ΚΕΠΕ: Αναγκαία η ενίσχυση της δωρεάν Υγείας για ανάσχεση του δημογραφικού

Στη σημασία της ενίσχυσης της δωρεάν παροχής υπηρεσιών Υγείας, ιδιαίτερα στα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, προκειμένου μεταξύ άλλων να αυξηθούν οι γεννήσεις και να αμβλυνθεί το οξύ δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα αλλά και να στηριχθεί ο ΕΟΠΥΥ, αναφέρεται πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΕ.
Συγκεκριμένα, σε ανάλυση που υπογράφει η ερευνήτρια Ειρήνη Λεριού, επισημαίνεται ότι η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αλληλεπιδρά με τις μειωμένες γεννήσεις δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Και αυτό γιατί η έλλειψη πλήρως δωρεάν παροχής υπηρεσιών υγείας ιδίως προς τις πιο ευάλωτες και τις πολύτεκνες οικογένειες έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των γεννήσεων, η οποία όμως με τη σειρά της συμβάλλει στη γήρανση του πληθυσμού με αποτέλεσμα να καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη η στήριξη του ΕΟΠΥΥ.
Ανησυχητική εικόνα
Αναλυτικά, στη μελέτη τονίζεται ότι στην Ελλάδα το χρονικό διάστημα 2022-2024 ποσοστό 4,8% των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου αισθάνονται ότι δεν μπορούν να απολαύσουν απρόσκοπτα δωρεάν και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας. Μάλιστα κατά το πρόσφατο σχολικό έτος 2023–2024 το σχετικό ποσοστό έχει αυξηθεί κατά 1,6% συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό του αμέσως προηγούμενου σχολικού έτους, 2022– 2023, οπότε και διαμορφωνόταν στο 3,2%.
Μάλιστα από την ίδια ανάλυση προκύπτει ότι η υγειονομική παιδική ένδεια είναι ανάλογη της αύξησης των παιδιών στην οικογένεια, καθώς για οικογένειες με έως τρία παιδιά η υγειονομική φτώχεια αυξάνεται περίπου κατά 1% σε κάθε επιπλέον παιδί. Από τα τρία παιδιά και πάνω όμως, η υγειονομική ένδεια αυξάνεται γρηγορότερα, κατά 2% για κάθε παιδί.
Ο φαύλος κύκλος
Το γεγονός αυτό, σημειώνει η ερευνήτρια του ΚΕΠΕ, δείχνει «ότι ένας φαύλος κύκλος κάνει την εμφάνιση του αναφορικά με το δημογραφικό». Συγκεκριμένα, όπως τονίζεται στην ανάλυση, «είναι γνωστό πως ένα σοβαρό πρόβλημα ως προς το ασφαλιστικό που καλείται να αντιμετωπίσει τις πρόσφατες δεκαετίες ολόκληρη η Ευρώπη, και κυρίως η Ελλάδα, είναι η μείωση των γεννήσεων. Αυτό δεν αφήνει ανεπηρέαστο το κομμάτι της δωρεάν υγείας και τον κύριο φορέα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας μας (υπεύθυνο για την παροχή υπηρεσιών υγείας), ο οποίος είναι ο Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) και αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Ειδικότερα, στις μέρες μας, ο ΕΟΠΠΥ λαμβάνει εισφορές από τους τωρινούς εργαζόμενους (μισθωτούς και μη) ακόμα και από τους απελθόντες, δηλαδή από τους τωρινούς συνταξιούχους, οι οποίες παρακρατούνται από τις κύριες και επικουρικές συντάξεις τους και χρηματοδοτεί ιατρικές πράξεις μιας ομάδας ασθενών (ασφαλισμένων εργαζόμενων, συνταξιούχων, παιδιών, κ.ά.).
»Ένας τέτοιος οργανισμός από τη φύση του είναι περισσότερο βιώσιμος όσο περισσότεροι είναι οι νέοι εργαζόμενοι, οι οποίοι τον τροφοδοτούν με εισφορές, χωρίς ταυτόχρονα να τον επιβαρύνουν ιδιαίτερα με έξοδα ιατρικών πράξεων τους, εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας τους, που συνήθως συνεπάγεται την καλή υγεία του ατόμου. Επομένως, όσο επιλύεται το δημογραφικό, αυξάνονται οι νέες γεννήσεις και το ανθρώπινο, εργατικό δυναμικό εμπλουτίζεται διαρκώς με νέους ηλικιακά ανθρώπους, τόσο αυξάνεται η βιωσιμότητα του φορέα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα. Όσο αποκλίνουμε από μια τέτοια κατάσταση εξαιτίας της μη επίλυσης του δημογραφικού προβλήματος, περιορίζεται και η βιωσιμότητα ενός οργανισμού, όπως είναι ο ΕΟΠΥΥ.
Δημογραφικό και ασφαλιστικό
«Το γεγονός, λοιπόν» - συνεχίζει η ερευνήτρια του ΚΕΠΕ - «ότι ένα ανησυχητικά υψηλό ποσοστό παιδιών (6,3%) που εμφανίζουν υγειονομική ένδεια ανήκουν σε πολύτεκνες οικογένειες με σύνολο παιδιών τεσσάρων και άνω, αποκαλύπτει ότι αυτό από μόνο του αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα επίλυσης του δημογραφικού, η οποία επίλυση θα αναζωογονούσε τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Οι νέοι άνθρωποι δεν έχουν κίνητρο να δημιουργήσουν οικογένειες με πολλά παιδιά, εφόσον τα παιδιά αυτά πρόκειται να αντιμετωπίσουν πιθανόν, μεταξύ άλλων, και υγειονομική ένδεια. Από την άλλη, η υπογεννητικότητα εντείνει όπως αποκαλύπτεται και στα ανωτέρω, τα προβλήματα στο ασφαλιστικό, εφόσον αναστέλλει τη βιωσιμότητά του, καθιστώντας το δύσκολο να υποστηρίξει πλήρως τους ανασφάλιστους πολίτες, οδηγώντας σε αύξηση της υγειονομικής φτώχειας των ενηλίκων.
