Τράπεζες: Γιατί θα φρενάρουν τα δάνεια σε επιχειρήσεις - Φόβοι και προκλήσεις το 2023

Η αναμενόμενη υποχώρηση του ρυθμού ανόδου του ονομαστικού ΑΕΠ, καθώς και η μετατόπιση προς τα πάνω του γενικού επιπέδου των επιτοκίων, συνδυαστικά με το «φρένο» στο ρυθμό ανόδου των ιδιωτικών καταθέσεων, θα επηρεάσουν αρνητικά το ρυθμό αύξησης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), που επιπλέον συστήνει στενή παρακολούθηση των κινδύνων ώστε να μη δημιουργηθούν νέα «κόκκινα» δάνεια.
Στην τελευταία Ενδιάμεση Εκθεση Νομισματικής Πολιτικής, υπογραμμίζεται η αξιοσημείωτη άνοδος του ετήσιου ρυθμού αύξησης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (MXE) στο πρώτο δεκάμηνο του 2022.
«Ενεση» από το Ταμείο Ανάκαμψης
Για τη συνέχεια, παρά τους παράγοντες-τροχοπέδη, υποστηρικτικά στην τραπεζική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων θα επιδράσει η διοχέτευση των πόρων στην εγχώρια οικονομία από το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
Ειδικότερα, κατά το δεκάμηνο του 2022 η μέση μηνιαία καθαρή ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς ΜΧΕ ήταν 450 εκατ. ευρώ, έναντι μόλις 35 εκατ. ευρώ το 2021 (Ιαν.-Δεκ.).
Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή τραπεζικών δανείων καθορισμένης διάρκειας (δηλαδή τακτής λήξης) προς τις ΜΧΕ το διάστημα αυτό ανήλθε σε 1,5 δισ. ευρώ, 52% υψηλότερη από ό,τι το 2021
Επίσης, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης χωρίς καθορισμένη διάρκεια (δηλ. των πιστωτικών γραμμών και άλλων διευκολύνσεων) προς τις ΜΧΕ αυξήθηκε το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2022 έναντι του 2021 (Ιαν.-Δεκ.) κατά 24%.
Κόστος δανεισμού και ειδικές συνθήκες
Σε ότι αφορά το συνολικό κόστος δανεισμού των ΜΧΕ, διατηρήθηκε στο 10μηνο του 2022 κατά μέσο όρο περίπου στο ίδιο επίπεδο όπως το 2021, καθώς οι τράπεζες δεν προέβησαν σε γενικευμένες αναπροσαρμογές των επιτοκίων χορηγήσεων, παρά μόλις τον Σεπτέμβριο και το μεσοσταθμικό επιτόκιο επιχειρηματικών δανείων διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο στο 3,2% για την περίοδο Ιανουάριος – Οκτώβριος 2022 έναντι μέση τιμής 3% το 2021.
Όπως υπογραμμίζει η ΤτΕ, η επιτάχυνση της πιστωτικές επέκτασης προς της ΜΧΕ συνάδει με την ισχυρή ανάκαμψη του ΑΕΠ που καταγράφηκε στο 2022, καθώς και με την αύξηση των αναγκών χρηματοδότησης των επιχειρήσεων λόγω της έξαρσης του πληθωρισμού.
Η άνοδος του κόστους των πρώτων υλών και των τιμών ενέργειας οδήγησε σε πιέσεις στη ρευστότητα των επιχειρήσεων, ενώ η αβεβαιότητα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία δημιούργησε κίνητρο πρόνοιας εκ μέρους των επιχειρήσεων για τη διατήρηση αποθεμάτων ρευστότητας.
Καθοριστική ήταν και η απόσυρση των «πανδημικών» μέτρων στήριξης, ιδιαίτερα της επιστρεπτέας προκαταβολής και των μορατόριων τραπεζικών δανείων, καθώς «είναι εύλογο ότι οδήγησε σε πρόσθετη ζήτηση της τραπεζικής χρηματοδότησης εκ μέρους των επιχειρήσεων.
Τα επιτόκια εξάλλου παρέμειναν χαμηλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και το πραγματικό επιτόκιο ήταν αρνητικό.
Πυλώνες για την αύξηση των χρηματοδοτήσεων
Αναφορικά με την προσφορά τραπεζικών πιστώσεων, η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είχε σημαντική αυξητική επίδραση, ενώ θετική συμβολή είχε και η ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών μέσω των εισροών καταθέσεων πελατών, οι οποίες καταγράφηκαν το δεκάμηνο του 2022 και επιπρόσθετα, διατηρήθηκαν σε επαρκή επίπεδα οι πόροι που αντλούν οι τράπεζες από το Ευρωσύστημα.
Σημαντικό μέρος της ανάκαμψης της πιστωτικής επέκτασης υποστηρίχθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και ιδιαίτερα το πρόγραμμα εγγυήσεων με πόρους του Πανευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων.
Οι αντίστοιχες εκταμιεύσεις νέων τραπεζικών δανείων προς τις επιχειρήσεις με τη χρήση του εν λόγω χρηματοδοτικού μέσου ανήλθαν σε 2,5 δισ. ευρώ στο δεκάμηνο, δηλαδή, 3,9% του μέσου υπολοίπου της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις (και τους ελεύθερους επαγγελματίες) το ίδιο διάστημα. Η θετική αυτή τάση εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί μέχρι και το τέλος του 2022.
Περιορισμένες εκταμιεύσεις από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης
Αντίθετα, οι εκταμιεύσεις τραπεζικών δανείων προς τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» ήταν το διάστημα αυτό περιορισμένες (το ποσό των συμβασιοποιημένων τραπεζικών δανείων συγχρηματοδότησης, δηλ. εκείνων μέσω αμιγώς τραπεζικών πόρων χωρίς να περιλαμβάνονται τα δάνεια του ΤΑΑ ήταν μέχρι τον Οκτώβριο του 2022, 549 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων σχεδόν 7,5% είχαν εκταμιευθεί).
Η επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης προς τις ΜΧΕ προήλθε κυρίως από τα δάνεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις. Ειδικότερα, η μηνιαία ακαθάριστη ροή δανείων τακτής λήξης προς τις μεγάλες επιχειρήσεις ήταν κατά μέσο όρο το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2022 1,1 δισεκ. ευρώ, αυξημένη κατά 63% έναντι του 2021, ενώ η αντίστοιχη ροή δανείων προς τις ΜΜΕ ήταν 352 εκατ. ευρώ (2021: 280 εκατ. ευρώ).
Προσοχή σε νέα «κόκκινα« δάνεια
H TτΕ επισημαίνει την ανάγκη παρακολούθησης του κινδύνου της δημιουργίας νέων επισφαλών δανείων ως αποτέλεσμα του αντίκτυπου που θα έχει η άνοδος των επιτοκίων και ο υψηλός πληθωρισμός, που επίσης συντελεί σε συγκράτηση ή επιφυλακτικότητα εκ μέρους των τραπεζών.
Η αναμενόμενη επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας θα επιδεινώσει τη χρηματοοικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, αυξάνοντας τον πιστωτικό κίνδυνο.
Τέλος, η πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις αναμένεται να επιβραδυνθεί, αλλά να διατηρήσει υψηλούς ετήσιους ρυθμούς σε σχέση με το μακροχρόνιο μέσο όρο 20ετίας χάρη στη συγχρηματοδότηση εκ μέρους των τραπεζών των επενδυτικών σχεδίων που υπάγονται στο Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).