Πανελλήνιες 2022: Τι αναμένεται να αλλάξει φέτος στις επιλογές των υποψηφίων;

Μια "αχνή" διαφοροποίηση που "σκάει μύτη" είναι μια μικρή αύξηση στις επιλογές Παιδαγωγικών Τμημάτων που προφανώς συνδέεται με την επίδραση των 16.000 περίπου μόνιμων διορισμών (το 2020 και 2021) εκπαιδευτικών αλλά και των χιλιάδων προσλήψεων (45.000 περίπου το 2021) πτυχιούχων καθηγητικών σχολών.
Στον πίνακα που παραθέτουμε στο τέλος του κειμένου μπορεί να δει κανείς τα Τμήματα που κέρδισαν την πρώτη επιλογή των υποψηφίων στις τελευταίες Πανελλαδικές Εξετάσεις. Οι Ιατρικές σχολές (Αθήνα, Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη), Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης, Ψυχολογίας και Νομικής του ΕΚΠΑ και κάποια άλλα κέρδισαν τις προτιμήσεις των υποψηφίων, για διάφορους λόγους.
Να ξεκαθαρίσουμε στο σημείο αυτό ότι οι σχολές της Αθήνας κυρίως και της Θεσσαλονίκης δευτερευόντως ξαφρίζουν την αφρόκρεμα των πρώτων επιλογών των υποψηφίων καθώς σε αυτά τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας "συνωστίζεται" η μεγάλη πλειονότητα των υποψηφίων που όπως είναι λογικό στοχεύουν σε σχολές, για ευνόητους λόγους, κοντά στον τόπο μόνιμης κατοικίας τους.
Οι επιλογές των φετινών υποψηφίων
Όλα δείχνουν ότι οι επιλογές των φετινών υποψηφίων δεν θα έχουν διαφοροποίηση από τις επιλογές των περσινών υποψηφίων. Σε δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 345 φετινούς υποψήφιους όσο αφορά στις προθέσεις τους στην επιλογή σχολών φαίνεται καθαρά ότι δεν έχουν διαφοροποιηθεί οι παράγοντες που τις καθορίζουν και που παρουσιάζουμε παρακάτω. Μια "αχνή" διαφοροποίηση που "σκάει μύτη" είναι μια μικρή αύξηση στις επιλογές Παιδαγωγικών Τμημάτων που προφανώς συνδέεται με την επίδραση των 16.000 περίπου μόνιμων διορισμών (το 2020 και 2021) εκπαιδευτικών αλλά και των χιλιάδων προσλήψεων (45.000 περίπου το 2020/2021 και 43.000 το 2021/2022) πτυχιούχων καθηγητικών σχολών.
Αυτό που οφείλουμε να σημειώσουμε κάνοντας μια σύγκριση των επιλογών του 2019 με το 2021 είναι ότι το 2021 είχαμε τα πρωτεία των Ιατρικών Σχολών του ΕΚΠΑ και των Ιωαννίνων, τη βελτίωση της θέσης του Παιδαγωγικού Τμήματος Θεσσαλονίκης, του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ (δηλαδή δυο τμημάτων δασκάλων και νηπιαγωγών) και του Τμήματος Αξιωματικών Ελληνικής Αστυνομίας. Αντίθετα φέτος υποχώρησαν (σε σχέση πάντα με πριν από 2 χρόνια) η Νομική Αθήνας, η Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του ΕΜΠ, το Τμήμα Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΕΚΠΑ και η Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ.
Η οικονομική κρίση, η φτώχεια και η ανεργία γίνονται ο τροχονόμος των επιλογών
Μέσα στο μηχανογραφικό δελτίο οι επιλογές σπουδών φαίνονται ως ατομικές που εκφράζουν τις δυνατότητες, τις προτιμήσεις και τις φιλοδοξίες των ατόμων.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτές οι επιλογές είναι κοινωνικές «υπαγορεύσεις» που αντανακλούν την επίδραση των κοινωνικών δομών και συνθηκών πάνω στα άτομα. Με άλλα λόγια η ατομική βούληση και επιθυμία δεν είναι τόσο «ελεύθερες» και «ατομικές», όσο νομίζουμε, αλλά διαμορφώνονται σύμφωνα με τις επιταγές της συγκεκριμένης κοινωνίας.
Είναι φανερό ότι η οικονομική κρίση και η αγωνία της επαγγελματικής αποκατάστασης μέσα σ' ένα περιβάλλον ολοένα αυξανόμενης ανεργίας πρωτοστατούν στις επιλογές σπουδών των νέων. Όνειρα, επιθυμίες, κλίσεις δίνουν γρήγορα τη θέση τους σε μια ρεαλιστική προσαρμογή, στην οποία ο «μηχανοδηγός» είναι η κατάσταση στην αγορά εργασίας, δηλαδή η επαγγελματική προοπτική των σπουδών.