»Η αύξηση της υγειονομικής φτώχειας των ενηλίκων οδηγεί σε εκ νέου μείωση των γεννήσεων και μεγέθυνση του δημογραφικού προβλήματος, εφόσον οι ενήλικες αυτοί δεν έχουν κίνητρο να δημιουργήσουν οικογένεια με πολλά παιδιά, καθώς οι ίδιοι βρίσκονται ήδη σε φτώχεια υπό το πρίσμα της δωρεάν υγείας και αυτό ούτως ή άλλως δυσχεραίνει την καθημερινότητά τους και την επιβίωσή τους. Η νέα επιδείνωση του δημογραφικού οδηγεί σε νέες πιέσεις το ασφαλιστικό σύστημα και έτσι εγκαθίσταται ένας φαύλος κύκλος μεταξύ του δημογραφικού προβλήματος και της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος με κοινό παρονομαστή την υγειονομική ένδεια. Αυτό ενισχύει ακόμα περισσότερο την ανάγκη συντονισμένων προσπαθειών αναβάθμισης της ποιότητας των υπηρεσιών δωρεάν υγείας ευρύτερα.»
Κίνητρα για αύξηση των γεννήσεων
Η Λεριού υποστηρίζει ότι «οι καλύτερες υπηρεσίες δωρεάν υγείας θα περιόριζαν την παιδική υγειονομική ένδεια. Ο περιορισμός αυτός θα έδινε πιθανόν κίνητρο σε νέους ανθρώπους να δημιουργήσουν οικογένειες με πολλά παιδιά, εφόσον θα αισθάνονταν ασφαλείς ότι τα παιδιά που θα φέρουν στον κόσμο δεν θα υποφέρουν από υγειονομική ένδεια. Εξάλλου είναι ευρέως αποδεκτό και από τις ανεπτυγμένες αλλά και από τις αναπτυσσόμενες χώρες ότι, όταν ένα κράτος μπορεί να εξασφαλίσει στους πολίτες του την “καλή ζωή” από άποψη υγείας, παιδείας, μισθών, διατροφής, ελεύθερου χρόνου, πολιτισμού, κ.ά., τότε οι γεννήσεις αυξάνονται και το αντίστροφο. Οι περισσότερες γεννήσεις θα οδηγούσαν σε επίλυση του δημογραφικού και η επίλυση του δημογραφικού σε αύξηση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.»
Προτάσεις πολιτικής
Υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω, η ερευνήτρια του ΚΕΠΕ προχωρά στη διατύπωση των παρακάτω προτάσεων:Όλες οι ιατρικές πράξεις των παιδιών που αντιμετωπίζουν υγειονομική ένδεια (όπως των παιδιών πολύτεκνων οικογενειών) να γίνονται με πλήρη χρηματοδότηση από τον ΕΟΠΠΥ. Ειδικότερα, η συμμετοχή των κηδεμόνων τους σε αυτές να είναι αμιγώς μηδενική. Προκειμένου το ασφαλιστικό σύστημα να μην καταστεί ελλειμματικό από αυτή την επιπλέον υποχρέωση, καθότι όσα χρήματα εισρέουν σε αυτό, τόσα θα πρέπει και να εκρέουν, προτείνεται οι ιατρικές πράξεις αυτών των παιδιών να χρηματοδοτούνται απευθείας από τη φορολογία. Ειδικότερα, ο ΕΟΠΠΥ ως ΝΠΔΔ μπορεί να χρηματοδοτείται απευθείας από το κράτος και οι πόροι του να είναι και τα έσοδα της φορολογίας εκτός των εισφορών. Η χρηματοδότηση των ιατρικών πράξεων των παιδιών που βιώνουν υγειονομική φτώχεια απευθείας από τη φορολογία προωθεί την αναδιανομή του εισοδήματος μέσα στην κοινωνία και ενισχύει τον δίκαιο χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης.
Για να δεχθούν οι πολίτες μέρος των χρημάτων τους από τη φορολογία να κατευθύνεται στην ιατρική κάλυψη των παιδιών που αντιμετωπίζουν φτώχεια ως προς τη δωρεάν υγεία, προτείνεται προληπτικά (και προφανώς όχι κατασταλτικά) η εφαρμογή ενός προγράμματος συμμόρφωσης και ηθικής εντός των κόλπων του ΕΟΠΠΥ. Ως πρόγραμμα συμμόρφωσης και ηθικής νοείται ένα πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για την πρόληψη και τον εντοπισμό μιας παραβατικής συμπεριφοράς και μπορεί να εφαρμοστεί σε συνταξιοδοτικά ταμεία και εν γένει σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Η εφαρμογή προγραμμάτων συμμόρφωσης και ηθικής σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης έχει συνδεθεί με την ενίσχυση της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών συστημάτων.
Για να ανασάνει το ασφαλιστικό σύστημα, θα πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό πρόβλημα. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών της δημόσιας υγείας δε θα περιορίσει μόνο την παιδική υγειονομική ένδεια, αλλά θα θεραπεύσει και το δημογραφικό πρόβλημα. Συντονισμένες προσπάθειες ως προς αυτό κρίνονται ως σκόπιμες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό και μέσω αυτού να εξυγιανθεί το ασφαλιστικό.