ΚΤΕΛ: Τι αλλάζει το νομοσχέδιο της «απελευθέρωσης» για το κόμιστρο, τις αποζημιώσεις και τα πρόστιμα

Ανώτατη τιμή κομίστρου και ζωνική χρέωση ανά γεωγραφική περιοχή για τη μετακίνηση με αστικά και υπεραστικά ΚΤΕΛ στις Περιφέρειες εκτός της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης προβλέπει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την απελευθέρωση των ΚΤΕΛ, το οποίο αναρτήθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως τις 10 Σεπτεμβρίου.
Παράλληλα ορίζει τη διεξαγωγή διαγωνισμών για την ανάθεση εκτέλεσης δρομολογίων για τις τακτικές υπεραστικές και αστικές γραμμές, σε κάθε περιφερειακή ενότητα ή γεωγραφική περιοχή στο πνεύμα της απελευθέρωσης της αγοράς. Αν και όπως επισημαίνεται, δικαίωμα συμμετοχής στους διαγωνισμούς θα έχουν όλες οι επιχειρήσεις που εκτελούν οδικές μεταφορές επιβατών, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1071/2009, είτε αυτόνομα είτε σε κοινοπραξίες, πηγές του κλάδου των μεταφορών σημειώνουν πως οι προϋποθέσεις που τίθενται είναι τέτοιες που ουσιαστικά «φωτογραφίζουν» τα ΚΤΕΛ και την υφιστάμενη κατάσταση.
Κι αυτό καθώς επισημαίνεται ότι οι διαγωνιζόμενοι, κατά την ημερομηνία διενέργειας των διαγωνιστικών διαδικασιών, θα πρέπει να διαθέτουν τον απαιτούμενο αριθμό λεωφορείων υπεραστικού ή αστικού ή ημιαστικού τύπου που προβλέπεται, τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης, καθώς και την απαιτούμενη στελέχωση, την εμπειρία στην εκτέλεση των υπεραστικών και αστικών οδικών επιβατικών μεταφορών, την οργάνωση, συστήματα τηλεματικής και ενιαίας πληροφόρησης και ενιαίας έκδοσης εισιτηρίων, που καθορίζονται στις προκηρύξεις των διαγωνιστικών διαδικασιών.
Την ίδια στιγμή, όπως έχει διαμηνύσει το υπουργείο στην Ευρωπαική Επιτροπή, οι υπάρχοντες σταθμοί των ΚΤΕΛ είναι ιδιωτικοί σταθμοί ιδιοκτησίας των μετόχων, έχουν κατασκευαστεί με ίδια κεφάλαια και δεν είναι δυνατόν να υποχρεωθούν σε παραχώρηση αυτών σε τρίτους, διότι μία τυχόν τέτοια ρύθμιση εγείρει σοβαρά θέματα αντισυνταγματικότητας.
Το σχέδιο νόμου δίνει επίσης τη δυνατότητα η εκτέλεση του συγκοινωνιακού έργου να παραχωρείται κατ΄εξαίρεση και με απευθείας ανάθεση, ενώ αφήνει περιθώριο κατάργησης τακτικών γραμμών ή μείωσης των συχνοτήτων ακόμα και κατά τη διάρκεια ισχύος των συμβάσεων με τους αναδόχους: «Εάν διαπιστωθεί μεταβολή στις ανάγκες του επιβατικού κοινού, μετά από εισήγηση της αρμόδιας τοπικής αρχής, που βασίζεται σε σχετικό αίτημα του αναδόχου προς αυτή, η αρμόδια αρχή δύναται να εγκρίνει την τροποποίηση της λειτουργίας του δικτύου των τακτικών υπεραστικών και αστικών οδικών επιβατικών μεταφορών και να λαμβάνει σχετικά μέτρα, την κατάργηση υφισταμένων τακτικών υπεραστικών και αστικών γραμμών ή τη δημιουργία νέων ή άλλες μεταβολές, ιδίως ως προς τη συχνότητα ή τη διαδρομή των υφισταμένων δρομολογίων», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Αρμόδιο όργανο για τη διενέργεια των διαγωνιστικών διαδικασιών ανά γεωγραφική περιοχή και την ανάθεση των συμβάσεων θα είναι το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ενώ η παρακολούθηση της εκτέλεσης των συμβάσεων θα διενεργείται από τις Περιφέρειες της χώρας στην περιοχή ευθύνης τους καθώς η Ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών (Ρ.Α.Ε.Μ.) που συστάθηκε και συγκροτήθηκε το 2013 για το σκοπό αυτό, ουσιαστικά δε λειτούργησε ποτέ και με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο καταργείται οριστικά.