Η νεολαία στήνεται στο … εκτελεστικό απόσπασμα μιας αγοράς εργασίας στην οποία το δικαίωμα και το μοντέλο της μόνιμης και σταθερής εργασίας μπαίνουν στην προκρούστειο κλίνη των μέτρων κυβέρνησης – Ε.Ε.
Παράλληλα, έχει γίνει κατανοητό ότι καμιά πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει για την κατάσταση που θα βρίσκεται η αγορά εργασίας ύστερα από 5 ή 6 χρόνια, όταν οι σημερινοί υποψήφιοι θα αναζητούν εργασία ως πτυχιούχοι. Η «χημεία» αυτών των πεποιθήσεων οδηγεί γρήγορα και σταθερά στη διαμόρφωση στάσεων από τη μεριά των υποψηφίων και βέβαια, η «στροφή» στις επιλογές σχολών λιπαίνεται σε αυτό το έδαφος.
Οι αλλαγές αυτές αντανακλώνται σαφώς και στις επιλογές των υποψηφίων. Παρ' όλο που η συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου γίνεται μετά τη «διαμεσολάβηση» των βαθμολογιών των υποψηφίων που επηρεάζει σαφώς τις επιλογές τους, είναι φανερές οι διαφοροποιήσεις που έγιναν μέσα στην τελευταία δεκαετία.
Κυρίως τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών και της σμπαραλιασμένης «μεσαίας» τάξης αντιμετωπίζουν το φάσμα ενός ρεαλιστικού συμβιβασμού που ακυρώνει το όραμα και τις προσδοκίες για συγκεκριμένες σπουδές. Αναγκάζονται, δηλαδή, να επιλέξουν σχολές με έδρα στον τόπο κατοικίας και όχι σχολές σε άλλες περιοχές με αντικείμενο σπουδών της αρεσκείας τους προκειμένου να αποφύγουν τα δυσβάστακτα έξοδα της φοιτητικής μετανάστευσης. Έξοδα που κυμαίνονται από 25.000 έως 40.000 ευρώ ανάλογα με τα χρόνια σπουδών.
Η «διαμόρφωση» των επιλογών των υποψηφίων
Είναι κατανοητό ότι δεν χρειάζεται να ερμηνευτεί το φαινόμενο της επιλογής των αστυνομικών και στρατιωτικών σχολών (μέσα στην πρώτη εικοσάδα των προτιμήσεων τα τελευταία χρόνια) από τους υποψήφιους. Το 2021 στην πρώτη εικοσάδα των περιζήτητων Τμημάτων πλασαρίστηκαν οι σχολές Αξιωματικών Ελληνικής Αστυνομίας και Αξιωματικών Πυροσβεστικής Ακαδημίας. Και αυτό καθώς οι σχολές αυτές δεν αντιμετωπίζεται ως είσοδος σε τριτοβάθμιες σπουδές αλλά κατευθείαν ως είσοδος σε ένα επάγγελμα που συνοδεύεται από τη σιγουριά της μόνιμης θέσης και του μισθού.
Από την άλλη η επιστροφή Παιδαγωγικά Τμήματα πιθανόν να είναι προϊόν του διορισμού χιλιάδων δασκάλων λίγες μέρες πριν την συμπλήρωση του μηχανογραφικού, γεγονός που σίγουρα αναπτέρωσε ελπίδες των υποψηφίων που σχετίζονται με την επαγγελματική αποκατάσταση.
Παράλληλα η επιλογή της Ιατρικής στηρίζεται και αυτή σε μια παράδοση για το κύρος και το γόητρο της παραπάνω σχολής που είναι σταθερά και έρχεται από το παρελθόν ακόμη κι αν σήμερα η πρόσβαση των Ιατρών στην αγορά εργασίας είναι προβληματική και τμήμα τους αναγκάζεται να καταφύγει στο εξωτερικό για ειδίκευση και εργασία.
