Ο πόλεμος των... δόσεων: Τι κρύβεται πίσω από την μεγάλη κόντρα ΕΕ με την AstraZeneca

Η ελπίδα της εξόδου από την πανδημία και της πολυπόθητης επιστροφής στην κανονικότητα τις τελευταίες ημέρες μοιάζει να έχει «σκαλώσει» στην αθέτηση των συμφωνημένων από την εταιρεία παραγωγής εμβολίων κατά του κορωνοϊού AstraZeneca προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και μπορεί η ΕΕ να μην έχει σύνθημά της το «Πρώτα η Ευρώπη», όπως οι ΗΠΑ, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα δεχτεί να έρθει δεύτερη.
Εν μέσω της άγριας μάχης με τον φαρμακευτικό γίγαντα AstraZeneca σχετικά με το έλλειμμα παραγωγής εμβολίων, η Κομισιόν δήλωσε την Παρασκευή ότι θα επιδιώξει να επιβάλει έναν μηχανισμό με τον οποίο οι χώρες της ΕΕ θα μπορούν να εμποδίσουν τις εξαγωγές εμβολίων προς άλλες χώρες εάν δεν έχουν ακόμη πληρωθεί οι εντολές αγοράς απέναντι στην ίδια.
Για τον σκοπό αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλύουν το νομικό οπλοστάσιο που τους παρέχει το άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ και εξετάζουν ακόμα και την πιθανότητα πλήρους απαγόρευσης των εξαγωγών.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα κράτη - μέλη της ΕΕ θα μπορούν να απαγορεύσουν τις εξαγωγές εμβολίων, με τη σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής, εάν οι εταιρείες δεν έχουν ικανοποιήσει τους όρους που προβλέπουν οι συμφωνίες που έχει υπογράψει μαζί τους η Κομισιόν, εξ ονόματος της ΕΕ.
Πρόκειται για ένα δραστικό βήμα, το οποίο αντιβαίνει με το ίδιο τον χαρακτήρα της ΕΕ, υπέρμαχου του ελεύθερου εμπορίου, ειδικά μάλιστα στην περίπτωση της διανομής των εμβολίων, προσωπική προτεραιότητα της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σχολιάζει το Politico.
Αξιωματούχοι που περιέγραψαν το σχέδιο σε δημοσιογράφους την Πέμπτη, εξέφρασαν τη βαθιά λύπη τους.
«Σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν θα ήμασταν εδώ. Σε έναν ιδανικό κόσμο, όλη η ιστορία του εμβολιασμού θα μπορούσε να τρέχει ομαλά χωρίς προβλήματα», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. «Δυστυχώς όμως, δεν είμαστε σε έναν ιδανικό κόσμο. Και έχουμε δει τις τελευταίες εβδομάδες, ότι δεν λειτουργούν όλα καλά. Και το έχουμε δει όταν πρόκειται για την έλλειψη εμβολίων, όταν πρόκειται για την εξαγωγή εμβολίων, ότι υπάρχουν προφανώς ελλείψεις που πρέπει να εξετάσουμε, να παρακολουθούμε και να αντιμετωπίσουμε».
«Ο στόχος είναι σαφής: θέλουμε να προσφέρουμε εμβόλια στους πολίτες μας και να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν συντομότερα», δήλωσε την Πέμπτη αξιωματούχος της ΕΕ. «Βρισκόμαστε τώρα σε μια κατάσταση όπου έχουμε έλλειψη σαφήνειας σχετικά με τις χορηγήσεις εμβολίων... Oπότε είμαστε υπό την έννοια αυτή υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε λύση».
Προτεραιότητες
Η κίνηση θεωρείται αυτονόητο πως στρέφεται κατά της AstraZeneca:
Η αγγλο-σουηδική AstraZeneca έχει εξοργίσει την ΕΕ, καθώς η εταιρεία προβάλλει ως λόγο μείωσης των παραδόσεων εμβολίων προβλήματα παραγωγής στις μονάδες της στο Βέλγιο και την Ολλανδία, με την Κομισιόν να ζητεί από την AstraZeneca να βρει τρόπους να καλύψει το έλλειμμα, με εμβόλια που παράγει στις μονάδες της στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η φαρμακευτική θεωρεί τα εργοστάσιά της στο Ηνωμένο Βασίλειο πρωτογενείς τόπους παρασκευής εμβολίων και τις μονάδες της στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες δευτερεύουσας σημασίας, καθώς παράγουν λιγότερες δόσεις.
Ωστόσο, η Κομισιόν θεωρεί ότι τα χρήματα της ΕΕ που δόθηκαν στην AstraZeneca χρησιμοποιήθηκαν για την αναβάθμιση των μονάδων της στη Μεγάλη Βρετανία, αφήνοντας ξεκρέμαστη την ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εκπρόσωποι των 27 κρατών - μελών είχαν τρεις συναντήσεις από την αρχή της εβδομάδας με στελέχη της AstraZeneca, με την τρίτη εξ αυτών να αποτελεί από μόνη της θρίλερ, καθώς υπήρχαν αντικρουόμενες πληροφορίες σχετικά με το εάν θα διεξαχθεί ή όχι.
