Εξωδικαστικός: Ποιοι αποκλείονται και ποιοι όχι από «κούρεμα» και δόσεις – Τα νέα δεδομένα

«Νέα ήθη» για την προστασία κάθε ευάλωτου δανειολήπτη που κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο το σπίτι του, αλλά και ολόκληρη την περιουσία τους, εισάγει ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός. Όπως προβλέπει ο νέος Σταϊκούρα (Ν.5024 ΦΕΚ 41Α΄/24.02.2023) οι Τράπεζες και οι servicers ανακοίνωσαν ήδη δημόσια, τους πιθανούς λόγους για τους οποίους έχουν δικαίωμα να αρνούνται τις ρυθμίσεις που προτείνει η πλατφόρμα του Εξωδικαστικού μηχανισμού. Ανοίγει έτσι ο δρόμος, για όσους εκ των προτέρων γνωρίζουν πως δεν εμπίπτουν στη «μαύρη λίστα» των πιστωτών, να αξιοποιήσουν την προστασία από τα μέτρα κατάσχεσης που τους προσφέρει ο Εξωδικαστικός.
Οι λόγοι απόρριψης των πιστωτών είναι πλέον επισήμως αναρτημένοι στην ιστοσελίδα της Ειδικής Γραμματείας Ιδιωτικού Χρέους. Και όπως ορίζει πλέον ο νόμος «η Ελληνική Ένωση Τραπεζών και η Ένωση Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις (…υποχρεούνται να…) προσδιορίζουν τους λόγους µη συναίνεσης σε πρόταση ρύθµισης».
Οι λόγοι μη συναίνεσης μπορεί να αλλάξουν ξανά όποτε το κρίνουν αναγκαίο οι χρηµατοδοτικοί φορείς. Ωστόσο «οι εκάστοτε νέοι λόγοι µη συναίνεσης γνωστοποιούνται στην ΕΓΔΙΧ µε επιστολή των ανωτέρω, αναρτώνται από αυτή στην ηλεκτρονική πλατφόρµα και ισχύουν µετά την παρέλευση πέντε (5) ηµερών από την ως άνω γνωστοποίηση».
«Μέχρι νεωτέρας» συνεπώς, οι τράπεζες και οι διαχειριστές δανείων θα κάνουν πλέον δεκτές τις λύσεις ρυθμίσεων που παράγει η πλατφόρμα, για όσες περιπτώσεις δεν έχουν ορίσει ρητώς λόγους για τους οποίους εξαιρούνται.
«Κανόνες» απόρριψης
Το υπουργείο Οικονομικών προσπαθεί έτσι να μειώσει δραστικά το ποσοστό απορρίψεων των ρυθμίσεων από τράπεζες και διαχειριστές δανείων, από σχεδόν 80% που ήταν πριν ένα χρόνο (8 στις 10 δηλαδή) σε κάτω από 25% εφέτος (δηλαδή 1 στις 4)!
Επισήμως τουλάχιστον –και μέχρι να δοκιμαστούν στην πράξη- «στην πηγή» για να πάρουν ρύθμιση με έως 420 δόσεις και «κούρεμα» οφειλών, θα φτάνουν όσοι δεν εμπίπτουν στις ακόλουθες εξαιρέσεις, που τις έχουν θέσει οι ίδιοι οι πιστωτές:
1. Αν ο οφειλέτης έχει αμετάκλητα καταδικαστεί για βαριά αδικήματα:
αυτό αφορά κυρίως καταδίκες για φοροδιαφυγή, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, υπεξαίρεση, εκβίαση, πλαστογραφία, δωροδοκία, δωροληψία, λαθρεμπορία, καταδολίευση δανειστών, χρεοκοπία, ή απάτη, σε βαθμό κακουργήματος.
