Η 3η Σεπτέμβρη με τα μάτια του Γιώργου Παπανδρέου

Όχι μία, όχι δύο, αλλά πολλές φορές έχει πέσει στο τραπέζι των επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ η ιδέα να αλλάξουν τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, τη Διακήρυξη της ίδρυσης του κόμματος που 36 χρόνια τώρα, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, αποτελεί την πλέον «σταθερά» του πολιτικού μας συστήματος. Το ίδιο έγινε και φέτος – αν τουλάχιστον πιστέψουμε ορισμένα δημοσιεύματα. Ωστόσο, πηγές του Μαξίμου, πολύ κοντά στον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ από το 2004 Γιώργο Παπανδρέου, διαβεβαιώνουν ότι κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στην ατζέντα! Μπορεί κάποιοι στο ΙΣΤΑΜΕ να έβαλαν κάτω τα χαρτιά (και τις ιδέες...), όμως το θέμα δεν φαίνεται να προχώρησε όπως μας διαβεβαιώνουν. Το τι ακριβώς συμβαίνει – αν συμβαίνει... – θα το μάθουμε στην πανηγυρική ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου στο Εθνικό Συμβούλιο για την 3η Σεπτέμβρη.
Αναμένοντας λοιπόν τι θα πει ο πρωθυπουργός, εμείς θα σας παρουσιάσουμε την 3η
Σεπτέμβρη, την ιστορική αυτή ημέρα για το ΠΑΣΟΚ, μέσα από τα μάτια του 22χρονου, τότε, Γιώργου Παπανδρέου.

«Ήμουν στην αίθουσα και παρακολουθούσα. Υπήρχε συγκίνηση, αγωνία, περηφάνια. Στελέχη, αντιστασιακοί. Το νέο γεννιόταν. Κορυφαία στιγμή. Θυμάμαι πλάι στον πατέρα την Αμαλία Φλέμινγκ και τη Σύλβια Ακρίτα, τον Κώστα Σημίτη, τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο... Αλλά και τις επόμενες ημέρες, η αυτοοργάνωση, ο ενθουσιασμός, η δημιουργία των Ομάδων Πρωτοβουλίας σε όλη τη χώρα. Όλα ήταν πρωτόγνωρα». (3.9.2005).
Η περιγραφή, με τα λόγια του ίδιου του σημερινού πρωθυπουργού, αφορά, όπως καταλάβατε, την εκδήλωση - συνέντευξη στον ημιώροφο του ξενοδοχείου «Κινγκ Πάλας» στις 3 Σεπτεμβρίου 1974. Προέρχεται δε, από διάφορες συνεντεύξεις του σημερινού πρωθυπουργού στον αείμνηστο συνάδελφο των «Νέων» Γιάννη Ε. Διακογιάννη, έναν από τους συχνότερους συνομιλητές του.
«Ήμουν μαζί με τους φωτογράφους, λες και ήθελα και εγώ να απαθανατίσω ιστορικές στιγμές. Ήταν και η εποχή τότε τέτοια, που ήθελα πιο πολύ απ’ όλους να είμαι σε μια γωνία. Άλλωστε στην αίθουσα του ‘‘Κινγκ Πάλας’’ ήταν τόσοι οι αγωνιστές που είχαν δώσει τα πάντα στον αγώνα για τη Δημοκρατία. Αυτοί είχαν τον πρώτο λόγο».
Πώς όμως ήταν ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου εκείνη την ημέρα, εκείνη την ώρα; Πώς ο γιος έβλεπε τον γονιό του εκείνη την ιστορική ημέρα;
«Ο πατέρας είχε μια αγωνία. Έσβηνε, έγραφε, ήθελε το κείμενο της Διακήρυξης να είναι τέλειο, ξεχωριστό, ριζοσπαστικό. Όταν φτάσαμε στο “Κινγκ Πάλας”, στις 3 Σεπτέμβρη, το πρόσωπό του έλαμπε. Κι όταν σηκώθηκε, φορώντας ένα αγαπημένο του πουκάμισο, για να διαβάσει, μίλαγε με πάθος. Τον είχε συνεπάρει το κείμενο. Ήταν ευτυχισμένος». (3.9.2003).
Και σε άλλο σημείο: «Θυμάμαι τον πατέρα που ενώ τις προηγούμενες ημέρες ήταν γεμάτος αγωνία ώστε το κείμενο να είναι εντυπωσιακό, την ώρα που το διάβαζε έδειχνε τέτοια ηρεμία! Ήταν πιο όμορφος από ποτέ! Μου έλεγε αργότερα:
‘‘Σήμερα δεν ιδρύσαμε απλά ένα μεγάλο Κίνημα, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για όλους αυτούς τους αγωνιστές που είδες. Το σημαντικότερο είναι ότι γυρίσαμε σελίδα στην ιστορία της Ελλάδας. Γιώργο, το κόμμα αυτό είναι η μεγάλη συμβολή μας στην εδραίωση και εμπέδωση της Δημοκρατίας, ο φορέας για μεγάλες αλλαγές. Δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, αλλά του ελληνικού λαού. Ό,τι φτιάξαμε δεν έγινε για να πάμε να γίνουμε υπουργοί και πρωθυπουργοί. Τέτοιοι πέρασαν πολλοί από τη χώρα’’».

Οι κόντρες
Η 3η Σεπτέμβρη δεν έφθασε όμως εύκολα ούτε χωρίς κόντρες. Από τις 16 Αυγούστου που επέστρεψε στην Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου στο ιστορικό σπίτι της οικογένειας, στο Καστρί, στο παρακείμενο ξενοδοχείο «Καστρί», στην καφετέρια «Σόνια», στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, και σε άλλα στέκια – κρυφά ή φανερά, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό – έγιναν εκατοντάδες συσκέψεις για τη μορφή που θα πάρει ο πολιτικός φορέας, που θα δημιουργηθεί, για το «περιεχόμενο» της Διακήρυξης.
Το μεγάλο στοίχημα ήταν αν και πόσο το νέο κόμμα θα είναι η «προέκταση» της Ένωσης Κέντρου ή η «προέκταση» του ΠΑΚ. Αν στον τίτλο θα υπάρχει η λέξη «σοσιαλισμός» ή «σοσιαλιστικό». Αν θα είναι, εν κατακλείδι, προοδευτικό κεντρώο, κόμμα του προδικτατορικού σκηνικού, ή μια ριζοσπαστική πολιτική - κομματική έκφραση του νέου που ερχόταν από την αντίσταση, το Πολυτεχνείο, τα νέα ρεύματα απ’ όλο τον κόσμο, με αναφορά στις σύγχρονες απαιτήσεις της ελληνικής κοινωνίας και ιδίως της νεολαίας.
