Επανάσταση 1821: Οι κυνηγοί κεφαλών και οι αμοιβές τους μέσα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Ποια ήταν η ύψιστη τιμή για έναν πολεμιστή

Ελληνική Επανάσταση: κι όμως υπήρξαν κυνηγοί κεφαλών που αμοίβονταν! Ποια ήταν η υψηλότερη τιμή για έναν πολεμιστή.
«Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν ήταν ένα παραμυθάκι, ούτε συνέβη μέσα σε ένα απόγευμα. Ήταν ένα γεγονός με τεράστια δυναμική, μια έκρηξη γεμάτη αντιφάσεις, πόνο και αίμα». Τα λόγια του συγγραφέα ιστορικού ερευνητή Γιώργου Πύργαρη στο ethnos είναι χαρακτηριστικά για να δοθεί το στίγμα μιας αναφοράς ξεχωριστών μικρών ή μεγάλων γεγονότων που έχουν φωτιστεί ελάχιστα αλλά τεκμηριώνονται με τον πλέον επίσημο τρόπο μέσα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Μεταξύ αυτών είναι και ο πιο μακάβριος... τιμοκατάλογος της Επανάστασης του 1821 που με τη βοήθεια του σπουδαίου ιστορικού φέρνει στο φως το ethnos
Ο μακάβριος τιμοκατάλογος
Ο τιμοκατάλογος των... τιμών, επί των...τιμών κάθε πολεμιστή που έπαιζε καθημερινά τη ζωή του κορώνα γράμματα απέναντι στα τακτικά και συνήθως πολυάριθμα στρατεύματα των οθωμανών. Το μεγάλο διακύβευμα ήταν η απελευθέρωσητης πατρίδας αλλά η καθημερινότητα είχε διαμορφώσει σκληρό κώδικα τιμής «ζωής και θανάτου» που είχε τις ρίζες του όχι μόνο στις ανελέητες ελληνοτουρκικές συγκρούσεις. Ο αποκεφαλισμός του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού ως αντίποινα για την υποστήριξη των Κυπρίων στην Επανάσταση, ο αποκεφαλισμός του διερμηνέα της Υψηλής Πύλης Κωνσταντίνου Μουρούζη, του γιού της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας είναι μόνο μερικές από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Από τα αρχαία χρόνια
Οι αποκεφαλισμοί είχαν καθιερωθεί από τα αρχαία χρόνια αλλά και από τα γεγονότα που αναφέρονται στα ιερά κείμενα όπως ο αποκεφαλισμός του Ιωάννη κλπ. Οι πρακτικές του αποκεφαλισμού διατηρούνται ακόμα και σήμερα κυρίως στις εμπόλεμες περιοχές στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική.
Πόσοι από εμάς θα άντεχαν;
«Κατά τη διάρκεια αυτής της επανάστασης είχαμε πολλές ανατριχιαστικές και μακάβριες συνήθειες που σήμερα δεν ξέρω πόσοι από εμάς θα άντεχαν. Μια από αυτές, ήταν μετά από μια μάχη, να πηγαίνουν οι πολεμιστές κεφάλια αντιπάλων στον καπετάνιο ή στους αξιωματικούς και να πληρώνονται ανάλογα με έναν άτυπο τιμοκατάλογο τιμής που είχε καθιερωθεί», τονίζει ο Γιώργος Πύργαρης.