Με τέτοιο παρελθόν, αν κάποιος είχε πχ 5 ακίνητα αλλά τα μεταβίβασε όλα και δεν πληρώνει, μπορεί να υποκρύπτεται δόλος. Και στις περιπτώσεις αυτές οι τράπεζες μπορούν να διεκδικήσουν την είσπραξη, αν αποδείξουν δολιότητα στη συναλλαγή.
2. Ιστορικό αντισυναλλακτικής συμπεριφοράς:
οι πιστωτές αντιμετωπίζουν με «έξτρα φίλτρο» οφειλέτες που, πριν μπουν στον Εξωδικαστικό, αρνούνταν μεν να δεχθούν κάθε ρύθμιση, αλλά πχ είχαν ή έβρισκαν τα χρήματα για να εμφανίζουν γνωστούς δικηγόρους στα δικαστήρια όποτε ήθελαν να αποφύγουν πλειστηριασμούς, ή αντιπρότειναν να εξοφλήσουν «μια και έξω» ολόκληρο το χρέος παζαρεύοντας «κούρεμα» πχ 30% ή 40% κλπ. Τέτοιες περιπτώσεις οι τράπεζες θεωρούν πως υποκρύπτουν δολιότητα.
3. Επαρκής οικονομική δυνατότητα ή/και περιουσία για την εξόφληση των οφειλών:
αυτό σημαίνει πως η τράπεζα και οι servicers ξέρουν ή έχουν εντοπίσει πως υπάρχουν ακίνητα ή άλλη περιουσία υψηλής αξίας. Η πλατφόρμα προσφέρει πολλές δόσεις, αλλά οι τράπεζες θεωρούν επιζήμιο το να εισπράξουν πολλά χρόνια μετά, το ποσόν που θα μπορούσαν να εισπράξουν άμεσα, όταν πχ ο οφειλέτης έχει πολλά ακίνητα και θα μπορούσε να πουλήσει κάποιο που δε χρειάζεται άμεσα (δηλαδή την κύρια κατοικία ή την επαγγελματική έδρα του). Ουσιαστικά πιέζουν έτσι τον οφειλέτη να ρευστοποιήσει περιουσιακά στοιχεία χωρίς να πλήττεται η υπόστασή του (πχ ΙΧ αυτοκίνητο που δεν θεωρείται επαγγελματικό) θεωρώντας ότι σε έναν πλειστηριασμό θα εξασφάλιζαν αυτά τα έσοδα γρηγορότερα.
4. Επίκειται πλειστηριασμός εντός των επομένων τριών μηνών:
εδώ ισχύει ότι όχι μόνον μπορεί άμεσα να εισπράξει ο πιστωτής τα οφειλόμενα, αλλά και ότι ενδεχομένως ο οφειλέτης να άργησε πολύ να καταφύγει στις ρυθμίσεις και τα μέτρα προστασίας τα οποία ζητάει με την αίτησή του στον Εξωδικαστικό.
5. Μη συμμετοχή όλων των ενεχομένων (συνοφειλετών ή/και εγγυητών):
είναι ίσως και η συνηθέστερη αιτία απόρριψης, όταν ο εγγυητής δεν δίνει συγκατάθεση για άρση απορρήτου. Η πλατφόρμα δέχεται να προχωρήσει η αίτηση και προσφέρει ρύθμιση, ακόμα και αν ο εγγυητής δεν έχει μπει στη διαδικασία να αποδεχθεί έλεγχο περιουσίας, εισοδήματος κλπ. Εύλογα οι τράπεζες θεωρούν τη στάση αυτή ως απόκρυψη στοιχείων και δεν αποδέχονται τη ρύθμιση, γιατί μπορούν αν ψάξουν να βρουν να εισπράξουν. Προφανώς οι επιτήδειοι αρνούνται να αποκαλύψουν περιουσία που έχουν. Σε άλλες περιπτώσεις όμως μπορεί να οφείλεται και σε αμέλεια –πχ όταν μπαίνει εγγυητής ο ηλικιωμένος γονιός ή παππούς που δεν έχει ουσιαστικά τίποτα να κρύψει. Σκοπίμως ή μη πάντως, αν απέχει ο εγγυητής, η ρύθμιση θα χάνεται.
