Ποιος Τζέιμς Μποντ; Η διαβόητη Κατάσκοπος Σόνια ζούσε σε χωριό της Βρετανίας ως νοικοκυρά – Έκλεψε τα σχέδια της ατομικής βόμβας για την ΕΣΣΔ

Αν σας αρέσουν οι ιστορίες κατασκοπείας παίρνετε κακό βαθμό αν δεν γνωρίζετε την Κατάσκοπο Σόνια, που ζούσε επί χρόνια σε χωριό της Βρετανίας ως ευυπόληπτη νοικοκυρά, διάσημη για τα κέικ της και που από αυτήν, την υπεράνω πάσης υποψίας κυρία έφυγαν από τη Δύση τα σχέδια της ατομικής βόμβας στη Σοβιετική Ένωση!
Το όνομά της ήταν Ούρσουλα Κουτζίνσκι· το πραγματικό της όνομα… Γιατί στο χωριουδάκι Κότσγουολντς την γνώριζαν ως κυρία Ούρσουλα Μπέρτον, που είχε μια θαυμάσια οικογένεια και έφτιαχνε εξίσου θαυμάσια κέικ. Σε άλλα μέρη την είχαν γνωρίσει ως Ρουθ Βέρνερ, Σόνια Σουλτς και Ούρσουλα Χάμπεργκερ… Οι Σοβιετικοί με ένα όνομα την αποκαλούσαν: Κατάσκοπος Σόνια!
«Μην κρίνεις ένα βιβλίο από το εξώφυλλο» λένε και επίσης λένε πως «…η πρώτη εντύπωση δεν είναι πάντα η σωστή»… Αυτά και άλλα πολλά ταιριάζουν απόλυτα στην περίπτωση της Ούρσουλα Κουτζίνσκι, που σίγουρα η πρώτη εντύπωση, βλέποντας την και συζητώντας μαζί της, δεν θα μπορούσε να είναι πιο λάθος!
Οι περισσότεροι, στο γραφικό χωριουδάκι Great Rollright στο Cotswolds θεωρούσαν ότι η Ούρσουλα ήταν μια ευπαρουσίαστη παντρεμένη κυρία που της άρεσε να μαγειρεύει και να μεγαλώνει τα τρία παιδιά της πλάι στον σύζυγό της, τον Λεν.
Πίσω από την ταπεινή νοικοκυρά...
Την έβλεπαν να κάνει ποδήλατό στο δρόμο για τον φούρνο στα χρόνια μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και παρά την παράξενη και βαριά προφορά της, πίστευαν ότι ήταν απλά μια ακόμα γυναίκα που αντιμετώπιζε στωικά τις στερήσεις μετά τον πόλεμο και απολάμβανε τη γαλήνη στο χωριό.
Όμως πολλές φορές η εμφάνιση παραπλανά· γιατί στην πραγματικότητα η κυρία Μπέρτον κάθε άλλο παρά μια ήσυχη, καλοσυνάτη νοικοκυρά, όπως όλες οι γειτόνισσες της, ήταν. Στην πραγματικότητα ήταν μια Γερμανίδα, κατάσκοπος - συνταγματάρχης του Κόκκινου Στρατού, φανατική κομμουνίστρια που είχε γεννηθεί στο Βερολίνο το 1907.

