή εσύ, κι εγώ ξέρω τι μνημούρι θα σου χτίζω, όταν έρθει η ώρα.
- Μπα; Είπε ξαφνιασμένη. Την ελιά μην ξεχάσεις! Σαν ξέρω από τα κόκαλα μου θ’ ανάψει ένα φωτάκι, δε φοβούμαι το θάνατο.
 |
| ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ |
Στρατής Μυριβήλης
Οι κορμοί των δέντρων είναι βασανισμένοι από μια αγωνιώδη προσπάθεια.
Συστρέφονται, γονατίζουν να προσευχηθούν, υψώνουν σκληρά μπράτσα,
μέλη τυραννισμένα από την κίνηση, όλο αγκώνες και γόνατα. Οι στριφτές ρίζες
βυζαίνουν από την καρδιά της γης το χρυσό για τη σαλάτα του φτωχού. .
Στρατής Μυριβήλης
Οι κορμοί των δέντρων είναι βασανισμένοι από μια αγωνιώδη προσπάθεια.
Συστρέφονται, γονατίζουν να προσευχηθούν, υψώνουν σκληρά μπράτσα,
μέλη τυραννισμένα από την κίνηση, όλο αγκώνες και γόνατα. Οι στριφτές ρίζες
βυζαίνουν από την καρδιά της γης το χρυσό για τη σαλάτα του φτωχού. .
Andriette Schoorel
Κοιτάω έναν ορίζοντα με χιλιάδες ελιές
και ξαφνικά βλέπω εσένα μπροστά μου,
στητή και πεισματάρα με το σώμα
μιας γυναίκας που γεννήθηκε μέσα απ’ τη γη
μια χωριάτισσα Ελληνίδα με χοντρούς μηρούς.
Πάνω στα υψωμένα χέρια σου ακουμπούν
μ’ όλο το βάρος τους
τα κλαδιά και τα χιλιάδες φύλλα σου.
Η Αφροδίτη, έτσι γεννήθηκε και αυτή
μέσα απ’ τα κύματα όλο θάλασσα, όλο αφρό,
αναβλύζει έρωτα.
Αλλά εσύ μάνα ελιά είσαι όλο χώμα
παλεύεις για κάθε στάλα νερού η αγάπη
σου είναι λασπερή και βαριά
μετράς όχι τους εραστές, μα τα παιδιά σου
που τα γεννάς με πόνους
μέσα απ’ τα ροζιασμένα σπλάχνα σου.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Οδυσσέας και Πηνελόπη. Τερρακόττα (5ος αι. π.Χ). Μουσείο του Λούβρου.
Ο Οδυσσέας, αφού στεναχωρήθηκε, είπε στη συνετή γυναίκα του. Γυναίκα, πραγματικά λόγο θλιβερό είπες. Ποιος σε άλλο μέρος μετακίνησε το κρεβάτι μου. Δύσκολο θα ήταν και σε άνθρωπο πολύ έμπειρο, εκτός αν κάποιος θεός, αφού ήρθε ο ίδιος με τη θέλησή του, εύκολα θα το μετακινούσε. Κανένας από τους ζωντανούς θνητούς ούτε πάρα πολύ νέος με ευκολία θα μπορούσε να το μετακινήσει, επειδή στη σκαλιστή κλίνη είχε φτιαχτεί μεγάλο σημάδι. Αυτό εγώ το έφτιαξα και κανένας άλλος. Κλάδος είχε φυτρώσει μακρόφυλλης ελιάς στην αυλή, δυνατός και θαλερός το πάχος του ήταν σα κολόνα. Μ’ αυτόν εγώ, αφού έντυσα τον τοίχο, έχτιζα το νυφικό θάλαμο με μεγάλες πέτρες, μέχρις ότου τον τέλειωσα κι έφτιαξα και πάνω ωραία οροφή, κι έβαλα στερεές καλοστηριγμένες πόρτες. Μαζί τότε έκρυψα την κορυφή της μακρόφυλλης ελιάς. Τον κορμό από τη ρίζα αφού τον έκοψα, τον έξυσα με το χαλκό καλά και με προσοχή με τη στάθμη τον τοποθέτησα ίσια, αφού έφτιαξα το πόδι του κρεβατιού
Κατευθύνθηκε λοιπόν προς το δάσος, που το βρήκε κοντά στο ποτάμι πάνω σε κάποιο ύψωμα. Τρύπωσε κάτω από δυο χαμηλά δέντρα που φύτρωναν απ’ την ίδια ρίζα, το ένα ήταν αγριελιά και το άλλο ελιά.
 |
| Henri Matisse 1898 olive trees |
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Τοπίο
Ο κάμπος
με τα λιόδεντρα
ανοίγει και κλείνει
σαν βεντάγια.
Πάνω στον ελαιώνα
είναι ουρανός βαθύς
και μια σκούρα βροχή
από κρύα αστέρια.
