Η νηστεία για τους διαβητικούς ασθενείς

Η περίοδος της νηστείας είναι μια αφορμή για επιστροφή στο παραδοσιακό μεσογειακό πρότυπο διατροφής, ένα «διαμάντι» για την υγεία – άλλωστε έχουν διενεργηθεί εκατοντάδες μελέτες που αναδεικνύουν τα οφέλη του σε κάθε πτυχή της λειτουργίας του οργανισμού.

Η περίοδος της νηστείας είναι μια αφορμή για επιστροφή στο παραδοσιακό μεσογειακό πρότυπο διατροφής, ένα «διαμάντι» για την υγεία – άλλωστε έχουν διενεργηθεί εκατοντάδες μελέτες που αναδεικνύουν τα οφέλη του σε κάθε πτυχή της λειτουργίας του οργανισμού.
Υπάρχουν όμως συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων που καλό είναι να απέχουν από την νηστεία ακριβώς επειδή, είτε λόγω κατάστασης υγείας είτε λόγω ευαίσθητης ηλικίας, δεν πρέπει να εκθέσουν τον οργανισμό τους στις διατροφικές «πιέσεις» της: Πρόκειται για τα μικρά παιδιά, που βρίσκονται στην ανάπτυξη ή αθλούνται τακτικά, τις εγκυμονούσες γυναίκες, ιδίως αν βρίσκονται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης, τις γυναίκες σε γαλουχία, τα άτομα με σιδηροπενική αναιμία και τους ηλικιωμένους που πάσχουν από χρόνιες νόσους όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, ο καρκίνος, η χρόνια
νεφρική ανεπάρκεια ή τα καρδιαγγειακά. Ιδιαίτερα οι ασθενείς οι οποίοι υποβάλλονται σε αντιπηκτική αγωγή δε θα ήταν καλό να ακολουθούν τις επιταγές της νηστείας καθότι οι απότομες αλλαγές διατροφικού προτύπου δύναται να προκαλέσουν ανεπιθύμητες καταστάσεις όπως απόφραξη των βαλβίδων της καρδιάς.
Ιδιαίτερα για τους διαβητικούς ασθενείς, μέσω της αποχής από το κρέας την περίοδο αυτή δίνεται η ευκαιρία στον οργανισμό να προσλάβει επαρκείς ποσότητες αντιοξειδωτικών και φυλλικού οξέος μέσα από την αφθονία της κατανάλωσης φυτικών τροφίμων που αυτή υπαγορεύει.
Τα τρόφιμα αυτά (λαδερά φαγητά, όσπρια, λαχανικά, φρούτα) περιέχουν επίσης ένα διατροφικό θησαυρό για την καλύτερη λειτουργία του εντέρου: τις φυτικές ίνες, των οποίων η κατανάλωση σχεδόν διπλασιάζεται την περίοδο αυτή επικουρώντας ταυτόχρονα και την καλύτερη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου του αίματος.
Επιπρόσθετα, υψηλή είναι η περιεκτικότητα των προαναφερόμενων τροφίμων σε κάλιο, έναν πολύτιμο σύμμαχο για την καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, ιδιαίτερα σε εκείνους που παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα.
Αντίθετα, μειώνεται αισθητά η κατανάλωση χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων, τρανς και κορεσμένων λιπαρών αλλά και ζωικής πρωτεΐνης, μέσω της αποχής από τα τρόφιμα της ομάδας του κρέατος και της ομάδας των γαλακτοκομικών.
Υπενθυμίζεται στο σημείο αυτό πως ταυτόχρονα αποφεύγονται και όλα τα τρόφιμα που περιέχουν γάλα ή παράγωγά του όπως κρεμοειδή γλυκά, σοκολάτες περιέχοντες γάλα ή τυροκομικά προϊόντα.
Η διατροφική αυτή «ανακωχή» δίνει μια ανεκτίμητη ευκαιρία για βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ του οργανισμού τις σαράντα ημέρες της νηστείας γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη οι οποίοι παρουσιάζουν επιβαρυμένο λιπιδαιμικό προφίλ.
Το άλλο μεγάλο «ναι μεν, αλλά» της νηστείας στους διαβητικούς ασθενείς είναι η προκαλούμενη έλλειψη των απαραίτητων στον οργανισμό θρεπτικών συστατικών που περιέχονται κυρίως στο κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Αυτά είναι η πρωτεΐνη (με δομικά συστατικά της τα αμινοξέα και ιδιαίτερα τα 9 βασικά αμινοξέα τα οποία ο άνθρωπος δε μπορεί να συνθέσει και πρέπει να τα προσλάβει μέσω της διατροφής), ο σίδηρος, το ασβέστιο και η βιταμίνη Β12, τα οποία οφείλουν να ενταχθούν μέσω εναλλακτικών πηγών (καλαμαράκια, καραβίδες, χταπόδι, γαρίδες, σουπιές, σαλιγκάρια, φακόρυζο, ρεβυθόρυζο, σπανακόρυζο, αρακάς, φασόλια γίγαντες, μανιτάρια, αποξηραμένα φρούτα, τόφου, ταχίνι και γάλα ρυζιού) στην διατροφή.