Στο Καστρί – αφού πρώτα το καθάρισαν καθώς ήταν κλειστό χρόνια – ο Ανδρέας άρχισε να βλέπει κόσμο απ’ όλη την Ελλάδα: αντιστασιακούς αλλά και απλούς πολίτες με όραμα, με πάθος για μια νέα Ελλάδα, φοιτητές, παλιούς βουλευτές. Πριν δώσουμε τον «λόγο» πάλι στον Γ. Παπανδρέου, ας δούμε την περιγραφή του κλίματος εκείνων των ημερών στην Αθήνα από τις «σελίδες» του Lagadino’s Weblog (του Νίκου Λαγκαδινού):
«Πρέπει να δούμε τον Ανδρέα. Πέφτουν τηλέφωνα. Δέκα παλιά μέλη της ΕΔΗΝ Πατησίων και του Αιγάλεω κλείνουμε ραντεβού, στο Καστρί. Μας δέχεται. Είναι βραδάκι και η ατμόσφαιρα στον κήπο έχει γλυκάνει. Κοίταζα από δω και από εκεί το χώρο όπου έζησε ο Γέρος της Δημοκρατίας και είχα συγκινηθεί. Τον Ανδρέα πρόφτασα και τον είδα για δευτερόλεπτα όταν κατέβαινε τη σκάλα του αεροπλάνου και ύστερα χάθηκε στις αγκαλιές του κόσμου. Καλύτερα τον θυμόμουν όταν μας είχε επισκεφθεί στα γραφεία της ΕΔΗΝ στα Πατήσια πριν από τη χούντα. Η νεολαία ήταν πάντα μαζί του.
Και τώρα τον ξαναβλέπω μπροστά μου. Η αγωνία είναι διάχυτη. Τι κάνουμε; Ο Ανδρέας είναι ευδιάθετος, η ματιά του αστραφτερή, αποφασιστική. Μας καλωσορίζει. Συστήθηκε ο καθένας μας χωριστά. Μας έσφιγγε τα χέρια και νιώσαμε ότι μπήκαμε σε άλλη τροχιά. Μας είπε πολλά εκείνο το βραδάκι. Είχε μια ευκολία να περνάει από το ένα θέμα στο άλλο και να τα συνδέει:
“Πρέπει να δημιουργήσουμε τη βάση για ένα πολιτικό κίνημα, δημοκρατικό στους σκοπούς, αλλά και στη διάρθρωσή του. Να μπορούν να συμμετέχουν οι αγρότες, οι αδικημένοι. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια Ελλάδα που να αντικατοπτρίζει τις επιθυμίες του απλού Έλληνα – μια Ελλάδα σοσιαλιστική”!
“Σοσιαλιστική”! Είχε πει τη μυθική λέξη. Κι εμείς είχαμε αρχίσει να ψηλαφίζουμε την αδρή και πυκνή σκέψη του αλλά και μια νέα κλίμακα αξιών».

Η διαμάχη παλιού και νέου
Μια άλλη όψη της διαμάχης παλιού και νέου στην αυλή του Καστριού τη δίνει ανάγλυφα ο Γιώργος Παπανδρέου στον Γιάννη Διακογιάννη («Νέα», 26.7.2004):
«Φοβόμασταν μήπως γίνει ακόμα και πραξικόπημα. Είχαν γίνει κάποιες απόπειρες. Η ασφάλειά μας ήμασταν εμείς, ήταν το ΠΑΚ. Η ίδια η οικογένεια. Κράταγα και εγώ τσίλιες στην πόρτα. Και συνέβη κι αυτό... Ήρθε ο φίλος μας ο Γιώργος Σερπάνος που δεν τον ήξερα. Ήταν η εποχή που γινόταν η συζήτηση εάν θα επανασυσταθεί η Ένωση Κέντρου ή θα φτιαχτεί ένα νέο κόμμα. Επικράτησε η άποψη για ένα νέο κόμμα, με νέες δομές. Ο πατέρας έλεγε ότι η Ένωση Κέντρου είναι ένα συνονθύλευμα προσωπικοτήτων όπου ο καθένας είχε τη στρατιά του, αλλά δεν λειτουργούσε τίποτα...
Έπρεπε λοιπόν ο αρχηγός να διαπραγματεύεται συνεχώς για τη νομή της εξουσίας και δεν γινόταν συζήτηση για την πολιτική. Ήθελε λοιπόν ο Ανδρέας ένα κόμμα οριζόντιο που θα εκφράζει το λαό και τις ανάγκες του, την κοινωνία και όχι κάποιους βουλευτές. Άρα έπρεπε να γίνει κάτι καινούργιο. Κι εγώ ήμουν πυρ και μανία υπέρ ενός νέου κόμματος. Έτσι, όταν ήρθε ο Σερπάνος, δεν τον άφηνα να μπει μέσα στο Καστρί. Πιαστήκαμε στα χέρια. Μετά γίναμε φίλοι. Αλλά αυτό ήταν το κλίμα μέσα στο οποίο γίνονταν οι συζητήσεις στο Καστρί».

Πορεία με... στάσεις
Η πορεία προς την 3η Σεπτέμβρη και τη Διακήρυξη είχε πολλές... στάσεις – ορισμένες απ’ αυτές στο εξωτερικό. Στις 6 Αυγούστου 1974 στο Βίντερτουρ της Ολλανδίας συγκλήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο του ΠΑΚ, όπου κατά πλειοψηφία αποφασίστηκε, χωρίς να ανακοινωθεί, η αυτοδιάλυση της αντιστασιακής οργάνωσης.
Από τότε άρχισε – με εντολή του Ανδρέα – η κατάρτιση σχεδίων της Διακήρυξης. Σχέδια επί σχεδίων: Στην Αθήνα, στο Λονδίνο, στην Ελβετία, στη Ρώμη, στη Σουηδία. Αρκετοί συνεισέφεραν με ιδέες, προτάσεις. Η βασική δουλειά έγινε στο Καστρί τις τελευταίες ημέρες. Ο Γιώργος Παπανδρέου αφηγείται:
«Κανείς δεν βαριαναστέναζε όποια δουλειά και αν του έδινε ο πατέρας. Κράταγα – όπως και μεγάλοι στην ηλικία άνθρωποι – ακόμα και τσίλιες. Διότι εκεί υπήρχε μια κοσμοσυρροή. Έρχονταν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και της δικτατορίας, σύντροφοι από το ΠΑΚ και τους Δημοκρατικούς Συνδέσμους, παλιοί βουλευτές, επιστήμονες, αγρότες, εργάτες, πολιτικοί, πολλοί φοιτητές.
Έπρεπε να υπάρχει μια σειρά. Και ο πατέρας ήθελε να τους ακούσει όλους. Σκεφτόταν πώς το κείμενο που θα έδινε στη δημοσιότητα να είναι και συλλογικό και επαναστατικό, να εκφράζει πολλές τάσεις, και να αποτελεί ρήξη με το παρελθόν, αλλά και να τιμά αγώνες του παρελθόντος (...).