Η ιστορία των επιλογών των υποψηφίων
Αν εξετάσει κανείς τις προτιμήσεις-επιλογές των υποψηφίων, στον ορίζοντα των τελευταίων π.χ. 50 χρόνων, θα διαπιστώσει «οβιδιακές» μεταμορφώσεις, καθώς πανεπιστημιακά τμήματα που λίγα χρόνια πριν «έκαιγαν» τις καρδιές των υποψηφίων, σήμερα βρίσκονται στα «αζήτητα» των επιλογών τους.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι τη δεκαετία του ‘70, οι πολυτεχνικές σπουδές με επίκεντρο τις σχολές των πολιτικών μηχανικών, των αρχιτεκτόνων, των μηχανολόγων-ηλεκτρολόγων, συγκεντρώνουν τις περισσότερες «πρώτες» προτιμήσεις των υποψηφίων. Το υψηλό εισόδημα, καθώς και το κύρος και το γόητρο που εξασφάλιζαν την εποχή εκείνη τα αντίστοιχα επαγγέλματα, ήταν ο μαγνήτης για την επιλογή των σπουδών που οδηγούσαν σ’ αυτά.
Στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 το τμήμα Κοινωνιολογίας γίνεται η ναυαρχίδα των επιλογών των υποψηφίων. Ο άμεσος διορισμός των πτυχιούχων στο δημόσιο (κυρίως εκπαίδευση) απογείωσε τις επιλογές και ο αντίστροφος λόγος λίγα χρόνια αργότερα τις μηδένισε.
Στη δεκαετία του ‘90 αλλάζουν πολύ γρήγορα οι προτιμήσεις των υποψηφίων, καθώς αλλάζουν ταχύτατα οι προσανατολισμοί στην αγορά εργασίας. Παράδειγμα, η ανάπτυξη των ΜΜΕ επηρεάζει και την «απογείωση» των σχολών δημοσιογραφίας. Πίσω από αυτή την «αγάπη» των υποψηφίων βρισκόταν το άνοιγμα των ιδιωτικών ΜΜΕ που στρατολογούσαν πλήθος πτυχιούχων.
Ο ίδιος ακριβώς λόγος αλλά από την ανάποδη, δηλαδή το κλείσιμο των ΜΜΕ μια 15ετία αργότερα η αυξημένη ανεργία των πτυχιούχων των πιο πάνω τμημάτων, κατέβασε στο ελάχιστο τις πρώτες προτιμήσεις των υποψηφίων και τις βάσεις των παραπάνω τμημάτων. Στο β’ μισό της ίδιας δεκαετίας οι επιλογές των υποψηφίων συγκεντρώνονται στα τμήματα πληροφορικής, τα οποία ανεβάζουν στα ύψη τις βάσεις εισαγωγής τους, για να αρχίσουν να τις ρίχνουν 10 χρόνια αργότερα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 πήραν «κεφάλι» τα χρηματοοικονομικά εκείνα τμήματα που φαίνονταν ότι συνδέονταν επαγγελματικά με τη «χρηματιστηριακή άνθηση». Λίγο αργότερα το χρηματιστηριακό «μπουμ» και μαζί του η αβεβαιότητα στις επαγγελματικές προοπτικές απομάκρυνε το μεγαλύτερο μέρος των φανατικών οπαδών τους.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπάρχει μια έντονη στροφή στις στρατιωτικές και αστυνομικές σχολές και ιδιαίτερα στα παιδαγωγικά τμήματα δασκάλων που υπόσχονται σίγουρη απασχόληση στο Δημόσιο. Από τότε μέχρι και σήμερα οι στρατιωτικές σχολές κράτησαν σχετικά ψηλά τις προτιμήσεις τους ενώ από το 2010 και μετά τα Παιδαγωγικά Τμήματα έχασαν το μεγαλύτερο τμήμα των «εραστών» τους, καθώς οι διορισμοί δασκάλων και νηπιαγωγών χάθηκαν ακόμη και από το λεξιλόγιο.

ΙΔΡΥΜΑ	ΣΧΟΛΗ	1Η ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΙΑΤΡΙΚΗΣ (ΑΘΗΝΑ)	1.444
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ	ΙΑΤΡΙΚΗΣ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ)	1.275
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	1.258
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ (ΑΘΗΝΑ) - ΕΚΠΑ	1.205
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΝΟΜΙΚΗΣ (ΑΘΗΝΑ)	1.187
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΑΘΗΝΑ)	1.100
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ	ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ (ΑΘΗΝΑ)	1.036
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΑΘΗΝΑ)	870
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΙΑΤΡΙΚΗΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	820
ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ	ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΕΣ)	752
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	720
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ	ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΕΣ)	650
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ (ΑΘΗΝΑ)	645
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (ΑΘΗΝΑ)	640
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΧΗΜΕΙΑΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	627
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ	ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ)	624
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΝΟΜΙΚΗΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	619
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ	ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (ΑΘΗΝΑ)	555
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	537
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ	ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ (ΑΘΗΝΑ)	534
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ	ΣΧΟΛΗ ΠΛΟΙΑΡΧΩΝ	491
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	490
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ	ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ)	481
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ	ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΑΙΓΑΛΕΩ)	422
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ	ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)	409