«Λουμπενοποίηση» της μεσαίας τάξης ;

Η τεκμηρίωση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης καθώς και οι προοπτικές της διαχείρισης των οικονομικών και κοινωνικών μεγεθών, στη παρούσα συγκυρία, είναι γνωστή πλέον -στο ευρύ κοινό- και σχετικά επαρκής (εμπειρικά και ποσοτικά).
Η προσέγγιση των φαινομένων, τα οποία συνδέονται με την εξέλιξη αυτή, συνήθως είναι πολιτική και εντάσσεται στην κοινωνική προβληματική, ως αντιπαράθεση με επίκεντρο τα εισοδηματικά και ασφαλιστικά ζητήματα ή ακόμη (το σπουδαιότερο) ως υπόθεση (δικαίως) συνδεόμενη με τα προβλήματα τα οποία αναδύονται από την ενδημική πλέον κατάσταση της ύφεσης και την ανεργίας στη χώρα.
Εξ άλλου, η εκτεταμένη ανεργία, η επαπειλούμενη ή/ και "ευτελισμένη" εργασία, η δραματική μείωση του συνόλου των εισοδημάτων και η ευρεία απο-ασφάλιση, συνθέτουν το "ψηφιδωτό" πτωχοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού.
Αναμφιβόλως, τα πλήγματα της οικονομικής κρίσης κατανέμονται με διαφορετικό βάρος στη κοινωνική κλιμάκωση και με αυξημένη δριμύτητα στα -μη ευνοημένα- κοινωνικά στρώματα, όπως καταμαρτυρούν τα εμπειρικά δεδομένα.
Εν τούτοις, τα φαινόμενα αυτά ακόμη δεν έχουν προσλάβει τα γενικά χαρακτηριστικά στο σύνολο του πληθυσμού, ώστε να καταλογίζονται ως κρίση "ανθρωπιστικού χαρακτήρα" και μάλλον πρόκειται για κρίση με δυσμενείς επιπτώσεις και "ταξικά" χαρακτηριστικά.

Έναντι αυτών των εξελίξεων, η απουσία ενός κοινωνικού "διχτυού ασφαλείας" ωθεί (αναγκαστικά), σε μερικές και αποσπασματικές πολιτικές οι οποίες εμφανίζονται συνήθως ως ανεπαρκείς και ατελέσφορες ενώ εμπεριέχουν ενίοτε στοιχεία κοινωνικών "διακρίσεων" και "στιγματισμού".
Η παρατήρηση αυτή παραπέμπει ταυτοχρόνως στην αναγνώριση της κατάρρευσης της "μυθολογίας" για την έκταση και την επάρκεια (και κυρίως για την αποδοτικότητα) του κοινωνικού κράτους της μεταπολίτευσης.
Υπό το πρίσμα αυτό, η παρατηρούμενη -κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας- κοινωνική καθοδικότητα των μικρομεσαίων "νέων" κοινωνικών στρωμάτων,τα οποία ανεδείχθησαν στη μακρά περίοδο του ριζοσπαστικού λαϊκισμού, συγκροτεί -πλην των οικονομικών- μείζονες ανακατατάξεις στη "ταξική" κοινωνική διάρθρωση και αναδύει παρενέργειες πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα.
Προς τούτο, έχει ενδιαφέρον για την επιστημονική έρευνα και την πολιτική πρακτική, η ευμετάβλητη συμπεριφορά και η ταχεία μεταλλαγή των σχετικών πολιτικών προτιμήσεων των πολιτών, η οποία επιπολαίως προσλαμβάνεται άλλοτε ως "ριζοσπαστισμός" και άλλοτε ως "αντισυστημική" στάση, ενώ στην πραγματικότητα συνιστά στάση πολιτικής αποχής ή ακόμη επιθετική πολιτική απόρριψη (αμφότερες όψεις του ίδιου νομίσματος).
Στο πλαίσιο αυτό, μια σειρά κοινωνικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών καθώς επίσης και άτυπων "παθολογικών" φαινομένων κοινωνικής ψυχολογίας (εκτεινόμενων απο τη κοινωνική απάθεια και "καθήλωση" έως το bullying), εγείρει μείζονα θέματα κοινωνικής συνοχής, αποκλεισμού και περιθωριοποίησης ευρέων τμημάτων το πληθυσμού, κυρίως των νεόπτωχων οι οποίοι προέρχονται από τα μικρομεσαία (σε δεινή κατάσταση)στρώματα της κοινωνικής διάρθρωσης.
Η εξέλιξη αυτή, συνοδεύεται από συμπτώματα, μερικά από τα οποία καθίστανται ορατά και καταχωρίζονται στα όρια του πολιτικού και κοινωνικού φάσματος και προέρχονται από τμήματα των μικρομεσαίων στρωμάτων με αρνητική επίπτωση στους μηχανισμούς κοινωνικής συναίνεσης και νομιμοποίησης.
Αξίζει να σημειωθεί οτι ήδη ανιχνεύονται πρώϊμα σημεία ανοικτής θεσμικής εχθρότητας, παραβατικής κοινωνικής συμπεριφοράς και περιθωριακής πολιτιστικής στάσης από τα πτωχοποιημένα τμήματα της (ευρείας) μεσαίας τάξης.
Η εξέλιξη αυτή πλήττει καιρίως το αξιακό και ηθικό φορτίο της κοινωνίας και της χώρας και ως εκ τούτου εμποδίζει τη διαδικασία κοινωνικής και πολιτιστικής αναπαραγωγής για την οποία -κλασικά και παραδοσιακά- επιφορτίζεται κυρίως η μεσαία τάξη.
Αναμφισβήτητα, η κατάσταση αυτή συνδέεται με αρνητικές εξελίξεις στα κοινωνικό πολιτισμικά χαρακτηριστικά αλλά και την αποδυναμωμένη θέση της "τάξης" της οργανικής διανόησης στις δραματικές εξελίξεις του κοινωνικού βίου.
Η διατύπωση αυτή, σε συνδυασμό με την χαμηλή επίδοση του πολιτικού συστήματος να παράξει συνθέσεις θετικού χαρακτήρα επιβαρύνει επι τα χείρω τα φαινόμενα αυτά και θέτει επι τάπητος το ερώτημα: αν δηλαδή η χώρα και η κοινωνία ευρίσκεται έμπροσθεν μιας διαδικασίας η οποία παράγει φαινόμενα "λουμπενοποίησης" της μεσαίας τάξης;
Πρόκειται για πρόβλημα πολιτικής και κουλτούρας με την επιβαρυντική περίπτωση της πρόκλησης εκφυλιστικών και ενδεχομένως επικίνδυνων φαινομένων στη κοινωνία και τη χώρα τα οποία οφείλουν να προτεραιοποιηθούν στη πολιτική διάταξη ώστε εγκαίρως να αντιμετωπισθούν.
Εν κατακλείδι, η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της συγκλονίζουν τη χώρα και τη κοινωνία και εγείρουν μείζονα θέματα κοινωνικής συνοχής και πολιτικής νομιμοποίησης.
Στον πυρήνα αυτών ευρίσκεται το διπλό (συντριπτικό) πλήγμα κατά της μεσαίας τάξης: πτωχοποίηση και καθοδική έξοδος από την κοινωνική διάρθρωση, τα οποία αμφότερα οδηγούν σε ακραία εκφυλιστικά φαινόμενα για τη κοινωνία και τη δημοκρατία.