Ο πατέρας είχε μια αγωνία. Ήθελε να δώσει ένα διαφορετικό, προοδευτικό και με προοπτική στίγμα. Ήξερε ότι ορισμένους θα ικανοποιούσε, άλλους όχι. Έπρεπε να συνθέσει όσα του έλεγαν αριστεροί αλλά και παλιοί της Ένωσης Κέντρου, αγωνιστές που ζούσαν στη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Έπρεπε να τα συνταιριάξει, αλλά ήθελε να κάνει και μία τομή. Ήθελε το καινούργιο. Δεν ήθελε να κάνει συμβιβασμούς. Και αυτό το είχε αποφασίσει γνωρίζοντας το κόστος.
Μην ξεχνάτε ότι για τον Πρόεδρο δεν ήταν μόνο οι αγώνες του 114. Ήταν και ο γαλλικός Μάης, οι αγώνες στο Μπέρκλεϊ, το κίνημα για την ελευθερία του λόγου στην Αμερική, οι εξεγέρσεις σε πολλά Πανεπιστήμια των ΗΠΑ κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.
Ο πρόεδρος – και τον θυμάμαι να παθιάζεται, να συγκινείται, να υψώνει και να χαμηλώνει τον τόνο της φωνής του εκεί που υπαγόρευε, που άλλαζε, που διόρθωνε – είχε πολύ επηρεασθεί από τους αγώνες του Σαλβαδόρ Αλιέντε για το σοσιαλισμό στη Χιλή και τον βίαιο και τραγικό τρόπο που τον ανέτρεψαν και τον δολοφόνησαν. Ήταν εποχή με δικτατορίες σε χώρες της Νοτίου Ευρώπης. Ήταν τα κινήματα στη Μέση Ανατολή για ανεξαρτησία, η επιρροή που είχε ο Νάσερ στον αραβικό κόσμο και στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Σκεφτείτε ότι ήμασταν στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε να δώσει ένα ιδεολογικοπολιτικό στίγμα που δεν θα ήταν μόνον “η Ελλάδα στους Έλληνες”, αλλά “ειρήνη στην Υφήλιο”, “όχι στις διαχωριστικές γραμμές στην Ευρώπη και στον κόσμο”. Ήθελε το κείμενο να ενσαρκώνει ελπίδες, στόχους».

Η τελική μορφή
Η ομάδα που έκανε το τελικό ρετούς το βράδυ της 2ας Σεπτεμβρίου ήταν πολυμελής. Όμως 4-5 έχουν περισσότερο ρόλο, πιο ουσιαστικό, όπως ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανώλης Παπαθωμόπουλος, η Αγγέλα Κοκκόλα, που δακτυλογραφεί μόλις κάθε τμήμα πάρει το «ΟΚ» από τον Ανδρέα. Τα έτοιμα κομμάτια φυλάσσονταν ως κόρη οφθαλμού.
Αργά τη νύχτα χρειάστηκε να βγουν φωτοαντίγραφα! Έγινε ολόκληρη μυστική επιχείρηση που έφεραν σε πέρας με συνωμοτικό τρόπο ο αντιστασιακός Τζάνος Βαλασέλης – δούλευε στη Ρανκ Ζήροξ – και οι Γ. Παπανδρέου και Γ. Ζαφειρόπουλος. Οι τελευταίοι πήγαν το κείμενο νύχτα στα γραφεία της εταιρείας, στον Πύργο Αθηνών, και τα φωτοτύπησε ο Βαλασέλης κρυφά...
Μερικές ώρες νωρίτερα – και ενώ η Διακήρυξη γραφόταν τμηματικά – έγινε από ομάδα αντιστασιακών στελεχών της παλιάς Ένωσης Κέντρου προσπάθεια να μπει η λέξη «δημοκρατικό» αντί «σοσιαλιστικό» στον τίτλο: Ήταν οι Παν. Κρητικός, Στ. Γιώτας, Γ. Σκουλαρίκης, Κ. Ανδρουτσόπουλος και Λ. Βερυβάκης.
«Όταν λέμε “σοσιαλιστικό”, εννοούμε και “δημοκρατικό”», τους είπε ο Ανδρέας προσθέτοντας ότι ο «ο τρίτος δρόμος» είναι ο ελληνικός δρόμος για τον σοσιαλισμό. Κάπως έτσι λίγοι - λίγοι τα παλαιά στελέχη της Ένωσης Κέντρου άλλαζαν άποψη. Στις 2 τα ξημερώματα 2 προς 3 Σεπτέμβρη ο Ανδρέας κάλεσε τον Θανάση Τσούρα – νεαρό στέλεχος του ΠΑΚ Εσωτερικού και της οργάνωσης «Παναρμόνια»: «Πάμε στο γραφείο». Ήταν όπως το είχε αφήσει ο Γέρος της Δημοκρατίας.
Ο Τσούρας αφηγείται: «Κάθεται στην παλιά πολυθρόνα. Ανάβει την πίπα του. Μιλάει σιγανά και ήρεμα. “Θανάση, εγώ ήρθα εδώ για να αλλάξουμε την Ελλάδα”. Ήταν η πρώτη φορά που άκουσα τη λέξη Αλλαγή. “Δεν με ενδιαφέρει – πρόσθεσε – να γίνω αρχηγός παλιού τύπου κόμματος με παλιές σκουριασμένες ιδέες”. Και συνέχισε επί ώρα να μου μιλάει γι’ αυτή την “Αλλαγή”. Εγώ, μου είπε, κλείνοντας, θα προχωρήσω έστω και αν αύριο με ακολουθήσει μόνο η Νεολαία. Αυτούς θέλω. Ανάλαβε αύριο στην αίθουσα του ξενοδοχείου να έρθουν οι Νεολαίοι και να καθίσουν στις πρώτες σειρές. Με αυτούς θα προχωρήσω. Πήγαινε τώρα να το οργανώσεις».
Πάντως ο Ανδρέας είχε στον νου του αν και πόσοι από τους παλαιούς της Ε.Κ. θα έρθουν, παρ’ όλο που είχε πάρει την απόφασή του ότι η νέα γενιά είναι αυτή που θα πάει μαζί του. Ειδικά για τον Γιάννη Αλευρά είχε δώσει ειδικές οδηγίες. Ο Πέτρος Λάμπρου θυμάται («Βήμα», 31.8.2003) ότι πριν από την παρουσίαση της Διακήρυξης τον φώναξε κοντά του:
«Κατέβα στην έξοδο του ξενοδοχείου και μόλις δεις τον Αλευρά να έρχεται να με ειδοποιήσεις αμέσως», του είπε. Κατέβηκε ο Πέτρος Λάμπρου και στάθηκε στο ισόγειο, μπροστά στο πεζοδρόμιο, παραμονεύοντας την άφιξη του Αλευρά. Πέρασαν πέντε - δέκα λεπτά και δεν εμφανιζόταν. Στα είκοσι λεπτά και ενώ άκουγε από μέσα ότι η εκδήλωση ξεκινούσε ο Λάμπρου άρχισε να ανυπομονεί: «Θα χάσω κι εγώ τη Διακήρυξη» σκέφτηκε, ανέβηκε τρέχοντας και μπήκε στην αίθουσα. Ο Γιάννης Αλευράς δεν ήταν εκείνη την ημέρα στην παρουσίαση της Διακήρυξης...

Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη
«Η τραγωδία της Κύπρου καθώς και οι κίνδυνοι που έχουν προκύψει για το έθνος, τόσο από την αδίστακτη επεκτατική πολιτική του Πενταγώνου στα πλαίσια του ΝΑΤΟ όσο και από την προσπάθεια της αμερικανοκίνητης χούντας να μετατραπούν οι ένοπλες δυνάμεις μας αποκλειστικά σε όργανο αστυνόμευσης του Ελληνικού χώρου, κυριαρχούν στη σκέψη κάθε Έλληνα.
Όμως η ενότητα του λαού στην απόφασή του να αντιμετωπίσει ανυποχώρητα τον εξωτερικό κίνδυνο δικαιώνει την απραξία της κυβέρνησης σε τρεις κρίσιμους τομείς:
◆την τιμωρία των ενόχων της επταετίας,
◆της σφαγής του Πολυτεχνείου και της Κυπριακής τραγωδίας,
◆την κάθαρση του κρατικού μηχανισμού και την πλέρια αποκατάσταση των θυμάτων της κατοχής.
Είναι βαθιά η ανησυχία του Ελληνικού λαού γιατί οι επαγγελίες της κυβέρνησης για την αποκατάσταση ομαλής πολιτικής ζωής θα αποτελέσουν λόγια κενά περιεχομένου αν δεν συνοδευτούν - το γρηγορότερο δυνατό από την τιμωρία, την κάθαρση και την αποκατάσταση.
Λέγεται ότι δεν ήρθε η ώρα. Ότι τώρα παρέχει το εθνικό θέμα. Μα το επιχείρημα δεν ευσταθεί. Πως είναι δυνατό να παραμένουν σε θέσεις κρίσιμες για το έθνος εκείνοι που ευθύνονται για την εθνική συμφορά; Ακριβώς γιατί η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε αποφασιστική καμπή, ακριβώς γι' αυτό το λόγο, πρέπει να προχωρήσουμε με θάρρος στην τιμωρία, την κάθαρση και την αποκατάσταση. Για να προστατέψουμε το έθνος, για να ανοίξουμε τον δρόμο που οδηγεί στην αδέσμευτη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατία.
Σ' αυτά τα πλαίσια πρέπει να ερμηνευτεί και η δικιά μας απόφαση να προχωρήσουμε σήμερα σε μια πολιτική πράξη, στη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων ενός νέου πολιτικού Κινήματος, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος.
Μόνο με την ενεργό πολιτική παρουσία των πολιτών, απ' άκρου εις άκρο της Ελλάδας, θα εξασφαλιστούν τόσο η εθνική μας ανεξαρτησία όσο και η λαϊκή κυριαρχία. Ήρθε η ώρα να περάσουμε από την παθητική αναμονή στην ενεργό λαϊκή παρουσία για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας μας.
Η ρίζα της συμφοράς βρίσκεται στην εξάρτηση της Πατρίδας μας. Τα επτά μεσαιωνικά χρόνια που πέρασαν με τη στυγνή στρατιωτική δικτατορία και η τραγωδία της Κύπρου δεν αποτελούν παρά μια ιδιαίτερα σκληρή έκφραση της εξάρτησης της Ελλάδας από το ιμπεριαλιστικό κατεστημένο των Η.Π.Α. και ΝΑΤΟ.
Μεταβλήθηκε η Ελλάδα σε προχωρημένο πυρηνικό φυλάκιο του Πενταγώνου για να εξυπηρετηθούν πιο αποτελεσματικά τα στρατιωτικά και οικονομικά συμφέροντα των μεγάλων μονοπωλίων. Διαβρώθηκε ο κρατικός μηχανισμός, οι ένοπλες δυνάμεις, τα κόμματα, ο συνδικαλισμός, η Πολιτική ηγεσία του τόπου έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η επιβολή ξενοκίνητης στρατιωτικής δικτατορίας, όταν αυτό κρίθηκε πως συνέφερε την Ουάσιγκτον.
Επιβλήθηκε η στρατιωτική δικτατορία για να ανακοπεί η πορεία του λαού μας προς τη λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία. Προκλήθηκε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και ακολούθησε η βάναυση τουρκική εισβολή στην Κύπρο, για να διχοτομηθεί η μεγαλόνησος και να αποτελέσει τελικά ένα νέο στρατιωτικό ορμητήριο των Η.Π.Α. και του ΝΑΤΟ στην ανατολική Μεσόγειο.
Μεταβλήθηκε η πατρίδα μας σε ξέφραγο αμπέλι, για να διαβρωθεί η οικονομία μας από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις των Η.Π.Α. και της Δύσης με τη συνεργασία πάντα του ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου. Για να μαραθεί η ελληνική ύπαιθρος, για να μην αποδίδει ο ιδρώτας του αγρότη, για να συνεχιστεί η μετανάστευση, η προσφορά φτηνής εργασίας στην Πρωτεύουσα, μα και στην ξενιτιά, την Ευρώπη, την Αυστραλία, τον Καναδά.
Η πορεία προς την υποτέλεια, την υπονόμευση των εθνικών μας συμφερόντων, τη διάβρωση της λαϊκής κυριαρχίας, τον οικονομικό μαρασμό και την εκμετάλλευση του Έλληνα εργαζομένου πρέπει να ανακοπεί. Αντίθετα, πρέπει να προχωρήσουμε με θάρρος και αποφασιστικότητα στη θεμελίωση μιας νέας Ελλάδας.
Ανακοινώνουμε σήμερα την εκκίνηση ενός νέου πολιτικού κινήματος που πιστεύουμε ότι εκφράζει τους πόθους και τις ανάγκες του απλού Έλληνα, ενός Κινήματος που να ανήκει στον αγρότη, τον εργάτη, τον βιοτέχνη, τον μισθωτό, τον υπάλληλο, στην θαρραλέα και φωτισμένη νεολαία μας. Τους καλούμε να πυκνώσουν τις τάξεις τους. Να στελεχώσουν και να συμμετάσχουν στην κατεύθυνση ενός Κινήματος που θα προωθήσει ταυτόχρονα την εθνική μας ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση και τη δημοκρατία σ' όλες τις φάσεις της δημόσιας ζωής.