Με τον πρώτο της σύζυγο Ρούντι Χάμπεργκερ στη Σανγκάη

Η κυρία Μπέρτον είχε πολεμήσει δυναμικά τον φασισμό κατά τη διάρκεια του πολέμου και μισούσε αυτά που είχε προκαλέσει ο Χίτλερ στην πατρίδα της και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το όνομά της βρισκόταν στη Μαύρη Λίστα της Ναζιστική Γερμανίας και έφυγε από τη χώρα της όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Λίγα χρόνια πριν, είχε παντρευτεί τον Ρούντολφ Χάμπεργκερ, που ήταν ενεργό μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας.
Στη 10ετία του ’30 είχε ταξιδέψει στη Σαγκάη ως κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης. Στην Κίνα η Ούρσουλα Χάμπεργκερ θα έμενε μέχρι το 1935. Πίσω στη Μόσχα την περίμενε μια επτάμηνη εκπαίδευση πάνω στα της κατασκοπίας και μετά μετατέθηκε στη Μαντζουρία που βρισκόταν υπό ιαπωνική κατοχή. Στη Μαντζουρία ερωτεύτηκε (εκτός από κατάσκοπος η κυρία Ούρσουλα ήταν και δεινή ερωμένη, όπως λέγεται) και απέκτησε ένα εξώγαμο παιδί που αναγνώρισε ο κύριος Χάμπεργκερ.
Το 1935 το ζεύγος Χάμπεργκερ αποσπάστηκε στην Πολωνία, όπου παρέμειναν μέχρι το 1938, ένα χρόνο πριν εισβάλουν οι Γερμανοί στη χώρα του Σοπέν…
Στο μεταξύ οι Σοβιετικοί σε αναγνώριση του κατασκοπευτικού της έργου την προήγαγαν σε συνταγματάρχη του Κόκκινου Στρατού και της απένειμαν και βαρυσήμαντο παράσημο για τις υπηρεσίες της!
Ο πόλεμος βρίσκει το ζεύγος Χάμπεργκερ στην Ελβετία, όπου δρουν με ακόμα έναν κατάσκοπο δημιουργώντας το διαβόητο Κόκκινο Τρίο.
Εγκατάσταση στην Αγγλία
Το 1940, η Ούρσουλα χωρίζει με το κύριο Χάμπεργκερ και παντρεύεται τον άγγλο κομουνιστή Λέον Τσαρλς Μπέρτον, που εργαζόταν για το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων της Σοβιετικής Ένωσης, όπως κι εκείνη. Ο Λέον Μπέρτον και η Ούρσουλα θα εγκαθίσταντο στην Αγγλία σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, μετακομίζοντας από… χωρίου εις χωρίον για να καταλήξουν στο Κότσγουολντς, όπου έγιναν μέρος της τοπικής κοινωνίας, αγαπητοί και ζηλευτοί για την οικογένειά τους και τις αρχές τους. Σε κάθε σπίτι, όπου στεγαζόταν η οικογένεια, η πράκτορας εγκαθιστούσε έναν ραδιοφωνικό πομποδέκτη. Αποστολή της Ούρσουλα ή Κατασκόπου Σόνια, όπως την γνώριζαν στην ΕΣΣΔ ήταν να προωθεί πράκτορες της Σοβιετικής Ένωσης σε νευραλγικά πόστα ώστε να προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες.

Στα σπουδαία επιτεύγματα της «Σόνια» ήταν η αποκάλυψη μυστικών της ατομικής βόμβας πράγμα που επέσπευσε την κατασκευή της σοβιετικής ατομικής βόμβας, που δοκιμάστηκε επιτυχώς το 1949.
Ήταν παράδοξο το ότι οι γείτονές της δεν υποψιάστηκαν ποτέ το παραμικρό, δεν πήγαν ποτέ να κρυφοκοιτάξουν στο σπίτι της Ούρσουλα, και έτσι δεν είχαν ιδέα τι γινόταν στην πραγματικότητα· ούτε γνώριζαν και το πόσους πολλούς εραστές είχε στην πορεία της, πριν εγκατασταθεί στην περιφέρεια του Great Rollright. Η ζωή της ολόκληρη θα μπορούσε να αποτελέσει υλικό ρομαντικών μυθιστορημάτων, και πρόσφατα έχει αποτυπωθεί με λεπτομέρειες σε ένα νέο βιβλίο του συγγραφέα Ben Macintyre, με τίτλο «Agent Sonya».
Και με άντρες και με γυναίκες
Η Ούρσουλα ερωτεύτηκε πολλές φορές, άνδρες και γυναίκες, ή τουλάχιστον μια γυναίκα, συγκεκριμένα μια φανατική επαναστάτρια που ήταν εκείνη που την μύησε στην κατασκοπεία.