Οι μάχες της Επανάστασης είχαν σκληρούς κανόνες

Να παρακαλάει να του πάρουν το κεφάλι
«Πάγια τακτική κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, που έχει όμως τις ρίζες της πολύ παλιά. Ίσως και στα αρχαία χρόνια. Το να πάρει κάποιος το κεφάλι του αντιπάλου, ήταν τιμή για τον ίδιον και ντροπή για τον αντίπαλο. Υπάρχει δημοτικό τραγούδι, που ο τραυματισμένος κλέφτης καπετάνιος σε μία μάχη με τους Τούρκους, παρακαλάει τα παλικάρια του, να του κόψουν το κεφάλι και να το πάρουν μαζί τους στο ταγάρι, για να μην του το πάρουν οι εχθροί και τον ντροπιάσουν».
Πρακτική με μεγάλη σημασία
Οπως προκύπτει από τη μελέτη των αρχείων ντοκουμένων που μελετάει εδώ και χρόνια ο Γιώργος Πύργαρης η τακτική των κομμένων κεφαλιών ήταν αρκετά διαδεδομένη στην επανάσταση του 1821 και ήταν τακτική που ακολουθούσαν και οι Οθωμανοί αλλά και οι Έλληνες. Το κεφάλι του αντιπάλου ήταν το πειστήριο της μάχης και τη νίκης αλλά έπαιζε καθοριστικό ρόλο στο να καμφθεί το ηθικό των αντιπάλων και πολλές φορές μεγάλων πληθυσμών.
Πάστωνε τα κεφάλια των συναγωνιστών του
«Έχουμε πολλές αναφορές για κομμένα κεφάλια αρχηγών και αξιωματικών όχι μόνο μέσα από επίσημα έγγραφα, αλλά και από αναφορές, αλλά ακόμα και από δημοτικά ταγούδια. Κομμένο πήγαν το κεφάλι του Αλή Πασά στην Κωνσταντινούπολη το 1822, πεσκέσι θριάμβου στον Σουλτάνο, απέναντι στον αποστάτη και στασιαστή. Ο Καραϊσκάκης, έχτισε ολόκληρο σωρό με κεφάλια τούρκικα στην Αράχωβα. Στη μάχη του Ανάλατου το 1827 ο Καλλέργης πιάστηκε αιχμάλωτος. Κατάφερε να δραπετεύσει αλλά όπως διηγήθηκε αργότερα μέχρι να απελευθερωθεί (πληρώνοντας λύτρα) τον είχαν βάλει οι Τούρκοι να παστώνει μέσα σε αλάτι τα δέρματα από τα κεφάλια των Ελλήνων αιχμαλώτων συντρόφων του, που την προηγούμενη ημέρα οι Οθωμανοί του Κιουταχή, τους είχαν αποκεφαλίσει», τονίζει ο Γιώργος Πύργαρης.
Τα τρία σπάνια έγγραφα του Κριεζώτη
Σήμερα δημοσιεύονται τρία έγγραφα του Κριεζώτη, που αφορούν το θέμα.
Το πρώτο έχιε ημερομηνία 19 Μαΐου 1829, όπου μετά από μια νικηφόρα μάχη στον Ανηφορίτη (σημερινή Ριτσώνα από την πλευρά της Χαλκίδας) απέναντι στους Οθωμανούς του Ομέρ του Ευρίπου, οι πολεμιστές του φέρνουν αιχμαλώτους, κομμένα κεφάλια, αλλά και σημαίες τούρκικες, για να πληρωθούν ανάλογα από τον καπετάνιο τους.

Ο Νικόλαος Κριεζώτης από την Εύβοια πρώην βοσκός που έγινε 

οπλαρχηγός και με τις επιστολές του σώθηκαν πολύτιμες 

πληροφορίες για την περίοδο της επανάστασης

Ενα κεφάλι ένα τάλλαρο
Όπως γίνεται αναφορά στα δύο έγγραφα, το κομμένο κεφάλι πληρωνόταν 1 τάλλαρο (5 γρόσια), ο ζωντανός αιχμάλωτος πληρώνονται 2 τάλλαρα (10 γρόσια) και η τούρκικη σημαία λάφυρο 4 τάλλαρα (20 γρόσια).
Υπέρτατη τιμή η σημαία
«Ο μηνιαίος μισθός ενός Έλληνα πολεμιστή τη συγκεκριμένη περίοδο, ήταν 20 γρόσια. Δηλαδή η απόκτηση της τουρκικής σημαίας ως λάφυρο κατά τη διάρκεια της μάχης, ήταν μέγιστη τιμή και ο πολεμιστής αμοίβονταν με δώρο ένα ολόκληρο μηνιάτικο».
Σχετικά με τους αιχμαλώτους αναφέρει: «Να επισημανθεί επίσης, πως ο αιχμάλωτος κόστιζε περισσότερο από τον νεκρό εχθρό και τούτο για δύο βασικούς λόγους: Ο πρώτος, γιατί μπορούσε να δώσει πληροφορίες για το αντίπαλο στρατόπεδο και ο δεύτερος γιατί μπορούσε να ανταλλαχθεί με αιχμαλώτους, που είχε στα χέρια του ο εχθρός».
Η αμοιβή των πεζών
Επίσης τα έγγραφα αυτά που εδώ και δύο αιώνες φυλάγονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους μας πληροφορούν πως ένας πεζός για να μεταφέρει μήνυμα από τον Ανηφορίτη μέχρι τη Θήβα που ήταν απόσταση γύρω στα 25-30 χιλιόμετρα αμείβονταν από 3 έως 5 γρόσια, δηλαδή, μέχρι ένα τάλλαρο.
Ας διαβάσουμε όμως ενδεικτικά κάποια σημεία από αυτές τις δύο καταστάσεις του Κριεζώτη διατηρώντας την ορθογραφία:
ΕΠΙΣΤΟΛΗ-1: Εις 17 μαγιού 1829 Ανηφορίτης
κατά γραφή διά ενθύμησιν τα όσα τάλλαρα έδωσα τον συντρόφον όπου επολέμησαν και εχάλασαν τους τούρκους και έπιασαν και ζωντανούς
1 ζωντανών κοσταντής Σέρβος τάλαρα 2
1 ζωντανών καραμανόλης του σκουρτανιότη τάλαρα 2
1 κεφάλι ο ίδιος καραμανόλης τάλαρα 1
1 κεφάλι παναγιότης κρήτζαλης τάλαρα 1
1 ζωντανών ο εκαντόταρχος ποπόλιος τάλαρα 2
1 κεφάλι ο αλής θηβαίος τάλαρα 1
1 ζωντανών ο γιωργάκης ράντης τάλαρα 2...