Καλαμιές και σκιά τρέμουν
στου ποταμού την όχθη.
Ο γκρίζος αέρας κυματίζει.
Τα λιόδεντρα
φορτωμένα από κραυγές.
Ένα σμάρι
αιχμάλωτα πουλιά
που κουνάνε τις μακριές
μακριές ουρές τους στη σκιά.
ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΛΑΛΑΓΓΙΑ
Τα λαλάγγια ή τηγανίτες όπως τα έλεγαν στη Μάνη, αποτελούσαν εθνική παράδοση για την περιοχή και δεν έλειπαν από κανένα σπίτι κατά την διάρκεια των μεγάλων θρησκευτικών εορτών
Την παραμονή, όλες οι νοικοκυρές άφηναν κάθε άλλη ασχολία και έδιναν προτεραιότητα στην παρασκευή των τηγανίδων. Οι ποσότητες ήταν μεγάλες, διότι οι οικογένειες είχαν πολλά μέλη και διότι έπρεπε να φιλέψουν όσους ήταν ανήμποροι να τις παρασκευάσουν καθώς και αυτούς που πενθούσαν. Ειδικότερα, την παραμονή των Χριστουγέννων, έδιναν μεγαλύτερη σημασία στην ετοιμασία τους. Γέμιζαν ολόκληρα καλάθια με αυτές πλασμένες όχι μόνο με το κλασσικό σχήμα, αλλά και με Χριστουγεννιάτικα θέματα, όπως αστεράκια, σταυρούς κ.λ.π. Η πρώτη και μεγαλύτερη τηγανίδα ήταν του Χριστού. Σήμερα σε αρκετά σπίτια διατηρείται η παράδοση των λαλαγγιών, αλλά και οι κατά τόπους Σύλλογοι κατά την διάρκεια των εκδηλώσεών τους ξαφνιάζουν ευχάριστα τους επισκέπτες τους προσφέροντας τηγανίδες
Για την παρασκευή τους, θα χρειαστούμε:1 κιλό αλεύρι,
3/4 της κούπας λάδι,
1 κουταλάκι αλάτι,
1 κουταλάκι κανέλα,
1 κουταλάκι γαρύφαλλο τριμμένο,
4 κουταλιές σουσάμι,
1 φακελάκι ξηρή μαγιά ή 100 γρ. προζύμι από τον φούρνο,
2-3 κούπες χλιαρό νερό,
λάδι για το τηγάνισμα.
Βάζουμε το αλεύρι σε μια λεκάνη μαζί με το λάδι και το τρίβουμε με τις παλάμες μας να υγρανθεί ομοιόμορφα. (Για μεγαλύτερη επιτυχία αυτή την διαδικασία την κάνουμε αρκετές ώρες πριν το ζύμωμα, κοσκινίζοντας μάλιστα το λαδωμένο με ζεστό λάδι αλεύρι).
Προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά, τα ανακατεύουμε καλά και ρίχνουμε σιγά - σιγά το χλιαρό νερό. Ζυμώνουμε μια ζύμη μέτρια, λαδώνοντας συχνά τα χέρια μας. Σκεπάζουμε το ζυμάρι μέχρι να φουσκώσει. Αν έχουμε χρησιμοποιήσει προζύμι θα αργήσει περισσότερο να φουσκώσει.
Τέλος πλάθουμε το ζυμάρι λεπτά και μακριά κορδόνια και αρχίζουμε να τα ψήνουμε ρίχνοντας τα διπλωμένα στα τέσσερα σε βαθύ σκεύος με καυτό λαδί, μέχρι να ροδίσουν καλά. Τα βγάζουμε σε τρυπητό να στραγγίσουν και τα φυλάμε για αρκετές μέρες. Συνοδεύονται θαυμάσια με τυρί.
Δημοσίευση στο περιοδικό "ΜΑΝΗ χθες, σήμερα, αύριο",
( ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ : τα λαλάγγια δεν είναι άσχετα με την ανάρτηση. Στο χωριό μου πάντα φτιάχναμε λαλάγγια με το πρώτο λάδι της νέας σοδειάς .Η περίοδος αυτή συνέπιπτε χρονικά με τις γιορτές των Χριστουγέννων )
ΠΗΓΕΣ
1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
2ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΙΑ –ΜΥΘΟΙ http://www.paidika.gr/
4.ΣΥΝΤΑΓΕΣ http://www.ftiaxno.gr/2008/10/blog-post_5730.html5.ΜΙΝΩΪΚΗ ΕΠΟΧΗ http://etwinning.sch.gr/projects/elia/minoiki.htm
 |
| Jerusalem Olive Tree |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια
Δεν βρέθηκαν σχόλια γι'αυτό το άρθρο.
Γίνε ο πρώτος που θα σχολιάσει το άρθρο χρησιμοποιώντας την παρακάτω φόρμα