Δέκα ερωτήσεις και απαντήσεις για τη νέα επέλαση της Ομικρον

Τουλάχιστον μέχρι και την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου θα διατηρηθεί η νέα έξαρση των κρουσμάτων στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτιμήσεις των επιστημόνων.
Μιλώντας στη Realnews, τέσσερις διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί εκτιμούν πως η αποκλιμάκωση θα ξεκινήσει σταδιακά μετά τις επόμενες δύο εβδομάδες. Προσθέτουν, μάλιστα, ότι ο μεγάλος αριθμός των κρουσμάτων μαζί με την επέκταση των εμβολιασμών οικοδομούν ένα τείχος ανοσίας που δημιουργεί αισιοδοξία για την οριστική αντιμετώπιση της πανδημίας. Την ίδια στιγμή, οι ειδικοί εκφράζουν την άποψη ότι τα αισιόδοξα δεδομένα δεν πρέπει να προκαλέσουν τη γενική χαλάρωση των Αρχών και του πληθυσμού, τονίζοντας ότι τα μέτρα προστασίας θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούνται, ενώ επισημαίνουν τη σημασία που θα έχει μελλοντικά η χορήγηση της τέταρτης εμβολιαστικής δόσης.
1. Ποια θα είναι η πορεία του πανδημικού κύματος το επόμενο χρονικό διάστημα;
Η έξαρση των κρουσμάτων αναμένεται να συνεχιστεί και για τις επόμενες δεκαπέντε ημέρες. Πιθανή επιπέδωση του ημερήσιου αριθμού των κρουσμάτων μπορεί να γίνει την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, κατά την οποία τα ημερήσια κρούσματα θα κινηθούν μεταξύ 25.000 και 30.000. Έπειτα, θα ακολουθήσει μια πορεία σταδιακής αποκλιμάκωσης. Το ενθαρρυντικό είναι ότι η έξαρση των κρουσμάτων δεν προβλέπεται να οδηγήσει σε αύξηση των σκληρών δεικτών, δηλαδή των διασωληνώσεων και των θανάτων, που θα παραμείνουν σε ελεγχόμενα επίπεδα.
2. Είναι πιθανές οι επαναμολύνσεις με τα στελέχη της Ομικρον; Μπορεί η επικράτησή τους να λειτουργήσει ως ένα φυσικό εμβόλιο που θα μας προστατέψει και από μελλοντικά στελέχη και θα μας φέρει κοντά στο τέλος της πανδημίας;
Η Ομικρον μπορεί να μολύνει εύκολα όσους έχουν νοσήσει με άλλα στελέχη του ιού, καθώς και όσους έχουν εμβολιαστεί ακόμα και με τις τρεις δόσεις. Το ενθαρρυντικό είναι ότι δεν έχουν παρατηρηθεί επαναμολύνσεις από Ομικρον σε Ομικρον 2 και προς το παρόν δεν έχουμε ενδείξεις ότι ο νοσήσας μπορεί να ξανακολλήσει το ίδιο στέλεχος το επόμενο χρονικό διάστημα. Η ανοσολογική κατάσταση του πληθυσμού, όπως θα διαμορφωθεί από τον εμβολιασμό και τη φυσική νόσηση, θα είναι τέτοια που μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι η νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί έχοντας ανασυστήσει την κανονικότητα της ζωής μας. Η κατάργηση του προστίμου και η χαλάρωση των μέτρων είναι στη σωστή κατεύθυνση. Η νόσηση με την Ομικρον, ακόμα και αν δεν προσφέρει ολοκληρωτική κάλυψη απέναντι σε άλλα στελέχη, εντούτοις προετοιμάζει τον οργανισμό για να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε μελλοντικό στέλεχος. Το κάθε νέο στέλεχος προφέρει ένα λιθαράκι για την ανάπτυξη ανοσοπροσταστίας στον πληθυσμό.
3. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Ομικρον 2; Τι διαφορές έχει από την Ομικρον;
Η παραλλαγή ή στέλεχος Ομικρον του κορωνοϊού, που αναφέρεται επίσημα ως παραλλαγή B.1.1.529, έχει τρεις κύριες υποπαραλλαγές: τη BA.1, τη BA.2 και τη BA.3. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από το 99% των περιπτώσεων που προσδιορίστηκαν ως και τον Δεκέμβριο αφορούσε την BA.1, αυτή που έως τώρα αναφέραμε γενικά ως Ομικρον. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, έχει επικρατήσει η υποπαραλλαγή BA.2, που αποτελεί την Ομικρον 2. Σε μοριακό επίπεδο, η υποπαραλλαγή Ομικρον 2 ή BA.2 παρουσιάζει κάποιες κοινές αλλά και πολλές διαφορετικές μεταλλάξεις συγκριτικά με τη BA.1. Στην πραγματικότητα, οι διαφορές μεταξύ BA.1 και BA.2 είναι περισσότερες από εκείνες μεταξύ της αρχικής υποπαραλλαγής Ομικρον και της παραλλαγής Αλφα. Η Ομικρον 2 ανιχνεύεται από τα κλασικά διαγνωστικά τεστ, όπως και η Ομικρον. Ωστόσο, έχει ονομαστεί «stealth», γιατί η Ομικρον 2 δεν έχει μια μετάλλαξη που παρουσιάζει η Ομικρον και η οποία χρησιμοποιείται ευρέως ως δείκτης για να τη διαχωρίζουμε από την παραλλαγή Δέλτα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένας αριθμός διαγνώσεων που αποδίδονται σε Δέλτα να είναι στην πραγματικότητα Ομικρον 2. Θετικό στοιχείο είναι ότι δεν φαίνεται να αποδίδονται στην Ομικρον 2 χαρακτηριστικά πιο επικίνδυνης συμπεριφοράς συγκριτικά με προηγούμενες παραλλαγές.
4. Η μεγάλη διασπορά της Ομικρον και η φυσική ανοσία μάς φέρνει κοντά στο τέλος της πανδημίας ή υπάρχει ο κίνδυνος νέων μεταλλάξεων;
Η αδυναμία εξάλειψης του κορωνοϊού δεν σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων, των νοσούντων ή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα συνεχιστούν να υφίστανται στην κλίμακα που παρατηρείται σήμερα. Η μελλοντική πορεία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο ανοσίας που αναπτύσσεται μέσω μόλυνσης ή εμβολιασμού και, επίσης, από το πώς θα εξελιχθεί ο ιός. Η εξασθένηση της ανοσίας και η ανάδυση νέων στελεχών του ιού αποτελούν βασικούς παράγοντες που θα καταστήσουν τον ιό ενδημικό. Στις περιοχές που θα επιτευχθεί ανοσία αγέλης θα υπάρχει κίνδυνος επιδημικών εκρήξεων, αλλά θα περιορίζονται γρήγορα λόγω του υψηλού βαθμού συλλογικής ανοσίας. Είναι πιθανό ότι ο ιός θα συνεχίσει να μεταδίδεται, αλλά, εφόσον έχει αναπτυχθεί κάποια ανοσία μέσω φυσικής μόλυνσης ή εμβολιασμού, δεν θα υπάρχει κίνδυνος σοβαρής νόσου.
5. Ποια είναι τα δεδομένα για την τέταρτη δόση;
Η τέταρτη δόση έχει ένδειξη στις ομάδες των ατόμων που έχουν μικρή πιθανότητα να αναπτύξουν ανοσιακή απόκριση στο εμβόλιο ή που έχουν μεγάλη πιθανότητα να τη χάσουν γρήγορα, επειδή βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή ή λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική θεραπεία. Αν η πανδημία επιμένει ή έχουμε κάποια έξαρση, τότε μπορεί η τέταρτη δόση να χορηγηθεί αργότερα το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο, ως επιπλέον αναμνηστική δόση. Το ζητούμενο είναι η πανδημία να γίνει μια εποχική ιογενής λοίμωξη, όπως είναι η γρίπη, όπου κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να εμβολιαζόμαστε μία φορά τον χρόνο.
6. Υπάρχει η αίσθηση ότι η πλειονότητα των ασθενών νοσεί ελαφρά. Τι δείχνει αυτό για την πορεία της πανδημίας και ποιοι είναι οι ασθενείς που εξακολουθούν να κινδυνεύουν;
Η επικράτηση της Ομικρον συνδέεται με μειωμένη βαρύτητα νόσησης, αν και παρουσιάζει αυξημένη μεταδοτικότητα. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για την Ομικρον 2, η οποία είναι κατά 30% έως 40% πιο μολυσματική απ’ ό,τι η παραλλαγή Ομικρον. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη βαρύτητα της νόσησης είναι κατ’ αρχάς η εμβολιαστική κάλυψη, αλλά και το γενετικό υπόβαθρο του κάθε ασθενούς που διαφοροποιεί την ανοσολογική αντίδραση.
