Η πανδημία δεν ενώνει την Τουρκία

Σε διάγγελμά του προς το τουρκικό έθνος στις 30 Μαρτίου ο Ταγίπ Ερντογάν σήμανε την έναρξη ενός εθνικού εράνου με τον οποίο οι έχοντες θα αποδείκνυαν την αλληλεγγύη τους προς τος ασθενέστερους Τούρκους, μπροστά στην πανδημία του κορονοϊού και τα περιοριστικά μέτρα του την συνοδεύουν.
Έναν μήνα μετά, τα αποτελέσματα αυτής της καμπάνιας είναι μάλλον απογοητευτικά. Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, συγκεντρώθηκαν 1,8 δισ. λίρες (που αντιστοιχούν σε περίπου 260 εκατ. δολάρια), όταν ο πληθυσμός της γείτονος υπολογίζεται σε 83 εκατομμύρια ανθρώπους. Και μάλιστα το ποσό προέρχεται κυρίως από δημόσιους φορείς, επιχειρήσεις στενά συνδεόμενες με τους κυβερνώντες ή "εθελοντικά” συμμετάσχοντες δημοσίους υπαλλήλους, σε μιαν ιδιόμορφη εκδοχή μεταφοράς του κρατικού χρήματος από τον έναν λογαριασμό στον άλλο, με μία προσθήκη έμμεσων μισθολογικών περικοπών.

Η εμφανής αποτυχία του εράνου του Ερντογάν θα πρέπει να ερμηνευθεί. Σύμφωνα με τον Selçuk Özdağ, αντιπρόεδρο του Κόμματος του Μέλλοντος το οποίο ίδρυσε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο κύριος λόγος είναι ο κλονισμός της εμπιστοσύνης προς την τουρκική κυβέρνηση, μετά από μία σειρά σκανδάλων τα οποία αφορούν σε φιλανθρωπικές δωρεές (από φιλικές επιχειρήσεις, που έτσι εξασφάλισαν μεγάλες φοροαπαλλαγές, προς ένα δίκτυο οργανώσεων αρωγής συνδεόμενων με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης).

Όμως ο δεύτερος και σημαντικότερος λόγος έχει να κάνει με την οικονομική δυσπραγία. Η οικονομία της Τουρκίας βρίσκεται σε ευάλωτη θέση ήδη από την συναλλαγματική κρίση του 2018 και ασφαλώς τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν με το lockdown που έθεσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους εκτός εργασίας.

Μιλώντας στο Ahval News, ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου Bülent Küçük υποστηρίζει ότι έχουν σημειωθεί αλλαγές στην φιλανθρωπική κουλτούρα των Τούρκων πολιτών, με τις δωρεές για θρησκευτικά κίνητρα να έχουν μειωθεί από το 57% το 2004 στο 39% το 2019 – και αυτό δεν εξηγείται μόνο από οικονομικούς λόγους. Πρόκειται περισσότερο για ένα αποτέλεσμα της απόσυρσης από την κοινωνία των πολιτών του άλλοτε δραστήριου στην κοινωνική βάση Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, αφότου αυτό κατέκτησε τον κρατικό μηχανισμό, αλλά και της ολοένα και μεγαλύτερης οικονομικής απόκλισης ανάμεσα στα διαπλεκόμενα κομματικά στελέχη και το εργατικό εκλογικό ακροατήριο. Όλα αυτά απολήγουν σε μία μείωση της συνολικής εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς.

Κατά τον Roj Esir Girasun, επικεφαλής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Rawest του Ντιγιάρμπακιρ, ο έρανος για την πανδημία δεν μπορούσε να έχει την επιτυχία παλαιότερων αντίστοιχων κινήσεων υπέρ των οικογενειών πεσόντων στρατιωτών, διότι δεν στηρίζεται στην ίδια εθνικιστική συναισθηματική ρητορική, αντίθετα απευθύνεται σε μία κοινωνία που θεωρεί ότι η ίδια χρειάζεται να γίνει αποδέκτης βοήθειας.

Οι περισσότεροι αναλυτές, πάντως, συμφωνούν ότι καταλυτικό ρόλο έπαιξαν τα μικροπολιτικά παιχνίδια των κυβερνώντων με το ζήτημα της ανταπόκρισης στην έκτακτη περίσταση. Η κορυφαία στιγμή ήρθε όταν οι ελεγχόμενοι πλέον από την αντιπολίτευση μητροπολιτικοί δήμοι της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης υποχρεώθηκαν να διακόψουν τους δικούς τους εράνους επειδή δεν διέθεταν άδεια του υπουργείου Εσωτερικών.

Του Κώστα Ράπτη