Βασικός κυρίαρχος στόχος του Κινήματος είναι η δημιουργία πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας, πολιτείας ταγμένης στην προστασία του έθνους και στην υπηρεσία του λαού. Η εθνική ανεξαρτησία είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη λαϊκή κυριαρχία, με τη δημοκρατία σε κάθε φάση της ζωής του τόπου, με την ενεργό συμμετοχή του πολίτη σ' όλες τις αποφάσεις που τον αφορούν. Μα είναι ταυτόχρονα συνυφασμένη με την απαλλαγή της οικονομίας μας από τον έλεγχο του ξένου μονοπωλιακού και ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου που διαμορφώνει την οικονομική, την κοινωνική, την πολιτική και την πολιτιστική μας πορεία σύμφωνα με τα συμφέροντα όχι του λαού αλλά της οικονομικής ολιγαρχίας.
Και βέβαια πρέπει η Ελλάδα να αποχωρήσει και από το στρατιωτικό και από το πολιτικό ΝΑΤΟ. Και βέβαια πρέπει να ακυρωθούν όλες οι διμερείς συμφωνίες που έχουν επιτρέψει στο Πεντάγωνο να μετατρέψει την Ελλάδα σε ορμητήριο για την προώθηση της επεκτατικής του πολιτικής. Μα πίσω από το ΝΑΤΟ, πίσω από τις αμερικανικές βάσεις είναι οι μονοπωλιακές, πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα ντόπια υποκατάστατά τους. Γι' αυτό η κοινωνική απελευθέρωση, ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο του Κινήματος μας. Για να απολαμβάνει ο αγρότης το προϊόν του ιδρώτα και της γης του, για να απολαμβάνει ο εργάτης, ο βιοτέχνης, ο μισθωτός, ο υπάλληλος, ο απλός Έλληνας το προϊόν του μόχθου του. Για να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά η εντυπωσιακή εισοδηματική ανισότητα ανάμεσα σε γεωγραφικές περιφέρειες και κοινωνικά στρώματα που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη Ελλάδα. Για να πάψει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Για να συμμετέχει ενεργά ο λαός στον προγραμματισμό της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής πορείας της χώρας. Για να εξασφαλιστεί η εργασία και η κατοικία σε όλους τους Έλληνες. Για να καταργηθούν τα προνόμια των ολίγων στην ιατρική, νοσοκομειακή και φαρμακευτική περίθαλψη. Για να προστατευθούν η μητέρα, το παιδί, τα γηρατειά. Για να κατοχυρωθεί η κοινωνική και οικονομική ισότητα των δύο φύλων. Για να ελευθερωθεί η σκέψη και να γίνει η παιδεία κτήμα όλων των Ελλήνων.
Η σημερινή διακήρυξη των αρχών του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος αποτελεί εκκίνηση για την ίδρυση, στελέχωση και θεμελίωση ενός Κινήματος που θέλουμε να αποτελέσει τον φορέα όλων των γνήσια προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας. Κάνουμε έκκληση αυτές οι δυνάμεις ενωμένες να προχωρήσουν στον αγώνα.
Θεμελιακή αρχή του Κινήματος είναι η απόλυτα κατοχυρωμένη δημοκρατική διαδικασία - από τη βάση μέχρι την ηγεσία - με απόλυτη ισοτιμία όλων των μελών που θα το στελεχώσουν. Και το πρόγραμμα και το οργανωτικό σχήμα θα συναποφασιστούν στην πορεία με την ισότιμη συμμετοχή όλων των μελών του πρώτου συνεδρίου που γρήγορα θα συγκληθεί. Και αυτό στα πλαίσια μιας κατοχυρωμένης δημοκρατικής διαδικασίας.
Έχει ο λαός μας πικρή πείρα από τους κομματικούς σχηματισμούς του παρελθόντος που στηρίζονταν στην φεουδαρχική σχέση ανάμεσα σε ηγέτες και βουλευτές, ανάμεσα σε βουλευτές και κομματάρχες, ανάμεσα σε κομματάρχες και ψηφοφόρους. Από κομματικούς μηχανισμούς που είχαν αντικαταστήσει τις αρχές, το πρόγραμμα και τις δημοκρατικές διαδικασίες με το ρουσφέτι και το παρασκήνιο. Καθολικό είναι το αίτημα για πολιτικούς οργανισμούς αρχών που να τους διακρίνει η ελεύθερη δημοκρατική έκφραση της βάσης, για να δεσμεύεται η ηγεσία στις πολιτικές αποφάσεις και για να υπάρχει συνέπεια και συνέχεια.
Η σημερινή διακήρυξη μας είναι μια διακήρυξη που είμαστε βέβαιοι ότι αντικατοπτρίζει το πιστεύω, τους πόθους, τις απαιτήσεις, το όραμα του ελληνικού λαού. Έχει σκοπό να παρακινήσει συζήτηση και προβληματισμό σε εθνικό επίπεδο. Η σημερινή μας διακήρυξη αποτελεί την πυξίδα που θα καθοδηγεί την πορεία μας προς μια νέα, αναγεννημένη, ανθρώπινη, σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα, μια Ελλάδα που να ανήκει στους Έλληνες.
Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα είναι πολιτικό Κίνημα που αγωνίζεται για τους ακόλουθους στόχους:
◆Εθνική Ανεξαρτησία,
◆Λαϊκή Κυριαρχία,
◆Κοινωνική Απελευθέρωση,
◆Δημοκρατική Διαδικασία
Ο αγώνας του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος για την εθνική μας αναγέννηση, για μια σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα, στηρίζεται στην αρχή πως η εθνική μας ανεξαρτησία αποτελεί προϋπόθεση για την πραγμάτωση της λαϊκής κυριαρχίας, πως η λαϊκή κυριαρχία αποτελεί προϋπόθεση για την πραγμάτωση της κοινωνικής απελευθέρωσης, πως η κοινωνική απελευθέρωση αποτελεί προϋπόθεση για την πραγμάτωση της πολιτικής δημοκρατίας.
Για το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας που επιβλήθηκε με το πραξικόπημα της 21 Απρίλη 1967, δεν ήταν παρά μια ιδιαίτερα στυγνή μορφή αποικιοποιήσης της Ελλάδας από το Πεντάγωνο και το ΝΑΤΟ με τη συνεργασία του εξαρτημένου δυτικοευρωπαϊκού και ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου. Σαν στόχο είχε την εξυπηρέτηση των στρατηγικών και οικονομικών επιδιώξεων του αμερικανικού κεφαλαίου στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Γι' αυτό ο αγώνας του λαού μας αποβλέπει πρώτιστα στην οριστική εξάλειψη των αιτίων που οδήγησαν στη στυγνή δικτατορία της επταετίας.

Κι αυτός ο αγώνας δεν μπορεί να δικαιωθεί αν δεν υπάρξει:
α) Τιμωρία των ενόχων και των βασανιστών της χουντικής επταετίας και των υπευθύνων της προδοσίας της Κύπρου.
β) Πλήρης αποκατάσταση των θυμάτων της δικτατορίας.