6. Πρόσφατη εξυπηρετούμενη ρύθμιση με τον πιστωτικό φορέα που εποπτικά (ταξινόμηση δανείου) δεν επιτρέπει επαναρρύθμιση:
πέραν του προφίλ του οφειλέτη, η τράπεζα επικαλείται «τεχνικούς λόγους» που έχουν να κάνουν με το ίδιο το δάνειο. Μπαίνουν έτσι άλλες παράμετροι, που στόχο έχουν να μη ζημιωθεί τράπεζα. Εξετάζονται τα χαρακτηριστικά του δανείου (καθαρή παρούσα αξία, ύψος οφειλής εν σχέσει με αξία περιουσίας κλπ).
Ειδικά αν έχει ρυθμίσει κάποιος απευθείας και τηρεί τη ρύθμιση, η τράπεζα δεν ευνοεί να αλλάξει σε μικρότερη δόση μέσω Εξωδικαστικού, γιατί από «πράσινο» το δάνειο θα θεωρηθεί «πορτοκαλί» και τότε κινδυνεύει να δεσμεύσει κεφάλαια για επισφάλειες.
Μεγαλύτερος κίνδυνος ωστόσο για την τράπεζα, είναι να καταστεί απευθείας «κόκκινο» αν δεν υπάρξει βιώσιμη ρύθμιση για τον οφειλέτη. Σε άλλη περίπτωση, αν πχ έναντι χρέους 300.000 ευρώ βρίσκεται ακίνητο 50.000 ευρώ, η τράπεζα δεν έχει λόγο να επισπεύσει πλειστηριασμό και προτιμά δόσεις για να μη γράψει ζημιά 250.000 ευρώ. Αυτό πλέον θα το γνωρίζουν και οι δύο πλευρές
7. Ενήμερη οφειλή ή ρυθμισμένη και ενήμερη οφειλή για την οποία δεν υφίσταται ανάγκη ρύθμισης:
ισχύει ό,τι και στην προηγούμενη περίπτωση, γιατί αφορά μη ληξιπρόθεσμη οφειλή, που όμως ο Εξωδικαστικός την εντάσσει και αυτή στη συνολική ρύθμιση.
8. Υφιστάμενη ενεργή πίστωση:
περιγράφεται όπως και στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις, ένα ενεργό δάνειο που δεν συνδέεται με άλλα ληξιπρόθεσμα. Και για αυτό αν ισχύσει «κούρεμα» δόσης, μπορεί να βρεθεί σε δυσμενή θέση η τράπεζα και από πράσινο να βγει «πορτοκαλί» ή «κόκκινο».
Μια συμβιβαστική λύση που δίνει ο νέος Νόμος πάντως και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, προκειμένου να μην χάσει πλήρως τη ρύθμιση ο οφειλέτης, είναι ότι μπορεί να εξαιρείται από τη συνολική ρύθμιση μια οφειλή, αρκεί η δόση για αυτήν να μην υπερβαίνει το 15% του ποσού που θα καθορίζει για την ίδια η πλατφόρμα.
