Δάκος: Ο μεγάλος εχθρός της ελιάς – Οι παγίδες

Ο δάκος μπορεί να μειώσει την παραγωγή και να υποβαθμίσει την εμπορικής αξίας του καρπού της ελιάς
Η ζημιά που προκαλεί ο δάκος στον καρπό της ελιάς, αν δεν ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα, είναι δυνατό να υπερβεί το 50-60%. H ζημιά είναι ποσοτική και ποιοτική.
Συγκεκριμένα, ο δάκος μπορεί να μειώσει την παραγωγή και να υποβαθμίσει την εμπορικής αξίας του καρπού αλλά και να προκαλέσει ποιοτική ζημιά στο παραγόμενο ελαιόλαδο εξαιτίας κυρίως της αύξησης της οξύτητάς, της οξείδωσης και της αλλοίωσης των οργανοληπτικών του ιδιοτήτων. Στη χώρα μας έχει 3-7 γενεές το χρόνο.
Το άριστο εύρος θερμοκρασιών ωοτοκίας είναι 20-28 °C, ενώ σταματάει για θερμοκρασίες μικρότερες των 15 ή μεγαλύτερες των 33°C. Θερμοκρασίες κατά το καλοκαίρι άνω των 31°C και χαμηλή σχετική υγρασία (20-25%) προκαλούν μεγάλη θνησιμότητα στα αυγά, καθώς και στις νεαρές προνύμφες (ιδιαίτερα του 1ου και 2ου σταδίου).
Ελκυστικές παγίδες
H κλασσική μέθοδος παρακολούθησης του πληθυσμού του δάκου πραγματοποιείται με παγίδες τύπου McPhail, που περιέχουν ως ελκυστικό, αμμωνιακά άλατα 2% ή υδρολυμένες πρωτεΐνες 2% (φθινόπωρο), συχνά και με προσθήκη βόρακα.

Οι παγίδες αναρτώνται στο εσωτερικό της κόμης του δένδρου, από τον Ιούνιο έως τα τέλη Οκτωβρίου και ελέγχονται ανά πενθήμερο ή εβδομάδα.
Πυκνότητα τοποθέτησης παγίδων
Από τον υπεύθυνο φορέα (Πρόγραμμα Συλλογικής Καταπολέμησης του Δάκου της Ελιάς): 1 παγίδα ανά 1.000 δένδρα.
Από τον παραγωγό: Προτείνεται τουλάχιστον μία παγίδα McPhail ανά 100 δένδρα
Δειγματοληψίες
Για την εκτίμηση της προσβολής του ελαιοκάρπου, πρέπει να πραγματοποιούνται τακτικές (δεκαπενθήμερες ή μηνιαίες) δειγματοληψίες καρπών από τον Ιούλιο μέχρι την έναρξη συγκομιδής.
Από τον υπεύθυνο φορέα: Καθορίζονται κέντρα δειγματοληψίας, με 10.000 δένδρα το καθένα και από κάθε κέντρο επιλέγονται τυχαία 40 ελαιόδεντρα, από τα οποία λαμβάνονται τυχαία 25 καρποί/δέντρο (είκοσι καρποί από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και πέντε από την κορυφή).

Από τον παραγωγό: Προτείνεται ανά 100 ελαιόδενδρα τυχαία δειγματοληψία από 10-12 δένδρα από τα οποία να λαμβάνονται τυχαία 25 καρποί/δέντρο με τον τρόπο που αναγράφεται παραπάνω.
Η δειγματοληψία καρπού παρέχει άμεσες πληροφορίες για το επίπεδο ζημιάς που προκαλείται από το δάκο καθώς επίσης έμμεσες πληροφορίες για τη πυκνότητα πληθυσμού και σύνθεσή του.
Η εξέταση του καρπού πρέπει να γίνεται με τη βοήθεια μεγεθυντικού φακού για την εκτίμηση της ενεργού προσβολής (αυγά, ζωντανές προνύμφες 1ου, 2ου και 3ου σταδίου, νύμφες και έξοδοι), καθώς και της νεκρής προσβολής (μη εκκολαφθέντα αυγά, άγονα νύγματα, αποφελλομένες στοές και νεκρές 1ου, 2ου και 3ου σταδίου). Το άθροισμα αυτών είναι η συνολική προσβολή.
Καλλιεργητικά μέτρα
Δεν πρέπει να μένουν, κατά το δυνατόν, ασυγκόμιστοι καρποί, ενώ χρήσιμο είναι να επιδιώκεται κατά το δυνατόν πρώιμη συγκομιδή.
Απαιτείται αυξημένη προσοχή σε αρδευόμενους ελαιώνες όπου αυξάνεται ο πληθυσμός του δάκου, μέχρι 7 φορές περισσότερος από ότι στους ξηρικούς ελαιώνες, ιδιαίτερα όταν αποτελούν μικρές νησίδες εντός μεγάλης εκτάσεως μη-αρδευομένων ελαιώνων (Εξαιτίας της ταχύτερης αύξησης του μεγέθους του καρπού, της επίσπευσης της ωρίμανσής του και «προσφερόμενου» για ωοτοκία υπό συνθήκες καλοκαιρινής ξηρασίας).
Σε μεγάλης έκτασης ελαιώνες ή σε ευρύτερες περιοχές είναι σημαντική η επισήμανση εστιών πρώιμων προσβολών από το έντομο
Οι ασυγκόμιστοι καρποί είναι φυσικό εκτροφείο για τον δάκο. Η πρώιμη συλλογή του ελαιοκάρπου μειώνει τον κίνδυνο όψιμων προσβολών.
Μαζική παγίδευση
Με τη μέθοδο της μαζικής παγίδευσης επιδιώκεται η σύλληψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ενήλικων εντόμων, ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός του εχθρού σε επίπεδα που δεν προκαλούν οικονομική ζημιά στην καλλιέργεια.

Ο συνδυασμός στην ίδια παγίδα ελκυστικών τροφής, φύλου και χρώματος είναι καταλληλότερος όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε προγράμματα μαζικής παγίδευσης. Σε περιοχές στις οποίες υπάρχουν υψηλοί πληθυσμοί δάκου, η μαζική παγίδευση, δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα να αποτελεί αυτοδύναμη μέθοδο αντιμετώπισης του εντόμου ακόμα και όταν εφαρμόζεται και σε μεγάλες εκτάσεις.
Σε περιπτώσεις μικρής αποτελεσματικότητας της μεθόδου, απαιτούνται συμπληρωματικά μέτρα για επαρκή προστασία της παραγωγής, όπως αύξηση της πυκνότητας των παγίδων ή δολωματικοί ψεκασμοί κυρίως σε εστιακές περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού του δάκου.
Συνεχής εφαρμογή μαζικής καταπολέμησης σε έναν απομονωμένο ελαιώνα, επί σειρά ετών μειώνει τον πληθυσμό του δάκου και αυξάνει τον πληθυσμό των ωφελίμων εντόμων.
O συνδυασμός μαζικής παγίδευσης με δολωματικούς ψεκασμούς, με τα εγκεκριμένα εντομοκτόνα, έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός εναντίον του δάκου σε περιοχές ή και χρονιές που η μέθοδος δεν είναι αυτοδύναμη.