ΕΕ: Άμυνα, δασμοί και... ίντριγκα: Οι προκλήσεις για τη νέα ευρωπαϊκή ηγεσία

Σε μια άκρως απαιτητική και γεμάτη δυσκολίες περίοδο αναλαμβάνει τα καθήκοντά της η νέα ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να κλιμακώνεται, τις ευρωπαϊκές εταιρείες να μένουν πίσω από τους ανταγωνιστές τους σε ΗΠΑ και Κίνα και πολλές να μεταναστεύουν πέραν του Ατλαντικού, και τον Ντόναλντ Τραμπ να απειλεί να αναζωπυρώσει τον εμπορικό πόλεμο (και) ανάμεσα στο μπλοκ των 27 και την Ουάσινγκτον, οι προκλήσεις είναι πολλές και ουδόλως ευκαταφρόνητες.
Σαν να μην έφταναν αυτά, η πολιτική αναταραχή έχει επιστρέψει στη γηραιά ήπειρο: Στη Γερμανία ο τρικομματικός συνασπισμός κατέρρευσε τον Νοέμβριο, η κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία παραπαίει και φιλορώσοι ηγέτες έχουν αναδειχθεί στην Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
Ο αισιόδοξος Αντόνιο Κόστα
Ωστόσο ο νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, εμφανίζεται αισιόδοξος: «Όλοι κατανοούν τις προκλήσεις και ότι χρειαζόμαστε μια κοινή προσέγγιση», δήλωνε σε συνέντευξή του τον Νοέμβριο. «Πριν από πέντε χρόνια ο καθένας ήταν οχυρωμένος στις δικές του θέσεις, τώρα οι άνθρωποι είναι ανοιχτόμυαλοι».
Μέχρι πρότινος, η κακοδαιμονία της Ευρώπης έφτανε στα ανώτερα ηγετικά κλιμάκια καθώς, σύμφωνα με το Bloomberg, μια χρονίζουσα αντιπαλότητα υπέβοσκε μεταξύ του προκατόχου του, Σαρλ Μισέλ, και της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Υπό αυτό το πρίσμα, σημειώνει το αμερικανικό πρακτορείο, πρώτη προτεραιότητα του Κόστα είναι να βάλει τάξη στην ηγεσία της ΕΕ.
Η ισχυρή φον ντερ Λάιεν
Κάτι που ίσως αποδειχθεί δύσκολο καθώς ο έτερος ισχυρός πυλώνας της ευρωπαϊκής εξουσίας, η πρόεδρος της Κομισιόν φον ντερ Λάιεν, έχει την τάση να εξαπλώνεται σε πεδία εκτός των αρμοδιοτήτων της, «κρατώντας ενίοτε τους ηγέτες των κρατών μελών στο σκοτάδι πριν τους επιβάλει σημαντικές αποφάσεις προκειμένου να τους αναγκάσει να αποδεχθούν τα σχέδιά της».
Η επικεφαλής της Κομισιόν ισχυροποιήθηκε την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού αλλά και κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου στην Ουκρανία, όταν η ανάγκη άμεσης λήψης αποφάσεων οδήγησε σε ενίσχυση του ρόλου της. Αυτό όμως έβλαψε τη σχέση της Κομισιόν με τους ηγέτες των κρατών της ΕΕ - και τώρα ο νέος πρόεδρος του Συμβουλίου πρέπει να αποκαταστήσει τη διαταραγμένη ισορροπία.
Η επικράτηση ενός καλύτερου κλίματος στο εσωτερικό της ΕΕ είναι αναγκαία προϋπόθεση για να τρέξουν μεγαλεπήβολα σχέδια, όπως η κινητοποίηση κεφαλαίων για επιπλέον επενδύσεις 800 δισ. ευρώ που απαιτεί η πρόσφατη έκθεση του Μάριο Ντράγκι. Αυτό μπορεί να γίνει πρωτίστως μέσω της έκδοσης περισσότερου κοινού ευρωπαϊκού χρέους, όμως η Γερμανία εμποδίζει κάθε σχετική συζήτηση.
Ο Κόστα, λέει το Bloomberg, έχει εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων διαπραγματεύσεων από την οκταετή διακυβέρνηση της Πορτογαλίας, η οποία περιελάμβανε μια ασυνήθιστη συμμαχία με τους κομμουνιστές. Παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά πέρυσι, όταν το όνομά του συνδέθηκε με έρευνα για διαφθορά, αν και δεν του απαγγέλθηκαν ποτέ κατηγορίες.
Η Ουκρανία
Τα προβλήματα δεν περιορίζονται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η προοπτική ειρήνευσης θα αποτελέσουν μια ακόμη κορυφαία προτεραιότητα για τον νέο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο οποίος την Κυριακή επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά το Κίεβο για να συναντηθεί με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ανησυχία άλλωστε προκαλεί το ενδεχόμενο μια πρόταση ειρήνευσης από την πλευρά του Ντόναλντ Τραμπ να προκαλέσει φυγόκεντρες τάσεις στο εσωτερικό της ΕΕ που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διάσπαση του μπλοκ.
Οι συζητήσεις για τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ, ύψους 1 τρισ. ευρώ, θα αποτελέσει μια ακόμα πρόκληση για τον Πορτογάλο. Ειδικά καθόσον αυτή τη φορά το μπλοκ θα πρέπει να αντλήσεις ποσά ύψους 30 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση για την αποπληρωμή του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο Κόστα φιλοδοξεί να στρέψει τις συζητήσεις για τον προϋπολογισμό σε ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ της εξεύρεσης νέων πηγών εσόδων και του υψηλότερου κοινού δανεισμούς, κυρίως για projects στον τομέα της Άμυνας.
Η στροφή στην Άμυνα
Ίσως η επίκληση της ρωσικής απειλής, λέει το Bloomberg, να βοηθήσει τον Κόστα να «ξεκλειδώσει» τα νέα κεφάλαια που απαιτούνται, σε μια διαδικασία που ενδέχεται να οδηγήσει σε αλλαγές στους κανονισμούς για τη βιομηχανική στρατηγική και τη χρηματοδότηση.
Είναι ενδεικτικό ότι αρκετές χώρες της ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες παραδοσιακά αντιτίθενται στην αύξηση των ελλειμμάτων, έχουν αμβλύνει σημαντικά τις θέσεις τους μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο ίδιος ο Αντόνιο Κόστα, «ορισμένοι από όσους υποστηρίζουν την λιτότητα στον προϋπολογισμό δεν είναι τόσο "σφιχτοχέρηδες" όταν πρόκειται για την άμυνα».