9. «Τυπικοί λόγοι»:
οι πιστωτές διατηρούν το δικαίωμα να ψάξουν να βρουν λόγους για να αποκλείσουν τον οφειλέτη από τη ρύθμιση, για κάθε πιθανή παραβίαση των τυπικών ή ουσιαστικών όρων ένταξης στη ρύθμιση. Για παράδειγμα, μπορεί να αποκλείονται ως «εκτός πεδίου εφαρμογής του νόμου» λόγω:
– μη παραίτησης από αίτηση ή υπαγωγή σε διαδικασία πτώχευσης, ένταξης σε «νόμο Κατσέλη», συμφωνία εξυγίανσης κλπ
– έκδοσης οριστικής απόφασης για οποιαδήποτε από τις ως άνω διαδικασίες
– αν έχει συζητηθεί η σχετική αίτηση ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου και αναμένεται απόφαση,
– αν εκδόθηκε πρόσφατα και δεν έχει παρέλθει το νόμιμο χρονικό διάστημα από την απόφαση ή προηγούμενη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης
10. Όταν ο εξωδικαστικός μηχανισμός του Ν.4738/2020 δεν αποτελεί το πρόσφορο μέσο ρύθμισης:
όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, μπορεί κάποιος να αποκλειστεί αν το ύψος ή η φύση της οφειλής δεν είναι οι προβλεπόμενες (πχ χρέη κάτω από 10.000 ευρώ), ή αν ο οφειλέτης έχει τεθεί σε λύση ή εκκαθάριση, ή αν ο οφειλέτης έχει εξυπηρετούμενες ή /και ενήμερες οφειλές και δεν επικαλείται ή δεν προκύπτει επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης κατά τουλάχιστον 20%.
Εδώ εντασσονται όμως και οι πολύ μεγάλες επιχειρηματικές οφειλές (πχ άνω του 1 εκατ. ευρω), διότι σε αυτή την περίπτωση προκύπτει σχεδόν πάντοτε κάποιο «κουρεμα» οφειλής (επειδή οι εξασφαλίσεις έχουν μικρότερη αξία από το χρέος) και έτσι τα τραπεζικα στελεχη νοιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια αν η υπόθεση λυθεί στα δικαστήρια, προκειμένου να αποφύγουν τυχόν επικρίσεις για μεροληψία ή ζητήματα ευθύνης (με τη λογική ότι «το επέβαλε το δικαστήριο» κλπ). Για το σκοπό αυτό, οι εν λόγω υποθέσεις οδεύουν προς επίλυση στη διαδικασία της εξυγίανσης (που αποτελει μια άλλη μεθοδο ρυθμισης οφειλων του νεου Νομου 4738/2020 για τη ρυθμιση οφειλων και την παροχη 2ης ευκαιριας).
11. Πρόσφατη ρύθμιση με πιστωτή, στον οποίο έχουν παρασχεθεί εξασφαλίσεις:
αυτό θεωρείται πως έχει σαν αποτέλεσμα τη μη ισότιμη μεταχείριση των υπολοίπων πιστωτών, που μένουν εκτεθειμένοι όταν κάποιοι άλλοι ευνοούνται.
12. Αίτημα οφειλέτη για ρύθμιση μόνο με φορείς του Δημοσίου.
«Γκρίζες Ζώνες»
«Πολύ νερό σηκώνουν» φυσικά όλες αυτές οι νομικές ερμηνείες και κανόνες, πίσω από κάθε λόγο εξαίρεσης. Κάποιοι λόγοι απόρριψης όμως φαντάζουν ενδεχομένως πιο δυσερμήνευτοι, γενικευτικοί ή «κομμένοι και ραμμένοι» στα μέτρα των πιστωτών.
Σε αυτήν την κατηγορία μπορεί να κατατάσσονται:
1. Αθέτηση ρυθμίσεων που είχαν συμφωνηθεί στο παρελθόν:
στοχοποιούνται άμεσα οι στρατηγικοί κακοπληρωτές που «μπαινοβγαίνουν» σε ρυθμίσεις. Πρακτικά όμως ενοχοποιούνται ενδεχομένως και ειλικρινείς αλλά αδύναμοι οφειλέτες που προσπαθούν αλλά αποτυγχάνουν επανειλημμένως να τηρήσουν τις ρυθμίσεις που υπογράφουν.