γ) Άμεση ακύρωση όλων των ανελεύθερων και καταπιεστικών έκτακτων μέτρων της χουντικής επταετίας καθώς και των παρόμοιων νομοθετημάτων των προδικτατορικών κυβερνήσεων.
δ) Εξασφάλιση της ελεύθερης επιστροφής των πολιτικών προσφύγων στην πατρίδα.
ε) Εξυγίανση όλου του κρατικού μηχανισμού.
στ) Εξάλειψη του παρακράτους και του κομματικού κράτους.
ζ) Άμεση ένταξη των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας στην υπηρεσία του Έθνους και του Λαού και υποβολή τους σε αποτελεσματικό, πλήρη και συνεχή έλεγχο από την νόμιμα εκλεγμένη πολιτική ηγεσία.
Για την εξάλειψη του συστήματος που οδήγησε στην ιμπεριαλιστική κατοχή της πατρίδας μας και των συνθηκών που το δημιούργησαν, το διατηρούν και το προστατεύουν, για τη θεμελίωση μιας γνήσιας, αβασίλευτης, αναγεννημένης και σοσιαλιστικής Ελληνικής Δημοκρατίας, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα θέτει σαν προϋπόθεση την επίτευξη των ακόλουθων συγκεκριμένων στόχων:
●Κάθε εξουσία πηγάζει από τον λαό, εκφράζει τον λαό και υπηρετεί τον λαό.
●Η κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή της δύναμης στη χώρα μας διαρθρώνεται με τρόπο που να αποκλείει την παραβίαση της λαϊκής θέλησης με οποιοδήποτε τρόπο.
●Κατοχυρώνεται συνταγματικά το δικαίωμα άμυνας κάθε πολίτη σε κάθε προσπάθεια κατάλυσης της νόμιμης εξουσίας, κατάργησης του Συντάγματος και υποδούλωσης του λαού μας.
Για τα βασικά δικαιώματα του πολίτη ισχύει ο χάρτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η ελευθερία γνώμης και έκφρασης, η ελευθερία οργάνωσης για την επίτευξη συλλογικών σκοπών στα πλαίσια του Συντάγματος, το απαραβίαστο των δικαιωμάτων του ατόμου, όχι μόνο κατοχυρώνονται συνταγματικά αλλά και προστατεύονται αποτελεσματικά από τη Δικαιοσύνη που είναι ανεξάρτητη. Η Ελληνική ιθαγένεια δεν αφαιρείται. Εξασφαλίζεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη κοινωνική και οικονομική ισότητα των δύο φύλων.
Εξασφαλίζεται με γνήσιες δημοκρατικές διαδικασίες η άμεση και ενεργός συμμετοχή όλων των πολιτών στην πολιτική ζωή του τόπου.
Κατοχυρώνεται συνταγματικά το δικαίωμα εργασίας για όλους τους πολίτες, άντρες και γυναίκες. Ο συνδικαλισμός αποδεσμεύεται από την εξάρτηση της οικονομικής ολιγαρχίας και από την κηδεμονία του κράτους, κατοχυρώνεται σαν ελεύθερο και αυτόνομο κίνημα και τίθεται στην υπηρεσία των συμφερόντων του εργαζόμενου λαού. Διαχωρίζεται οριστικά η εκκλησία από το κράτος και κοινωνικοποιείται η μοναστηριακή περιουσία. Η Ελλάδα αποσυνδέεται από τους στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς συνασπισμούς, που υπονομεύουν την εθνική μας ανεξαρτησία και το κυρίαρχο δικαίωμα του Ελληνικού λαού να προγραμματίζει αυτός την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική πορεία της χώρας.

Η Ελλάδα ακολουθεί δυναμική ανεξάρτητη πολιτική με στόχους:
◆την εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητας,
◆την κατοχύρωση της αδέσμευτης λαϊκής κυριαρχίας
◆την καλύτερη δυνατή πραγμάτωση των επιδιώξεων του ελληνικού λαού.
Σαν χώρα που είναι ταυτόχρονα στην Ευρώπη, τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο, κάνει την παρουσία της αισθητή και στους τρεις αυτούς χώρους. Η αποπυρηνικοποίηση του μεσογειακού και βαλκανικού χώρου, η ουδετεροποίηση της Μεσογείου από τους στρατιωτικούς μηχανισμούς, η σύσφιγξη των οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων με τους λαούς όλης της Ευρώπης και της Μεσογείου, σαν προσφορά και στη διεθνή ειρήνη, η συναδέλφωση των λαών και η δομή όλων των χωρών σε μια πανανθρώπινη και πανελεύθερη Κοινότητα με ίση μεταχείριση και ίσα δικαιώματα όλων των ανθρώπων αποτελούν μόνιμες επιδιώξεις της.
Ακυρώνονται οι διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες που έχουν οδηγήσει την Ελλάδα σε οικονομική, πολιτική και στρατιωτική εξάρτηση από τα μονοπωλιακά συγκροτήματα της Δύσης και ιδιαίτερα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Επιδιώκεται η κοινωνική απελευθέρωση του εργαζόμενου Ελληνικού λαού που μακροπρόθεσμα ταυτίζεται με τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Αυτή η πορεία προϋποθέτει για το σήμερα ορατό μέλλον:
α. Την κοινωνικοποίηση του χρηματοδοτικού συστήματος στο σύνολό του, των βασικών μονάδων παραγωγής, καθώς και του μεγάλου εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου. Ταυτόχρονα προωθείται συστηματικά η ένταξη των αγροτικών επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς νέας μορφής, με δραστηριότητα που θα επεκτείνεται στην προμήθεια πρώτων υλών και στην επεξεργασία, συσκευασία και διάθεση των προϊόντων τους. Οι οργανισμοί αυτοί θα καταργήσουν τον μεσάζοντα που εκμεταλλεύεται το προϊόν του ιδρώτα και της γης του αγρότη. Στη βιοτεχνία προωθείται επίσης η συνεταιριστική εκμετάλλευση.
β. Τον περιφερειακά αποκεντρωμένο κοινωνικό προγραμματισμό της οικονομίας που συνδυάζεται με τον έλεγχο των παραγωγικών μονάδων από τους εργαζόμενους (δηλαδή με την αυτοδιαχείριση) και από τους αρμόδιους κοινωνικούς φορείς. Αρμόδιος κοινωνικός φορέας είναι το κράτος, η περιφέρεια, ο δήμος ή η κοινότητα ανάλογα με το μέγεθος, τον τύπο και σημασία της παραγωγικής μονάδας.
γ. Τη διοικητική αποκέντρωση με ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης.
δ. Το συστηματικό και προοδευτικό κλείσιμο του ανοίγματος ανάμεσα στα κατώτερα και ανώτερα εισοδήματα κατά περιφέρεια και επάγγελμα.
