Το κράτος μέγας κληρονόμος: Χιλιάδες αποποιούνται τις κληρονομιές λόγω υψηλών φόρων ή χρεών

Στα αζήτητα παραμένουν χιλιάδες κληρονομιές με τους πολίτες να τις αποποιούνται καθώς δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος των φόρων αλλά και των οφειλών στο Δημόσιο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που έχουν στη διάθεση τους οι αρμόδιες αρχές των Υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης το 2023 καταχωρήθηκαν 16.323 αποποιήσεις ενώ μέχρι στιγμής για το 2024 έχουν καταχωρηθεί 8.152.
Αν και ο αριθμός έχει μειωθεί συγκριτικά με τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, αποδεικνύεται ότι η φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων και η δύσκολη καθημερινότητα έχουν οδηγήσει σε παγίωση των αποποιήσεων κληρονομιών.
Όπως αναφέρουν στελέχη της φορολογικής διοίκησης αλλά και παράγοντες της αγοράς η αποποίηση κληρονομιών οφείλεται τόσο στα χρέη που μπορεί να έχει ο κληροδότης αλλά και στο φορολογικό βάρος που καλείται να σηκώσει και δεν είναι άλλο από συνάρτηση του φόρου κληρονομιάς των φόρων που συνδέονται με ακίνητα όπως ο ΕΝΦΙΑ, ακόμα και με τα τεκμήρια στα οποία μπορεί να παγιδευτεί ο κληρονόμος.
Χιλιάδες είναι εκείνοι όπως αποδεικνύουν τα επίσημα στοιχεία οι κληρονόμοι που αδυνατούν να πληρώσουν τον φόρο κληρονομιάς αλλά και παράλληλα να ανταποκριθούν στα υψηλά φορολογικά βάρη, τα οποία προκύπτουν από την αποδοχή της κληρονομιάς.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο από το 2023 έως και σήμερα που οι τιμές των ακινήτων καταγράφουν πραγματικό ράλι, αγγίζοντας το ιστορικό ρεκόρ του 2008 πολλοί κληρονόμοι έκριναν ότι είναι προτιμότερη και πιο συμφέρουσα λύση η αποποίηση από την αποδοχή της κληρονομιάς.
Παράλληλα καταγράφονται εκατοντάδες περιπτώσεις φορολογουμένων που μαζί με τα χρήματα και τα ακίνητα κληρονομούν και τα χρέη του αποβιώσαντος σε Εφορία ασφαλιστικά ταμεία, δήμους.
Ετσι, επιλέγουν να …κληρονομήσει το κράτος τις περιουσίες αυτές για να μη βρεθούν αντιμέτωποι με φόρους που αδυνατούν να πληρώσουν. Το αποτέλεσμα είναι το Δημόσιο να εμφανίζεται ως μεγάλος κληρονόμος μιας περιουσίας κυρίως από τις εκχωρήσεις ακινήτων που ουδείς γνωρίζει ποιες είναι οι προοπτικές αξιοποίησης της.
Το μεγαλύτερο ρεκόρ αποποιήσεων καταγράφηκε τη δεκαετία 2010-2020, δηλαδή κατά την οικονομική κρίση.
Συνολικά την πενταετία 2013-2018 υπήρξε μια πολύ μεγάλη αύξηση στις αιτήσεις αποποίησης κληρονομιάς φτάνοντας τις 130.000 το 2017 από 29.000 το 2013.
Φόρος Κληρονομιάς
Ο φόρος κληρονομίας υπολογίζεται βάσει κλίμακας και αποτελεί συνάρτηση της μεταβιβαζόμενης περιουσίας και της συγγενικής σχέσης του κληρονόμου και του κληρονομούμενου.
Ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται μόνο στην περίπτωση που ο δικαιούχος της κτήσης κάνει αποδοχή της κληρονομιάς. Aποδοχή της κληρονομιάς μπορεί να πραγματοποιηθεί με τους εξής τρόπους:
Πλασματική αποδοχή κληρονομιάς υπάρχει όταν ο δικαιούχος παραλείψει να προχωρήσει σε αποποίηση εντός της προθεσμίας 4 μηνών από το θάνατο ή τη δημοσίευση της διαθήκης, ακόμα και από αμέλεια.
Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς υφίσταται όταν ο κληρονόμος προχωράει σε πράξεις που υποδεικνύουν την πρόθεση του να αποδεχθεί την περιουσία.
Παραδείγματα αποτελούν η υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς και η αίτηση έκδοσης κληρονομητηρίου (πιστοποιητικό των δικαιωμάτων του κληρονόμου επί της περιουσίας).
Ρητή αποδοχή κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο ("Πράξη Αποδοχής") για τη μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί ακινήτου.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η αποδοχή της κληρονομιάς θεωρείται έγκυρη και ως κληρονόμος επιβαρύνεσαι με το φόρο κληρονομιάς.
Το κράτος ορίζει 3 κατηγορίες κληρονόμων για τον υπολογισμό του φόρου , ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον κληρονομούμενο. Για καθεμιά από τις κατηγορίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές.
Α΄ Κατηγορία κληρονόμων
Η Α' Κατηγορία αφορά τους συζύγους (συμπεριλαμβανομένου και του συμφώνου συμβίωσης), τα παιδιά, τα εγγόνια και τους γονείς του κληρονομούμενου.
Στην Α' Κατηγορία κληρονόμων, ο φόρος κληρονομιάς κυμαίνεται από 0%-10%. Εάν η συνολική αξία της περιουσίας είναι έως 150.000€, τότε δεν εφαρμόζεται φόρος κληρονομιάς.
Στη Β' Κατηγορία εντάσσονται τα δισέγγονα και οι παππούδες (και οι επόμενοι βαθμοί τους), τα αδέρφια, οι πατριοί, οι μητριές, τα ανίψια, οι θείοι, οι θείες, οι γαμπροί, οι νύφες, οι πεθεροί, οι πεθερές, καθώς και τα θετά τέκνα.
Σε αυτήν την κατηγορία, ο φόρος κληρονομιάς υπολογίζεται με συντελεστή που κυμαίνεται μεταξύ 0%-20% βάσει της συνολικής αξίας της περιουσίας. Επίσης, ισχύει αφορολόγητο όριο φόρου κληρονομιάς για περιουσία συνολικής αξίας έως 30.000€.
Γ΄ Κατηγορία κληρονόμων
Στη Γ΄ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής, ή οποιοσδήποτε άλλος δεν έχει τουλάχιστον τέταρτου βαθμού συγγένεια με τον κληρονομούμενο. Δηλαδή όλοι οι πιο μακρινοί συγγενείς από αυτούς που αναφέρθηκαν στις παραπάνω κατηγορίες. Παραδείγματα αποτελούν παιδιά ξαδέρφων, ξαδέρφια των γονέων, θείοι των παππούδων κτλ.
Οι συντελεστές υπολογισμού του φόρου κληρονομιάς της Γ΄ κατηγορίας κληρονόμων είναι μεταξύ 0%-40% , ανάλογα της αξίας της περιουσίας. Εάν η αξία της περιουσίας είναι έως 6.000€, τότε δεν επιβάλλεται φόρος κληρονομιάς.