Το κόμιστρο οι αποζημιώσεις και τα πρόστιμα
Το σχέδιο νόμου ορίζει ανώτατη επιτρεπόμενη χρέωση των επιβατών και προκειμένου για υπεραστικές μεταφορές, ανώτατο επιτρεπόμενο βάρος αποσκευών επιβατών χωρίς κόμιστρο, ανώτατο επιτρεπόμενο κόμιστρο επιβατών για αποσκευές πέραν του μέγιστου επιτρεπόμενου βάρους χωρίς κόμιστρο, καθώς και ανώτατο επιτρεπόμενο κόμιστρο για ασυνόδευτα δέματα, τα οποία θα αναφέρονται στις προκηρύξεις.
Η ανώτατη επιτρεπόμενη χρέωση των μετακινουμένων επιβατών θα καθορίζεται ανά χιλιόμετρο εκτελούμενου δρομολογίου (για τις υπεραστικές μεταφορές) κι η ανώτατη επιτρεπόμενη κατά ζώνη χρέωση θα λαμβάνει υπόψη τα στοιχεία κόστους των παρεχομένων υπηρεσιών που θα πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ποιότητας.
Για τον καθορισμό του ανωτάτου ορίου χρέωσης θα λαμβάνεται υπόψη το υπολογιζόμενο συνολικό κόστος του φορέα εκτέλεσης της απαιτούμενης ελάχιστης δημόσιας υπηρεσίας οδικών τακτικών υπεραστικών και αστικών μεταφορών, με βάση τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την προβλεπόμενη επιβατική κίνηση και το εύλογο κέρδος της επιχείρησης του φορέα εκτέλεσης των απαιτούμενων υπηρεσιών μεταφοράς επιβατών.
Για τον υπολογισμό του συνολικού κόστους λειτουργίας του φορέα λαμβάνονται υπόψη ιδίως το κόστος κίνησης των αναγκαίων οχημάτων, οι αμοιβές του προσωπικού, οι αμοιβές τρίτων, το κόστος διοίκησης της επιχείρησης του αναδόχου για το συγκεκριμένο έργο, οι αποσβέσεις, οι γενικές δαπάνες εκμετάλλευσης, το κόστος συντήρησης και επισκευών και διάφορες δαπάνες που συνδέονται με την εκτέλεση του έργου.
Ο υπολογισμός της ετήσιας αποζημίωσης για την εκτέλεση των τακτικών υπεραστικών και αστικών οδικών μεταφορών επιβατών θα προβλέπεται στις προκηρύξεις των διαγωνισμών, ενώ οι απώλειες εσόδων λόγω έκδοσης μειωμένων ή δωρεάν εισιτηρίων επιβατών ειδικών κατηγοριών, όπως ενδεικτικά μαθητών, σπουδαστών, φοιτητών, λοιπών μαθητευόμενων, πολύτεκνων και ατόμων με αναπηρία, θα υπολογίζονται και θα καταβάλλονται στον ανάδοχο.
Αν ο ανάδοχος παραβαίνει τις συμβατικές του υποχρεώσεις, επιβάλλονται διοικητικά πρόστιμα, το ύψος των οποίων κυμαίνεται από 1.000 έως 10.000 ευρώ.
Πως θα διεξάγονται οι διαγωνισμοί
Οι διαγωνισμοί για την ανάθεση των δημοσίων τακτικών υπεραστικών και αστικών οδικών μεταφορών επιβατών προκηρύσσονται ως εξής:

• Για τις περιφερειακές ενότητες στις οποίες η παροχή των τακτικών υπεραστικών και αστικών γραμμών εκτελείται από έναν συγκοινωνιακό φορέα, προκηρύσσεται ενιαίος διαγωνισμός για το σύνολο των τακτικών υπεραστικών, ενδοπεριφερειακών και διαπεριφερειακών γραμμών, και, αν υφίστανται, και αστικών γραμμών και ανακηρύσσεται ένας ανάδοχος για το σύνολο του έργου.