1 κεφάλι όπου εμάλωνεν αλής με έναν σύντροφον του σκουρτανιώτη τάλαρα 1
διά δύο πεζούς όπου έστειλον εις θήβα όταν ήθελεν να έμπι ο σκουρτανιώτης μιντάτι εις θήβαν τάλαρα 6...

Ντοκουμέντο -1: Η σπάνια επιστολή του Κριεζώτη

ΕΠΙΣΤΟΛΗ-2: Η τιμή της σημαίας
Και στο δεύτερο έγγραφο διαβάζουμε περίπου τα ίδια, εκτός από την πληροφορία της εχθρικής σημαίας...
1 σημαία αναγνώστης αντωνίου τάλαρα 4.

Ντοκουμέντο -2: Η σπάνια επιστολή του Κριεζώτη

ΕΠΙΣΤΟΛΗ-3: «Πετούσαν τα κεφάλια»
Το τρίτο έγγραφο είναι συνοπτικό (έχει μεσολαβήσει κι άλλη νικηφόρα μάχη εναντίον του Ομέρ, στις 2 Ιουνίου 1829) και κάνει λόγο για 30 κομμένα κεφάλια στη πρώτη μάχη και άλλα 40 στη δεύτερη. Επίσης, στη δεύτερη μάχη πήραν λάφυρο άλλη μια εχθρική σημαία. Άλλη μια πληροφορία που μας δίδεται στο τρίτο έγγραφο, είναι ότι αφού ο καπετάνιος έβλεπε τα κεφάλια και πλήρωνε τους πολεμιστές, κατόπιν τα κεφάλια τα πετούσαν. Και αυτός που πήγαινε να τα πετάξει, πληρωνόταν με 1 τάλλαρο. Οι πεζοί που έκαναν την ίδια διαδρομή Ανηφορίτη-Θήβα για να μεταφέρουν μήνυμα στον Στρατάρχη Υψηλάντη, πληρώθηκαν αυτή τη φορά με 1 τάλλαρο, που σημαίνει πως στους πεζοδρόμους δεν υπήρχε πάγιο ποσό πληρωμής.

Ντοκουμέντο -3: Η σπάνια επιστολή του Κριεζώτη

Το έργο του Γιώργου Πύργαρη
Ο Γιώργος Πύργαρης γεννήθηκε το 1965 στην Καλλιθέα Θηβών. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Από νωρίς στράφηκε στη λογοτεχνία. Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, τη «μαθητεία» και τον «Χαιρετισμό» καθώς και το μυθιστόρημα «Το δέντρο της αόρατης πόλης». Το 2007 άρχισε τις ιστορικές έρευνες για την περίοδο της ελληνικής επανάστασης του 1821 και το 2010 εκδίδει τον πρώτο καρπό των ιστορικών του ερευνών, το βιβλίο «Οπλαρχηγός Αθανάσιος Σκουρτανιώτης - Το άγνωστο ολοκαύτωμα».

Ο συγγραφέας ιστορικός ερευνητής Γιώργος Πύργαρης

Τo έργο «Στρατηγού Ευστρατίου Πίσσα - Απομνημονεύματα 1821», το οποίο εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Historical Quest» τον Φεβρουάριο του 2017, είναι η δεύτερη ιστορική έρευνά του. Η συλλογή διηγημάτων του με τίτλο «Τα Διηγήματα της Πλατείας» εκδόθηκε επίσης από τον εκδοτικό οίκο «Historical Quest» τον Ιούλιο του 2017. Μ' αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την Έναρξη του Αγώνα για την Ελευθερία του Ελληνικού Έθνους (Μάρτιος 1821) κυκλοφόρησαν από τον εκδοτικό οίκο «Historical Quest» τα βιβλία του «Τα Παραλειπόμενα του 1821 - Τόμος Α΄» και "Οδυσσέα Ανδρούτσου - Επιστολογραφία».