Ακόμα χειρότερα, πρακτικά «χαντακώνονται» ίσως έτσι και ΟΛΟΙ όσοι αδυνατούσαν να τηρήσουν «κακές ρυθμίσεις» που τους πρότειναν (ή επέβαλλαν) οι πιστωτές στο παρελθόν, πριν λειτουργήσει; Αν για παράδειγμα δεν ήταν βιώσιμες οι ρυθμίσεις, επειδή δεν ελάμβαναν υπόψιν ότι ο οφειλέτης χρωστάει και σε πολλούς πιστωτές, αλλά η τράπεζα απαιτούσε όσα αυτή ήθελε χωρίς να μπορεί τελικά να πληρώνει κανέναν απολύτως με τα χρήματα που έχει! Αυτός πάντως ήταν και ο πιο βασικός λόγος που φτιάχτηκε η πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού επί Μνημονίων, επειδή δεν υπήρχε κανέναν συντονισμός μεταξύ των πιστωτών και όλοι απαιτούσαν να ικανοποιηθούν κατά προτεραιότητα, «στραγγαλίζοντας» κάθε οφειλέτη. Σε κάθε περίπτωση, η αιτιολογία αυτή πρέπει να εξεταστεί στην πράξη, ώστε να μην οδηγήσει σε κατάχρηση.
2. ανεπαρκής οικονομική δυνατότητα ενεχομένων/αντικειμενική αδυναμία εξυπηρέτησης της αιτούμενης ρύθμισης:
όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, όταν τα οικονομικά δεδομένα του οφειλέτη δείχνουν ότι μπορεί να σταματήσει να πληρώνει (πχ χαμηλά εισοδήματα αλλά υψηλή δόση κλπ), ο πιστωτής επιμένει ότι πρέπει να γίνει πλειστηριασμός και ρευστοποίηση ακίνητης ή άλλης περιουσίας που διαθέτει ο οφειλέτης, ώστε να διασφαλιστεί η είσπραξη. Ο πιστωτής έχει μεν κάθε δικαίωμα να διεκδικήσει να μην ζημιωθεί εν σχέσει με το αποτέλεσμα που θα είχε ένας πλειστηριασμός, αλλά θα μπορούσε με το επιχείρημα αυτό να απορρίπτεται και κάθε ρύθμιση για οικονομικά αδύναμους.
3. Συγχρηματοδότηση με φορέα ή χρηματοδότηση με την εγγύηση φορέα, ο οποίος δεν έχει εγκρίνει τη ρύθμιση:
φαντάζει κάπως δυσερμήνευτο και ασαφές σε τι συνίσταται ως λόγος απόρριψης καθώς, πέραν τα συναίνεσης για άρση του τραπεζικού απορρήτου –που απαιτείται από ιδιώτες εγγυητές αλλά όχι πχ από το Δημόσιο- ο εγγυητής δεν συμμετέχει ή εγκρίνει κάτι σχετικά με τη ρύθμιση που ζητά ο οφειλέτης.
Εντύπωση προκαλεί πάντως ότι στην «μαύρη λίστα» των ρυθμίσεων οφειλών, οι εκπρόσωποι των Πιστωτών έκριναν αναγκαίο να περιλάβουν και έναν επιπλέον, τελευταίο αλλά εντελώς «ανεξήγητο» λόγο απορρίψεως, που φέρει την ένδειξη «Άλλο…………………………..».
Αυτό θεωρητικά μπορεί να υπονοεί κάποιον άλλον λόγο που ίσως συμπληρωθεί μελλοντικά, αν και εφόσον ανακύψει σε κάποια άλλη περίπτωση απόρριψης.
Αλλά όπως ορίζει ο Νόμος «οι εκάστοτε νέοι λόγοι µη συναίνεσης (…) ισχύουν µετά την παρέλευση πέντε (5) ηµερών από την ως άνω γνωστοποίηση». Κατά συνέπεια, εφόσον τα αποσιωπητικά δεν συνιστούν κανέναν «άλλο» λόγο, ο όποιος «νέος λόγος» προβληθεί, θα πρέπει να ισχύσει μόνο για μελλοντικές ρυθμίσεις χρεών που προσφέρει η πλατφόρμα και όχι αναδρομικά για αυτές που παράγοντας από σήμερα «και μέχρι νεωτέρας»…