• Για τις περιφερειακές ενότητες στις οποίες η παροχή των τακτικών υπεραστικών γραμμών εκτελείται από έναν συγκοινωνιακό φορέα και η παροχή των τακτικών αστικών γραμμών εκτελείται από άλλον συγκοινωνιακό φορέα, προκηρύσσονται δύο διαγωνισμοί, δηλαδή, ένας για το τακτικό υπεραστικό έργο και άλλος για το τακτικό αστικό έργο.
• Ειδικά για τις τακτικές αστικές οδικές επιβατικές μεταφορές προκηρύσσεται διαγωνισμός για γεωγραφική περιοχή που περιλαμβάνει αστικές περιοχές περισσότερων δήμων, όμορων ή μη, της αυτής ή άλλων περιφερειακών ενοτήτων, αν αυτό κρίνεται κατάλληλο για την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και συγχρόνως για τη βιωσιμότητα του αναδόχου, ή αν η παροχή αυτοτελούς αστικού συγκοινωνιακού έργου σε κάποια γεωγραφική περιοχή κρίνεται ασύμφορη. Ως κριτήρια για τον καθορισμό της γεωγραφικής περιοχής παροχής αστικού συγκοινωνιακού έργου, που αποτελεί αντικείμενο του διαγωνισμού στην περίπτωση αυτή, λαμβάνονται ιδίως υπόψη τα εκτιμώμενα προς εκτέλεση χιλιόμετρα, ο απαιτούμενος για την εκτέλεσή τους αριθμός λεωφορείων και τα ακαθάριστα έσοδα του αναδόχου, η εξασφάλιση αστικών συγκοινωνιακών υπηρεσιών προς τους επιβάτες, η οικονομική βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και το ελάχιστο δυνατό κόστος μετακίνησης.
• Αν στην ίδια περιφερειακή ενότητα το τακτικό υπεραστικό συγκοινωνιακό έργο παρέχεται από περισσότερους συγκοινωνιακούς φορείς, προκηρύσσονται αντίστοιχοι διαγωνισμοί ανάθεσης.
• Σε περιφέρειες στις οποίες οι τακτικές υπεραστικές ενδοπεριφερειακές και διαπεριφερειακές οδικές επιβατικές μεταφορές παρέχονται από έναν συγκοινωνιακό φορέα για περισσότερες της μίας περιφερειακές ενότητες, προκηρύσσεται ενιαίος διαγωνισμός και ανακηρύσσεται ένας ανάδοχος, για το σύνολο του υπεραστικού συγκοινωνιακού έργου.
• Στις νήσους, η ανάθεση του έργου, μετά από ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία ή διαδικασία απευθείας ανάθεσης, διενεργείται κατά μεμονωμένη νήσο.
• Στο δίκτυο των υπεραστικών γραμμών της γεωγραφικής περιοχής περιλαμβάνονται και οι καθορισμένες υπεραστικές γραμμές που συνδέουν πόλεις ή αστικά κέντρα που βρίσκονται εντός των ορίων της γεωγραφικής περιοχής ή περιφερειακής ενότητας με την Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη ή πόλεις σε άλλες περιφέρειες.

Η διάρκεια των συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας που θα υπογραφούν μετά την ολοκλήρωση των διαγωνιστικών διαδικασιών και την ανάθεση του έργου στους νέους αναδόχους, προβλέπεται να είναι διάρκειας 10 ετών, με δυνατότητα παράτασης του χρόνου ανάθεσης.
Αν και το υπουργείο Μεταφορών ζήτησε μεταβατική περίοδο τριών ετών, η Ευρωπαική Επιτροπή επέμεινε στα δύο έτη. Ωστόσο συμφωνήθηκε δυνατότητα παράτασης της μεταβατικής περιόδου, στις περιπτώσεις που θα υπάρχουν εν εξελίξει δικαστικές διαφορές.