Η συνταξιούχος πια Κατάσκοπος Σόνια με αξιωματούχους της Στάζι

Πολλά χρόνια αργότερα, η Ρουθ Βέρνερ (όπως ήταν τότε γνωστή) θυμήθηκε ότι όταν ζούσε στην Αγγλία, την επισκέφθηκαν δύο φορές άνδρες της MI5 το 1947 και τη ρώτησαν για τις σχέσεις της με τη σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών, τις οποίες η Βέρνερ αρνήθηκε. Οι κομμουνιστικές συμπάθειες της κυρίας Βέρνερ δεν ήταν μυστικές, αλλά οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες δεν είχαν επαρκή στοιχεία για να την συλλάβουν. Όταν ένας από τους εξέχοντες σοβιετικούς κατασκόπους αποκαλύφθηκε και συνελήφθη από τους Βρετανούς, μετά τη δοκιμή της ατομικής βόμβας από τους Σοβιετικούς, η Κατάσκοπος Σόνια έφυγε από την Αγγλία φοβούμενη την αποκάλυψή της. Ο κατάσκοπος που είχε συλληφθεί θα την αναγνώριζε ως «σύνδεσμό» του το 1950, όταν η ίδια βρισκόταν πια στο Ανατολικό Βερολίνο.
Όσο κατοικούσε στην αγγλική ύπαιθρο, η Κατάσκοπος Σόνια είχε ένα ανοιχτό στους γείτονες σπίτι, καλοσυνάτο σύζυγο και έναν γιο, δίνοντας την εντύπωση ότι ήταν κάτι περισσότερο από μια καλλιεργημένη, εκλεπτυσμένη νοικοκυρά που δεν έκανε τίποτα άλλο από το να δίνει μεγάλα πάρτι και να μεγαλώνει σωστά το παιδί της.
Κάτω από αυτό το πράο και φαινομενικά γαλήνιο περιβάλλον, αυτή η γυναίκα έζησε μια ζωή γεμάτη κινδύνους και τολμηρές αποδράσεις, μια ζωή στα όρια· έφτασε πολύ κοντά στη σύλληψη και την εκτέλεση. Αν την είχαν ανακαλύψει στην Πολωνία, αναμφίβολα οι Γερμανοί θα την είχαν στείλει στον θάλαμο αερίων. Όταν κατασκόπευε τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, θα είχε σταλεί στη φυλακή και ίσως να μην είχε απελευθερωθεί ποτέ. Τελικά, η Ούρσουλα επέστρεψε στο σαν κυρία - που λένε – Βερολίνο.
Όλοι την παραδέχτηκαν!
Η Γερμανία είχε πια αλλάξει και η Ούρσουλα Μπέρτον απολάμβανε αέρα ελευθερίας κινήσεων στο Ανατολικό Βερολίνο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, τον Οκτώβριο του 1949.
Ακόμη και ιστορικοί, που διαφωνούν με τις πολιτικές της απόψεις και ενέργειές της για λογαριασμό του Στάλιν και της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν καταλήξει να σέβονται - με δυσφορία ίσως - την Ούρσουλα για την πονηριά, την εξυπνάδα της και τη γενναιότητά της. Αν και απορρίπτουν τις προσπάθειές της ως άστοχες και μερικές φορές εντελώς λανθασμένες, παραδέχονται ότι ενήργησε από την πεποίθηση ότι ο κομμουνισμός θα μπορούσε να κάνει τον κόσμο καλύτερο και πιο δίκαιο.

Αν είχαμε πέντε Σόνια...

Όταν η ύπαρξη η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας κατέρρευσε, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Ρουθ Βέρνερ ήταν μια από τις λίγες που την υπερασπίστηκαν. Στις 10 Νοεμβρίου του 1989, αμέσως μετά την κατάρρευση του Τείχους, μίλησε σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε μια συγκέντρωση στο Lustgarten του Βερολίνου (πάρκο αναψυχής) με θέμα την πίστη της στο ανθρώπινο πρόσωπο του Σοσιαλισμού.
Η Ούρσουλα πέθανε στο Βερολίνο στις 7 Ιουλίου του 2000 σε ηλικία 93 χρονών· έδωσε συνέντευξη, λίγους μήνες πριν από το θάνατό της και όταν ρωτήθηκε για τις συνέπειες της Die Wende (Ειρηνική Επανάσταση) και των αλλαγών που οδήγησαν στην επανένωση της Γερμανίας, είχε δηλώσει: «Η Ειρηνική Επανάσταση δεν αλλάζει τη δική μου άποψη για το πώς πρέπει να είναι ο κόσμος, αλλά μου δημιουργεί μια απαισιοδοξία και απελπισία, που δεν είχα ποτέ πριν»!
Σύμφωνα με τη γνώμη ενός ιστορικού που έχει μελετήσει την καριέρα της Κατασκόπου Σόνια, η Ούρσουλα Μπέρτον ή όπως αλλιώς ονομαζόταν, ήταν «μια από τις κορυφαίες κατασκόπους που παρήγαγε η Σοβιετική Ένωση και η διείσδυσή της στα μυστικά της Βρετανίας και της MI5 ήταν πολύ πιο βαθιά από ό,τι πιστεύονταν την εποχή που ήταν ενεργή».
Ένας από τους ηγέτες του Σοβιετικού Επιτελείου είχε πει με νόημα κατά τη διάρκεια του πολέμου: «Αν είχαμε πέντε Σόνια στην Αγγλία, ο πόλεμος θα τελείωνε νωρίτερα»! Η ίδια η Βέρνερ ήταν μετριόφρων σχετικά με τη συνεισφορά της: «Δούλευα απλώς ως αγγελιοφόρος»…