Οι ωκεανοί εκπέμπουν SOS: Έσπασε κάθε ρεκόρ η υπερθέρμανση - Ανήσυχη η επιστημονική κοινότητα

Επίπεδα – ρεκόρ αγγίζει η θερμότητα στην επιφάνεια των ωκεανών. Στα μέσα του περασμένου Μαρτίου οι θερμοκρασίες ξεκίνησαν να ανεβαίνουν και, κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, έχουν εκτιναχθεί, αφήνοντας τους επιστήμονες να προσπαθούν να καταλάβουν πού οφείλεται αυτή η εκτόξευση.
Οι θερμοκρασίες κορυφώθηκαν τον Απρίλιο -όπως συμβαίνει κάθε άνοιξη- αλλά εξακολουθούν να είναι υψηλότερες από ό,τι έχει καταγραφεί ποτέ για αυτή την εποχή του έτους. Όπως εξηγεί στο CNN ο Gregory C. Johnson, ωκεανογράφος στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, η οποία υπολογίζει τη θερμοκρασία της επιφάνειας του ωκεανού χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο πλοίων, σημαντήρων, δορυφόρων και πλωτών μέσων, «είναι αξιοσημείωτο». Ο ίδιος εξηγεί ότι, παρότι πρόκειται για προκαταρκτικά στοιχεία, αν αυτά παραμείνουν σε αυτά τα επίπεδα, «θα έχουμε ένα ακόμη ορόσημο».
Υπερθέρμανση των ωκεανών
Μπορεί τα νούμερα να μη φαίνονται τεράστια -μιλάμε για μία άνοδο σχεδόν δύο δεκάτων του βαθμού Κελσίου υψηλότερα, από το προηγούμενο αρνητικό ρεκόρ του 2016-, ωστόσο, με δεδομένο το πόση θερμότητα απαιτείται για να θερμανθεί αυτός ο αχανής όγκος νερού, «πρόκειται για τεράστια ποσότητα ενέργειας», εξηγεί ο καθηγητής ωκεάνιας και κλιματικής δυναμικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας της Αυστραλίας, Matthew England. Δεν είναι απολύτως σαφές το τι κρύβεται πίσω από αυτή τη ραγδαία αύξηση. «Μιλάμε για μία εκτόξευση θερμοκρασιών τόσο πρόσφατη, που ακόμα δεν έχουμε την ευκαιρία να τα καταλάβουμε όλα», εξηγεί ο Johnson.