Για την ακόμα καλύτερη απορρόφηση του διατροφικού σιδήρου που προέρχεται αναγκαστικά από φυτικά τρόφιμα (μη αιμικός σίδηρος) συστήνεται η ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη C όπως τα ακτινίδια, τα πορτοκάλια, οι πράσινες πιπεριές, το μπρόκολο και τα λαχανάκια Βρυξελλών.
Όσο αφορά την κάλυψη του ασβεστίου, εναλλακτικοί διατροφικοί σύμμαχοι θα μπορούσαν να είναι τα μύδια, τα στρείδια, το μπρόκολο, τα καρύδια, το ταχίνι, το σπανάκι, τα αμύγδαλα, το σουσάμι ή ακόμα και το δημητριακό κινόα που αποτελεί μια τελευταία διατροφική τάση. Για ακόμα καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου συστήνεται η ταυτόχρονη αποφυγή τροφίμων που είναι πλούσια σε οξαλικό οξύ (όπως τα πατζάρια, το τσάι και το κακάο), και σε φυτικά οξέα (καφές, κρόκος αβγού και ξηροί καρποί).
Τέλος, υπάρχει και η μεγάλη παγίδα της υπερβολής: αφενός η έλλειψη αισθήματος κορεσμού (καθώς αυτό δημιουργείται πιο εύκολα με την πρωτεΐνη, από την οποία απέχουμε αυτό το διάστημα) ωθεί σε επιλογές όπως τα ζυμαρικά και το ψωμί προκειμένου να προκληθεί αίσθημα κορεσμού, προσφέροντάς όμως έτσι άφθονες θερμίδες, δημιουργία περίσσειας τριγλυκεριδίων στον οργανισμό ακόμα και διαταραχή των επιπέδων του σακχάρου.
Αφετέρου η πολυήμερη αποχή από τους «πειρασμούς» οδηγούν πολύ συχνά σε φαινόμενα υπερφαγίας καθ’ όλη τη διάρκεια της νηστείας αλλά και ειδικότερα π.χ. το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής μετά τα μεσάνυχτα είθισται παρέες να συνευρίσκονται για θαλασσινούς μεζέδες και ουζοκατάνυξη ή η «διατροφική απελευθέρωση» στο τραπέζι της Κυριακής του Πάσχα, εκδηλώσεις που μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και σε καρδιαγγειακά συμβάματα ή υπεργλυκαιμικές καταστάσεις.
Προσοχής επίσης χρήζει και η αυξημένη κατανάλωση χαλβά, ελιών, ταραμοσαλάτας και ταχινιού καθότι τα τρόφιμα αυτά δεν παύουν να παρουσιάζουν αυξημένη θερμιδική πυκνότητα (αυξημένη περιεκτικότητα θερμίδων σε συγκεκριμένο όγκο τροφίμου) η οποία δε βοηθά στην ρύθμιση του σωματικού βάρους και κατ’ επέκταση του σακχαρώδους διαβήτη.
Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο η ουσιαστική έννοια της νηστείας δεν είναι μόνο ποιοτική αλλά και ποσοτική. Δεν αρκεί μόνο η κατανάλωση των νηστίσιμων τροφίμων και η αποχή από τα πρωτεϊνούχα αλλά και επιπλέον η επίδειξη εγκράτειας στην καταναλισκούμενη ποσότητα τροφής στα αμυλούχα τρόφιμα και στα λαδερά φαγητά. Έτσι μόνο πραγματικά δοκιμάζεται η αντίστασή στον πειρασμό και επέρχεται η αντιπαράθεση με τον ύστατο αντίπαλο: τον ίδιο τον εαυτό. Ακριβώς γι’ αυτό η περίοδος της νηστείας αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία εξισορόπησης του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα αλλά και μια δοκιμασία περίσκεψης και αυτογνωσίας ταυτόχρονα, που δεν πρέπει κάποιος να την προσπερνά σαν μια ακόμα εθιμοτυπική διαδικασία.
Παπαμίκος Βασίλειος
Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΓΝΑ – Κοργιαλένειο Μπενάκειο
M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης
MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών
Πτυχιούχος Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Πηγή:skai