7. Θα ήταν ασφαλής μια περαιτέρω χαλάρωση των μέτρων;
Η έκταση που θα λάβει η τρέχουσα έξαρση του επιδημικού κύματος θα εξαρτηθεί όχι από τη χαλάρωση των υφιστάμενων μέτρων, αλλά από την αποτελεσματική εφαρμογή τους και από τη λήψη νέων μέτρων, αν δεν καμφθεί σύντομα η τωρινή έξαρση της επιδημίας. Οπως τονίστηκε από την αρχή της πανδημίας, τα μέτρα πρέπει να προσαρμόζονται στα εκάστοτε επιδημιολογικά δεδομένα, πολλώ δε μάλλον στην Ομικρον 2, της οποίας την τοξικότητα δεν γνωρίζουμε ακόμα σε απόλυτο βαθμό. Την ίδια στιγμή, οι πιθανές επόμενες μεταλλάξεις ή παραλλαγές του ιού καθιστούν αβέβαιη την εξέλιξη της πανδημίας, η οποία δεν προβλέπεται να σβήσει πριν από το τέλος του 2022.
8. Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια απέναντι στα στελέχη της Ομικρον;
Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι όσοι έλαβαν δύο δόσεις είτε του εμβολίου με βάση το mRNA των Pfizer/BionTech είτε της Moderna είχαν αρκετούς μήνες ουσιαστικής προστασίας έναντι της συμπτωματικής νόσου που προκαλείται είτε από το στέλεχος Ο1 είτε από το Ο2. Ωστόσο, η προστασία μειώθηκε σε περίπου 10% μετά από μόνο τέσσερις μήνες. Η ενισχυτική τρίτη δόση επανάφερε την προστασία έναντι της συμπτωματικής λοίμωξης από οποιαδήποτε υποπαραλλαγή στο 80%. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει τουλάχιστον η τρίτη δόση από όλον τον ελληνικό πληθυσμό και να δοθεί η δυνατότητα τέταρτης ενισχυτικής δόσης σε όλα τα άτομα που είναι άνω των 65 ετών.
9. Μπορεί η Ομικρον 2 να προκαλέσει ένα νέο πανδημικό κύμα;
Τo στέλεχος Ο2 αντικαθιστά την προηγούμενη έκδοσή της, την Ο1, σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, γεγονός που έχει οδηγήσει τους επιστήμονες να αναρωτιούνται εάν η πανδημία της νόσου COVID-19 πρόκειται να φέρει νέο πανδημικό κύμα. Στη Δανία, η παραλλαγή BA.2 αντιπροσωπεύει πλέον το 88% όλων των κρουσμάτων SARS-CoV-2, ενώ στη χώρα μας γύρω στο 40%. Η περαιτέρω αύξηση της εξάπλωσης του στελέχους Ομικρον 2 και στη χώρα μας, εύλογα, αυξάνει την πιθανότητα νέου κύματος κορωνοϊού. Παρ’ όλα αυτά, τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η προηγούμενη μόλυνση με την ευρέως κυκλοφορούσα έκδοση BA.1 της παραλλαγής του κορωνοϊού Ομικρον παρέχει ισχυρή προστασία έναντι της νέας παραλλαγής BA.2, που εξαπλώνεται. Επιπρόσθετα, και τα κύτταρα μνήμης προσφέρουν κάποια προστασία σε όσους έχουν εμβολιαστεί έστω και με δύο δόσεις. Εξαιτίας αυτών των λόγων, οι επαναμολύνσεις από την υποπαραλλαγή Ομικρον 2 μετά από μια λοίμωξη από την παραλλαγή Ομικρον 1 είναι σπάνιες. Οι ερευνητές θεωρούν, με βάση αυτά τα στοιχεία, ότι το στέλεχος ΒΑ.2 είναι απίθανο να προκαλέσει μεγάλο κύμα λοιμώξεων σε πληθυσμούς (όπως της χώρας μας) που έχουν βιώσει ένα μεγάλο κύμα λοιμώξεων με το στέλεχος BA.
10. Είναι επαρκής η εμβολιαστική κάλυψη του ελληνικού πληθυσμού;
Μέχρι σήμερα, μόνο το 70,7% του πληθυσμού της χώρας μας έχει λάβει δύο δόσεις εμβολίου και το 50,8% την αναμνηστική δόση. Το 13% θα έπρεπε να έχει κάνει την αναμνηστική δόση, άρα βρίσκεται με χαμηλή προστασία. Επίσης, περίπου το 10% των ατόμων μεγάλης ηλικίας δεν έχει εμβολιαστεί, παρόλο που είναι διαθέσιμο και πρωτεϊνικό εμβόλιο, και ως εκ τούτου είναι ελάχιστα ή καθόλου προστατευμένο. Ετσι, οι διασωληνωμένοι άνω των 65 ετών είναι σχεδόν στο 60%. Αντιστοίχως, οι θάνατοι προέρχονται κατά 83% από τις ηλικίες των 65 ετών και άνω.