ε. Μια οικιστική και πολεοδομική πολιτική που να εξασφαλίζει πολιτισμένη κατοικία σε κάθε Ελληνική οικογένεια.
στ. Μια καινούργια παιδεία για να καταργηθούν οι φραγμοί που εμποδίζουν το πλάτεμα της γνώσης και για να δημιουργηθούν ελεύθερα σκεπτόμενοι και κοινωνικά υπεύθυνοι πολίτες. Η παιδεία είναι ελεύθερη του κοινωνικού συνόλου. Η ιδιωτική εκπαίδευση καταργείται. Η δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία εξασφαλίζεται ανεξαίρετα για όλους τους Έλληνες, θεσπίζεται εκπαιδευτική πολιτική που να εξασφαλίζει την πλατειά συμμετοχή όλων των λαϊκών στρωμάτων, καθώς και τη συμμετοχή των σπουδαστών στον προγραμματισμό της παιδείας και στη διοίκηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
ζ. Την κοινωνικοποίηση της υγείας που συνεπάγεται την δωρεάν ιατρική, φαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη, την προληπτική υγιεινή για όλους τους Έλληνες, την κατάργηση των ιδιωτικών κλινικών και όλων των προνομίων στην παροχή ιατρικών και νοσοκομειακών υπηρεσιών.
η. Ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για υγεία, ατυχήματα, γηρατειά και ανεργία που να επεκταθεί σε όλους τους Έλληνες.
θ. Την προστασία της μητέρας και του παιδιού.
ι. Την προστασία του περιβάλλοντος, τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των εθνικών και λαϊκών παραδόσεων και τη συμμετοχή ολόκληρου του λαού στην πολιτιστική εξέλιξη.
Οι οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιδιώξεις των εργαζόμενου Ελληνικού λαού - εργατών, αγροτών, μισθωτών, υπαλλήλων, νεολαίας, μικροεπαγγελματιών και βιοτεχνών - η θεμελίωση μιας κοινωνίας χωρίς αλλοτρίωση και γραφειοκρατία, θα πραγματοποιηθούν με τη συνεχή λαϊκή επαγρύπνηση, έλεγχο και κινητοποίηση.
Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα καλεί τον Ελληνικό Λαό να οργανωθεί στις τάξεις του, σε οργανώσεις βάσεις, να συμμετάσχει άμεσα στην παραπέρα διαμόρφωση του προγράμματός του, στη λήψη όλων των αποφάσεων και στην ανάδειξη των στελεχών του σε όλα τα επίπεδα. Έτσι θα συνεχίσουμε με νέα ένταση και αποφασιστικότητα τον αγώνα για μια ανεξάρτητη, σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα.
Στην επεξεργασία των κειμένων που οδήγησαν στη Διακήρυξη είχαν πάρει μέρος, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αρκετοί:
Γ. Τσεκούρας, Μ. Χαραλαμπίδης, Κ. Λαλιώτης, Αθ. Τσούρας, Ν. Μιχαλόπουλος, Γ. Ζαφειρόπουλος, Δ. Βασιλειάδης, Μαν. Παπαθωμόπουλος, Αγγέλα Κοκκόλα, Π. Λάμπρου, Δ. Τουλούπας, Κ. Σημίτης, Α. Λιβάνης και άλλοι.

Ποιοι όμως εκλήθησαν προσωπικά από τον Ανδρέα στην παρουσίαση της Διακήρυξης;
Τον σχετικό κατάλογο των 149 προσκληθέντων δανειστήκαμε από το «Βήμα» (31.8.2003):
●Λαμπρόπουλος Οδ., ●Κόκκινος Θεοδ., ●Αρχάκης Αλέξανδρος, ●Γιώτας Στάθης, ●Λουκάκης Χαράλαμπος, ●Λάμπρου Πέτρος, ●Παπαναγιώτου Θάνος, ●Τσιγαρίδας Κων., ●Καβαλιώτου Χριστίνα, ●Τσούρας Θανάσης, ●Μιχαλόπουλος Νίκος, ●Μπουρναζάκης Νικ., ●Δημόπουλος Νίκος, ●Αλεξόπουλος Θανάσης, ●Τζώρτζης Γιάννης, ●Λαλιώτης Κώστας, ●Φιλίππου Κατερίνα, ●Χαραλαμπόπουλος Γιώργος, ●Θωμίδου Σούλα, ●Μίχα Μαρία, ●Κούρτη Χριστίνα, ●Χαραλαμπόπουλος Γιάννης, ●Τουλούπας Τάκης, ●Μαντούβαλος Ηλίας, ●Βγενόπουλος Νίκος, ●Κορωναίος Γιάννης, ●Πελοποννήσιος Φώντας, ●Πρόκος Απόστολος, ●Κουτσόγιωργας Μένιος, ●Λιβάνης Αντώνης, ●Σκουλάς Θανάσης, ●Κοκκόλα Αγγέλα, ●Βαρδάνης Μιχάλης, ●Ελευθεριάδης Γεώργιος, ●Κουτσογιάννης Γιάννης, ●Μανδηλαρά Άσπα, ●Σημίτης Κώστας, ●Ελευθεριάδης Δημήτριος, ●Κορωναίος Πάνος, ●Σακελλαρόπουλος Αλέξ., ●Ντίνου Εύη, ●Φραγκιάς Ανδρέας, ●Φλέμινγκ Αμαλία, ●Ακρίτα Σίλβα, ●Κριαρίδης Ν., ●Δροσογιάννης Αντώνης, ●Γεωργιάδης Σεραφ., ●Κατσιφάρας Γεώργιος, ●Σκουλαρίκης Γιάννης, ●Νικολάου Κώστας, ●Απανωμεριτάκης Νίκος, ●Βερυβάκης Λευτέρης, ●Κρητικός Παναγιώτης, ●Ανδρουτσόπουλος Κώστας, ●Κασιμάτης Γρηγόρης, ●Καμπάνης Σταμάτης, ●Παπαστρατής