Φοροδιαφυγή: Πώς τα κυκλώματα κλέβουν τον ΦΠΑ

Η μέθοδος «καρουζέλ», οι «εξαφανισμένοι» έμποροι και η άμυνα των ελεγκτών για τα €5 δισ. ευρώ που χάνονται κάθε χρόνο
Η πρόσφατη αποκάλυψη από το ΣΔΟΕ του κυκλώματος που είχε στηθεί στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας για να προμηθεύει την αγορά με «φθηνά» σιτηρά και κατάφερε να κλέψει από το κράτος ΦΠΑ ύψους 1,2 εκατ. ευρώ αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Ενός παγόβουνου κάτω από το οποίο κρύβονται περισσότερα από 5 δισ. ευρώ, καθώς το ποσό αυτό εκτιμάει η Κομισιόν ότι χάνει η Ελλάδα κάθε χρόνο από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ και τη διακίνηση μαύρου χρήματος.
Οι έλεγχοι του φοροελεγκτικού μηχανισμού καταγράφουν έκρηξη της μεγάλης φοροδιαφυγής και της απάτης στον ΦΠΑ, με το ποσοστό της παραβατικότητας να αγγίζει ακόμη και το 100%.
Πρόκειται για υποθέσεις τύπου «καρουζέλ», για εικονικές συναλλαγές με επιχειρήσεις τρίτων χωρών, για «εξαφανισμένους» εμπόρους και γενικότερα απάτες εκατομμυρίων ευρώ στον τομέα του ΦΠΑ, οι οποίες οδηγούν ακόμη και στην απενεργοποίηση των ΑΦΜ των εμπλεκομένων. Ενδεικτικό είναι πως μόλις στο πρώτο τρίμηνο του 2022 απενεργοποιήθηκαν 47 ΑΦΜ φυσικών προσώπων και εταιρειών που εμπλέκονται στα κυκλώματα απάτης ως «εξαφανισμένοι» έμποροι. Οι ελεγκτές της ΑΑΔΕ ερευνούν εκατοντάδες υποθέσεις για απάτη ΦΠΑ. Από το 2016 μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί 713 «εξαφανισμένοι» έμποροι, για τους οποίους οι φορολογικές Αρχές μπλόκαραν τον ΑΦΜ τους.
Πώς στήνονται οι απάτες
Η πιο διαδεδομένη μορφή της απάτης ΦΠΑ είναι τύπου «καρουζέλ», όπως αυτή που αποκαλύφθηκε πρόσφατα από το ΣΔΟΕ με το κύκλωμα της Ημαθίας. Οι απάτες αυτές είναι πολύπλοκες και δύσκολα ανιχνεύσιμες, καθώς καλύπτονται πίσω από πραγματικές συναλλαγές. Με τη μέθοδο «καρουζέλ» τα αγαθά που πρόκειται να πωληθούν στην ελληνική αγορά κάνουν έναν κύκλο μεταξύ διαφόρων εταιρειών στο εσωτερικό της ΕΕ και κάποια στιγμή «εξαφανίζεται» η εταιρεία η οποία όφειλε να αποδώσει στο Δημόσιο τον ΦΠΑ. Συνήθως όλες οι εμπλεκόμενες εταιρείες, που διακινούν μεταξύ τους την ίδια παρτίδα εμπορευμάτων, ανήκουν στο ίδιο κύκλωμα. Ετσι, μεταφέρουν προϊόντα από μια εταιρεία σε άλλη, πιστώνονται οι τραπεζικοί λογαριασμοί της πρώτης εταιρείας με το αντίτιμο, αλλά ποτέ δεν αποδίδουν τον ΦΠΑ, ο οποίος καταλήγει στις τσέπες του κυκλώματος.
Οπως εξηγούν ελεγκτές με εμπειρία στην έρευνα τέτοιων υποθέσεων, η απάτη λειτουργεί ως εξής:

Επιτήδειοι στήνουν μια σειρά από συναλλαγές μεταξύ διαδοχικών επιχειρήσεων. Στις συναλλαγές αυτές παρεμβάλλεται μια επιχείρηση – φάντασμα, η οποία εισπράττει αλλά δεν αποδίδει τον ΦΠΑ. Είτε πρόκειται εξαρχής για εικονική επιχείρηση είτε «εξαφανίζεται» εκ των υστέρων, η εταιρεία αυτή φροντίζει να μην αφήσει ίχνη.
Οι εταιρείες – φαντάσματα είναι σχεδόν πάντοτε μικρές και άσημες. Πίσω από αυτές όμως υπάρχουν άλλες, δηλαδή λειτουργούν για λογαριασμό πραγματικών επιχειρήσεων οι οποίες στήνουν το κύκλωμα για να εισπράξουν τον ΦΠΑ.
Αυτό δημιουργεί σοβαρές στρεβλώσεις και αθέμιτο ανταγωνισμό στην αγορά όταν, για παράδειγμα, ένα νέο προϊόν (π.χ. ένα καινούργιο smartphone) κάποιες εταιρείες το πωλούν φθηνότερα, επειδή το προμηθεύονται από ενδιάμεσους εισαγωγείς και διακινητές, οι οποίοι στη συνέχεια εξαφανίζονται, βάζοντας στην τσέπη τον ΦΠΑ.
Από το κέρδος που αποκομίζουν, οι τελικοί πωλητές ρίχνουν την τιμή του προϊόντος που πωλούν στον τελικό καταναλωτή, ο οποίος αγοράζει μεν νόμιμα και με απόδειξη ένα προϊόν σε χαμηλή τιμή, αλλά στην ουσία το κράτος έχει χάσει πολλά εκατομμύρια ΦΠΑ στα στάδια της διακίνησης.
Οταν εντοπίσει τον «εξαφανισμένο» έμπορο ή τέτοιου τύπου κύκλωμα τριγωνικών συναλλαγών με εισαγωγές από εταιρείες – φαντάσματα, το Δημόσιο απενεργοποιεί τους ΑΦΜ τους για να μπλοκάρει άμεσα τη λειτουργία τους.

Οι καταγγελίες
Πολλές από τις μεγάλες υποθέσεις που έχουν έρθει στο φως έχουν ξεκινήσει από μια καταγγελία. Στο ΣΔΟΕ φθάνουν καθημερινά καταγγελίες τις οποίες έχει αναλάβει να φιλτράρει και να βαθμολογήσει μια ειδική επιτροπή προκειμένου να ανιχνεύσει και να αποκαλύψει μεγάλες υποθέσεις φοροδιαφυγής, παράνομου πλουτισμού, ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί στην επιτροπή, με τον αριθμό 0 αξιολογούνται οι υποθέσεις χωρίς ενδιαφέρον οι οποίες τίθενται στο αρχείο, με τον αριθμό 1 η πληροφορία μικρού ενδιαφέροντος, με τον αριθμό 2 η πληροφορία που είναι ενδιαφέρουσα και σημαντική και χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, ο αριθμός 3 δίνεται σε πληροφορία που θεωρείται πολύ ενδιαφέρουσα, εξόχως σημαντική και διαβιβάζεται για άμεση διερεύνηση με έκδοση εντολής ελέγχου, ενώ ο αριθμός 4 σημαίνει πως η πληροφορία απαιτεί ειδικό χειρισμό. Κάθε πληροφορία περνά από τρία ακόμη φίλτρα. Αν είναι απλή, επείγουσα ή εξαιρετικώς επείγουσα. Στη συνέχεια πιάνουν δουλειά οι ελεγκτές, οι οποίοι αναλαμβάνουν την έρευνα των υποθέσεων.