Τελικά οι συνομιλίες έγιναν, χωρίς ωστόσο οι δύο πλευρές να καταλήξουν σε κάποιο συμπέρασμα. Την ώρα μάλιστα που οι συνομιλίες Κομισιόν - AstraZeneca ολοκληρώνονταν και η Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου εξέδωσε μια οργισμένη ανακοίνωση, γραφόταν έναν ακόμα επεισόδιο στο σίριαλ καθώς επιθεωρητές των βελγικών ομοσπονδιακών αρχών, μαζί με συναδέλφους τους από την Ολλανδία, την Ισπανία και την Ιταλία, πραγματοποιούσαν «έφοδο» στις εγκαταστάσεις της AstraZeneca.
Σήμερα η απόφαση για την έγκριση
Κι όλα αυτά, ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) θα αξιολογήσει σήμερα Παρασκευή 29 Ιανουαρίου, το αίτημα της AstraZeneca ώστε το εμβόλιό της να λάβει το πράσινο φως για κυκλοφορία και χρήση εντός της ΕΕ. Ωστόσο εκφράζονται έντονες επιφυλάξεις, καθώς ειδικοί επιστήμονες δεν μπορούν να καταλήξουν για την αποτελεσματικότητα που θα έχει το εμβόλιο της AstraZeneca στους άνω των 65 ετών, όπως δείχνει η κίνηση της Γερμανίας να μπλοκάρει τη χορήγησή του σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες.
Οι γερμανικές αρχές έθεσαν εν αμφιβόλω το εμβόλιο της AstraZeneca, ως προς την αποτελεσματικότητά του στην προστασία των ηλικιωμένων, πράγμα που αναμένεται να δημιουργήσει εκ νέου προβλήματα στις ελλείψεις εφοδιασμού που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την ώρα που τα εμβόλια των ανταγωνιστικών εταιρειών, των BioNTech-Pfizer και Moderna, παρόλο που είναι πολύ ακριβότερα και απαιτούν δύσκολες συνθήκες αποθήκευσης, θεωρούνται εξαιρετικά αποτελεσματικά.
Κι ενώ η ίδια η εταιρεία βέβαια υπεραμύνεται της αποτελεσματικότητας του εμβολίου της και στις μεγαλύτερες ηλικίες, η Μαδρίτη φρενάρει τους εμβολιασμούς αποδίδοντας την ευθύνη στην ευρωπαϊκή διαμάχη με την εταιρεία.
Καθώς τα αποθέματα μειώνονται και τα νέα κρούσματα κορωνοϊού αγγίζουν επίπεδα ρεκόρ, οι προμήθειες εμβολίων σε όλη τη χώρα απειλούνται και οι αρχές της πρωτεύουσας και της βόρειας περιοχής, Κανταβρίας σταμάτησαν να εμβολιάζουν επιπλέον ανθρώπους και επικεντρώνονται στη χορήγηση της δεύτερης δόσης του εμβολίου σε όσους έχουν λάβει ήδη την πρώτη.
Σε ένα προσχέδιο ημερήσιας διάταξης για τη συνάντηση των περιφερειακών επικεφαλής υγείας, η κεντρική κυβέρνηση κατέστησε σαφές ότι κατηγορεί τις Βρυξέλλες για τα προβλήματα, ανέφερε η El Mundo.
Στο φως το συμβόλαιο
Κρατώντας προς το παρόν θέση άμυνας, η AstraZeneca ανακοίνωσε ότι θα δημοσιοποιήσει το συμβόλαιο προμηθειών με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το εμβόλιο.
Ένα συμβόλαιο που, όπως επανέλαβε σήμερα η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεντ, ζητώντας από τη φαρμακοβιομηχανία να δώσει μια λογική εξήγηση για τις καθυστερήσεις στις παραδόσεις των εμβολίων, περιλαμβάνει δεσμευτικούς όρους.
Η Φον ντερ Λάιεν εξήγησε μιλώντας στον γερμανικό ραδιοφωνικό σταθμό Deutschlandfunk ότι ο όρος του συμβολαίου που προβλέπει ότι η AstraZeneca θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την παράδοση εμβολίων (best-effort delivery) ίσχυε όταν δεν ήταν ξεκάθαρο αν η φαρμακοβιομηχανία θα μπορούσε να αναπτύξει ένα εμβόλιο.
Η πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε ότι το συμβόλαιο που έχει υπογράψει η ΕΕ με την AstraZeneca περιέχει ξεκάθαρα τις ποσότητες των εμβολίων που θα έπρεπε να παραδοθούν στην Ένωση τον Δεκέμβριο και τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2021, ενώ αναφέρεται και σε τέσσερα εργοστάσια παραγωγής, εκ των οποίων δύο στη Βρετανία.
«Υπάρχουν δεσμευτικοί όροι και το συμβόλαιο είναι απολύτως ξεκάθαρο», υπογράμμισε η φον ντερ Λάιεν.