Γεώργιος, ●Φαρμάκης Νίκος, ●Κανελλόπουλος Κώστας, ●Κανελλόπουλος Θανάσης, ●Καβουνίδης Σπύρος, ●Λέκκας Δημήτριος, ●Ζερβόπουλος Γιάννης, ●Χαραλαμπόπουλος Χρήστος, ●Πρασανάκης Γεώργιος, ●Βασιλακόπουλος Λεωνίδας, ●Μπουλούκος Αριστοδ., ●Μπουλούκος Διονύσης, ●Πανταζόπουλος Στέλιος, ●Παπαδονικολάκης Γιάννης, ●Βαλασέλης Ζάνος, ●Κούτσικας Φοίβος, ●Κακλαμάνης Απόστολος, ●Τόμπρας Φάνης, ●Δαμβουνέλης Αριστ., ●Δέας Κώστας, ●Αλευράς Γιάννης, ●Παπασπύρου Γιάννης, ●Παπαδημητρίου Γεώργιος, ●Κουτσοχέρας Ιωάννης, ●Κεφαληνός Τάλμποτ, ●Σακελλαρίου Γιάννης, ●Νικολόπουλος Βασίλειος, ●Παπανίκος Δημήτριος, ●Σπηλιόπουλος Σπύρος, ●Χρυσάφης Γιάννης, ●Κύργιος, ●Τσιρίδης Χαράλαμπος, ●Καρανάσης Χρήστος, ●Βούλγαρη Ελένη, ●Αναστασιάδης Σπύρος, ●Μάζης Ι., ●Τσιμπούκης Αθ., ●Μαρασλής Αλέκος, ●Κούκος Ιωάνν., ●Παππάς Αλέξανδρος, ●Τσαγανάς Ιωάνν., ●Τζούβαλης Κων., ●Μίχας Αθαν., ●Σπηλιοτακάρα Ρία, ●Ασημακόπουλος Γεώργιος, ●Κωστούρος Γεώργιος, ●Κόλλιας Δημ., ●Κακουρόπουλος Ανδρ., ●Καραζέρης Γεώργιος, ●Κεζήλος Νίκος, ●Κόης Δημ., ●Γιαννόπουλος Σωτήριος, ●Μουστάκης Γεώργιος, ●Σόκαρης Σπυρ., ●Φούκας Τάσος, ●Τσαφούλιας Γ., ●Κατραβάς Σωτ., ●Κουτσιόγιωργας Τέλης, ●Μπαλάσης Αθ., ●Κουμανιώτης Κωστ., ●Μπίτσιος Αθ., ●Λαμπρόπουλος Τάσος, ●Χριστοδουλιάς Θεόδ., ●Αλεξόπουλος Κώστας, ●Παπαγιαννόπουλος Τάκης, ●Πανούτσος Ιωάν., ●Παπαγεωργόπουλος Τάκης, ●Ζυγογιάννης Γιώργος, ●Βαλυράκης Σ., ●Παπαθανασίου Χρήστος, ●Ζουμπογιώργος, ●Κουρής Χαράλαμπος, ●Μωραΐτου Μαίρη, ●Γρίμηλα, ●Γιαννόπουλος, ●Λιβάνη Κατίνα, ●Λιάνης Γ., ●Τσεκούρας, ●Κουρής, ●Παπανδρέου Βάσω, ●Παπασταύρου, ●Ζιάγκας Μιχάλης, ●Κουλούρης, ●Ζαφειρόπουλος, ●Δαμιανός Κίσσονας, ●Οικονομίδης, ●Μπαρμπαγιάννης, ●Βουρνάς Πάνος, ●Παπαδήμας Τόλης, ●Χατζημιχελάκης Νίκος, ●Σάλλας Μιχάλης, ●Γιαννακάκης Μιχαήλ, ●Πολυχρονόπουλος Γιάννης.


Κάποιοι απ’ αυτούς δεν προσήλθαν, ενώ φυσικά ήταν παρόντες και αρκετοί που δεν εκλήθησαν. Μεταξύ των παρόντων ήταν οι:
◆Στ. Γιώτας, ◆Χ. Λουκάκης, ◆Π. Λάμπρου, ◆Κ. Τσιγαρίδας, ◆Θ. Τσούρας, ◆Ν. Μιχαλόπουλος, ◆Γ. Τζώρτζης, ◆Κ. Λαλιώτης, ◆Ι. Χαραλαμπόπουλος, ◆Μαρία Μίχα, ◆Τ. Τουλούπας, ◆Ν. Βγενόπουλος, ◆Ι. Κορωναίος, ◆Ξ. Πελοποννήσιος, ◆Απ. Πρόκος, ◆Αγ. Κουτσόγιωργας, ◆Αντ. Λιβάνης, ◆Αθ. Σκουλάς, ◆Αγγέλα Κοκκόλα, ◆Άσπα Μανδηλαρά, ◆Κ. Σημίτης, ◆Αμαλία Φλέμινγκ, ◆Σύλβα Ακρίτα, ◆Ντ. Τριαρίδης, ◆Αντ. Δροσογιάννης, ◆Ι. Σκουλαρίκης, ◆Κ. Νικολάου, ◆Ελ. Βερυβάκης, ◆Παν. Κρητικός, ◆Κ. Ανδρουτσόπουλος, ◆Γρ. Κασιμάτης, ◆Γ. Παπαστρατής, ◆Λ. Βασιλικόπουλος, ◆Αρ. Μπουλούκος, ◆Δ. Μπουλούκος, ◆Στ. Πανταζόπουλος, ◆Ι. Παπαδονικολάκης, ◆Φ. Κούτσικας, ◆Απ. Κακλαμάνης, ◆Θ. Τόμπρας, ◆Ι. Κουτσοχέρας, ◆Γ. Χρυσάφης, ◆Αθ. Τσιμπούκης,◆Γ. Τσαφούλιας, ◆Ι. Πανούτσος, ◆Σ. Βαλυράκης, ◆Χρ. Παπαθανασίου, ◆Γ. Λιάνης, ◆Γ. Κίσσονας, ◆Ι. Σάλλας, ◆Π. Βουρνάς και άλλοι.

Έχει την αξία του να σημειωθεί ότι το 2005 (3.9) έγινε από το ΠΑΣΟΚ πρόσκληση να παραστούν στην πανηγυρική εκδήλωση όσοι ζούσαν από τους 154 που είχαν υπογράψει τη Διακήρυξη. Σύμφωνα με τα τότε δημοσιεύματα, οι 46 είχαν πεθάνει, ενώ από τους ζώντες δεν πήγε μεταξύ άλλων και ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης.
Άλλοι απόντες (για λόγους υγείας, διαφωνίας, ταξιδιού στο εξωτερικό κ.λπ.) ήταν οι: Σύλβα Ακρίτα, Κώστας Ανδρουτσόπουλος, Δαμιανός Βασιλειάδης, Λευτέρης Βερυβάκης, Στάθης Γιώτας, Γιάννης Ζερβόπουλος, Τάσος Ιντζές, Θανάσης Κανελλόπουλος, Κώστας Κανελλόπουλος, Γιώργος Κατσιφάρας, Θεόδωρος Κόκκινος, Γιάννης Κούκος, Γιάννης Κουτσογιάννης, Μήτσος Κώης, Τάσος Λαμπρόπουλος, Άσπα Μανδηλαρά, Βασίλης Νικολόπουλος, Τάκης Παπαγεωργόπουλος, Μιχάλης Σάλας, Γιάννης Σκουλαρίκης, Σπύρος Σπηλιόπουλος, Κώστας Τζούβαλης, Γιάννης Τσαγανάς, Γιάννης Τσεκούρας, Γιώργος Τσουγιόπουλος, Τάσος Φούκας, Γιώργος Χαραλαμπόπουλος, Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, Νίκος Χατζημιχελάκης, Γιώργος Ψαράκης και άλλοι».