Πότε το άγχος από φυσιολογικό γίνεται… παθολογικό;

Το άγχος, ο φόβος και η ανησυχία αποτελούν αισθήματα που κάθε άνθρωπος έχει αναμφισβήτητα βιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή της οικονομικής κρίσης, που τα δεδομένα της ζωής αλλάζουν ταχύτατα, πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων αναφέρει τη βίωση έντονου άγχους.
Σύμφωνα με τους Kaplan και Sadock…
ως άγχος ορίζεται: «μία δυσάρεστη αίσθηση ανησυχίας, που συχνά συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως είναι – ο πονοκέφαλος, η εφίδρωση, η ταχυκαρδία, ο πόνος στο στήθος – και το άτομο δυσκολεύεται να παραμείνει ήρεμο για μεγάλο χρονικό διάστημα…»
– Πότε λοιπόν το καθημερινό άγχος γίνεται παθολογικό και δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου;
Πριν αναφερθούμε στο παθολογικό άγχος, οφείλουμε να μιλήσουμε για τη χρησιμότητα του άγχους. Το άγχος αποτελεί μία καθόλα φυσιολογική ανθρώπινη εμπειρία και έναν μηχανισμό επιβίωσης για τον άνθρωπο.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει πως το άγχος είναι αυτό που κινητοποιεί το άτομο να αντιδράσει όταν βρίσκεται μπροστά σε μία επικίνδυνη κατάσταση (π.χ. να τρέξει όταν συναντήσει έναν επιθετικό σκύλο, να είναι σε ετοιμότητα το βράδυ όταν περπατάει μόνος του). Επιπρόσθετα, το άγχος είναι αυτό που θα κινητοποιήσει το μαθητή να διαβάσει για τις εξετάσεις του ώστε να προετοιμαστεί καλύτερα.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του το άτομο θα έρθει αντιμέτωπο με πολλές (ευχάριστες και δυσάρεστες) καινούριες εμπειρίες που φυσιολογικά θα του προκαλέσουν άγχος (όπως είναι η πρώτη μέρα στο σχολείο, οι πανελλήνιες εξετάσεις, ο ερχομός ενός παιδιού, η απόφαση ενός διαζυγίου και η απώλεια της εργασίας). Στις περιπτώσεις αυτές το άγχος θεωρείται προσαρμοστικό και ωφέλιμο γιατί κινητοποιεί το άτομο να προετοιμαστεί καλύτερα, να προσπαθήσει περισσότερο και να κάνει ότι καλύτερο μπορεί.
Όταν όμως το άγχος αυτό αρχίσει να γίνεται χρόνιο, επίμονο, με πολύ μεγάλη ένταση και επηρεάζει τη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα του ατόμου τότε πλέον δε μιλάμε για φυσιολογικό, αλλά για παθολογικό άγχος…
Το παθολογικό άγχος προκαλεί πολύ έντονη δυσφορία στο άτομο και δυσχεραίνει τις δραστηριότητες της καθημερινότητάς του. Το άτομο δεν μπορεί να κοιμηθεί καλά, αντιμετωπίζει προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης, είναι συνεχώς σε επαγρύπνηση και δυσκολεύεται να ηρεμήσει. Τις περισσότερες φορές αποφεύγει τις περιστάσεις που του προκαλούν άγχος και με τον τρόπο αυτό αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα στις οικογενειακές, επαγγελματικές και κοινωνικές του σχέσεις.
«Ουσιαστικά οι τρεις παράγοντες που διαφοροποιούν το φυσιολογικό από το παθολογικό άγχος είναι η διάρκεια, η ένταση και η συχνότητα…»
Πρόσφατες έρευνες στην Ελλάδα δείχνουν:
πως το 10% του πληθυσμού ηλικίας 18-74 ετών πάσχει από κάποια αγχώδη διαταραχή. Και το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών αποτελούν οι γυναίκες. Οι αγχώδεις διαταραχές αντιπροσωπεύουν διάφορες μορφές του παθολογικού άγχους και είναι οι εξής: η Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους, η Κοινωνική Φοβία, η Διαταραχή Πανικού, η Αγοραφοβίακαι οι ειδικές φοβίες (υψοφοβία, κλειστοφοβία, φοβίες για συγκεκριμένα ζώα κ.τ.λ.).
Ο λόγος που πρέπει να διακρίνουμε το φυσιολογικό από το παθολογικό άγχος είναι γιατί καθημερινά ακούμε τους γύρω μας να μιλάνε για άγχος και πολλοί από αυτούς καταφεύγουν και στη χρήση ηρεμιστικών και αγχολυτικών φαρμάκων. Οφείλουμε, επομένως, να καταλάβουμε τις ποιοτικές διαφορές του φυσιολογικού άγχους από αυτές του παθολογικού.
Σε περίπτωση, λοιπόν, που αναγνωρίζεις ορισμένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά του παθολογικού άγχους σε εσένα ή σε κάποιο δικό σου άνθρωπο, τότε συστήνεται η επίσκεψη σε έναν επαγγελματία ψυχολόγο το συντομότερο δυνατό. Με τη βοήθεια του ειδικού μπορείς να εξαλείψεις τα συμπτώματα του άγχους και να αποκτήσεις ξανά τον έλεγχο της ζωής σου στα χέρια σου!
Μην περιμένεις να εξαφανιστεί το παθολογικό άγχος από μόνο του. Χρειάζεται η βοήθεια του ειδικού και η δική σου υπομονή και επιμονή. Μην αφήσεις το άγχος να δυσχεραίνει την καθημερινότητά σου και να σου δημιουργεί προβλήματα.
Γράφει η Ελευθερία Μελ. Μουστάκα – Κλινικός Ψυχολόγος MSc, εξιδικευμένη στη Γνωσιακή Συμπεριφορική  Ψυχοθεραπεία, την Ψυχολογία της Υγείας και τις Ψυχολογικές Παρεμβάσεις στις διατροφικές διαταραχές και την Παχυσαρκία. kontasou.com