Η αρχή μίας ανησυχητικής τάσης
Ορισμένοι επιστήμονες εκφράζουν φόβους ότι η κλίμακα αυτών των νέων ρεκόρ θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας ανησυχητικής τάσης. Άλλοι λένε ότι οι θερμοκρασίες – ρεκόρ όπως αυτές είναι πάντα ανησυχητικές αλλά, δεδομένης της κλιματικής κρίσης που έχει προκληθεί από τον άνθρωπο, αναμενόμενες. Όλοι, ωστόσο, συμφωνούν ότι οι συνέπειες πιθανότατα θα είναι σημαντικές. Οι θερμότεροι ωκεανοί λευκαίνουν τα κοράλλια, σκοτώνουν τη θαλάσσια ζωή, αυξάνουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και καθιστούν τον ωκεανό λιγότερο αποτελεσματικό στην απορρόφηση της ρύπανσης που θερμαίνει τον πλανήτη - όσο θερμότεροι γίνονται οι ωκεανοί, τόσο περισσότερο θα θερμαίνεται ο πλανήτης.
Η επιστροφή του Ελ Νίνιο
Πιστεύεται ότι, ένας από τους σημαντικούς παράγοντες για αυτή την αύξηση είναι το φαινόμενο Ελ Νίνιο, μια φυσική κλιματική διακύμανση που συνδέεται με την αύξηση της θερμοκρασίας στον κεντρικό και ανατολικό τροπικό Ειρηνικό Ωκεανό, η οποία έχει παγκόσμια θερμαντική επίδραση.
Ο πλανήτης μόλις βγήκε από μία τριετή Λα Νίνια, το ψυχρότερο αντίστοιχο του Ελ Νίνιο, η οποία και βοήθησε να συγκαλυφθεί ο πλήρης αντίκτυπος της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Από τον Μάρτιο, που η Λα Νίνια έληξε, οι θερμοκρασίες των ωκεανών φαίνεται να ανακάμπτουν, λένε οι επιστήμονες. «Είναι λίγο σαν να είχαμε αφήσει ανοιχτή την πόρτα της κατάψυξης και αυτό βοήθησε να κρυώσει λίγο ο πλανήτης», εξηγεί ο Johnson. Ωστόσο, ακόμα και με την πόρτα ανοιχτή, οι θερμοκρασίες συνέχισαν να αυξάνονται. Τώρα που η πόρτα έκλεισε, τα πάντα είναι πιο ζεστά από πριν.
Την Τετάρτη (03/05) ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός ανακοίνωσε ότι, η πιθανότητα να εκδηλωθεί το φαινόμενο Ελ Νίνιο μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου είναι 80%. Μέρος αυτού που τούς προβληματίζει, είναι ότι, πριν καν αυτό εκδηλωθεί, οι θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό. Ορισμένοι εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την πιθανότητα, αυτή η αύξηση να υποδηλώνει ότι η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται με τρόπους που δεν προβλέπονται από τα κλιματικά μοντέλα.
«Ένα νέο φαινόμενο Ελ Νίνιο ετοιμάζεται, αλλά είναι μάλλον πολύ νωρίς για να βρούμε την αιτία του», εξηγεί στο CNN ο καθηγητής Μάικ Μέρεντιθ, επιστημονικός υπεύθυνος της Βρετανικής Έρευνας Ανταρκτικής. «Είναι, όμως, ζωτικής σημασίας να μάθουμε τι προκαλεί αυτή την υπερθέρμανση και να καταλάβουμε αν πρόκειται για μεμονωμένο ακραίο υψηλό ή για την αρχή μιας ακόμη πιο ανησυχητικής τάσης», δηλώνει.

Θερμότερος και ο πυθμένας
Οι θερμοκρασίες της επιφάνειας των ωκεανών λένε μία ιστορία για το τι συμβαίνει και στον πυθμένα. Για να καταλάβουμε πού οδεύει ο κόσμος μακροπρόθεσμα, επίσης σημαντικό είναι να εξετάσουμε και τις θερμοκρασίες στα βάθη, εξήγησε η επίκουρη καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Scripps, Sarah Purkey.
Σε όλο τον κόσμο, στους ωκεανούς, χιλιάδες πλωτήρες μετρούν το θερμικό τους περιεχόμενο, αναλύοντας τη θερμοκρασία από την επιφάνεια μέχρι τον πυθμένα, ανατροφοδοτώντας τα δεδομένα. «Το θερμικό περιεχόμενο των ωκεανών βρίσκεται σε μια πολύ σταθερή, μερικές φορές επιταχυνόμενη, άνοδο», σημειώνει η Purkey, αναφερόμενη στην ανθρωπογενή υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι ωκεανοί απορροφούν περίπου το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας που παράγει ο κόσμος, καθώς και περίπου το 25% της ρύπανσης από τον άνθρακα. Το 2022, οι ωκεανοί ήταν οι θερμότεροι που έχουν καταγραφεί ποτέ για τέταρτη συνεχή χρονιά.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο διαπιστώνει ότι η θερμότητα στο κλίμα επιταχύνεται, γεγονός που φέρνει κακά μαντάτα για τους ωκεανούς. Διαπίστωσε ότι, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο ρυθμός μεταβολής της ποσότητας θερμότητας που έχει συσσωρεύσει η Γη έχει υπερδιπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες - και το μεγαλύτερο μέρος της πηγαίνει στους ωκεανούς.
«Πραγματικά είναι επείγουσα η ανάγκη να το κατανοήσουμε αυτό, διότι είναι μέρος μίας μακροπρόθεσμης τάσης, και αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό», δηλώνει η ωκεανογράφος στο Mercator Ocean International στη Γαλλία και συν-συγγραφέας της μελέτης, Karina von Schuckmann.
Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στη μείωση των αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα. Το 2020 θεσπίστηκαν κανονισμοί για τον περιορισμό της ποσότητας θείου στα καύσιμα που χρησιμοποιούν τα πλοία - μια πολιτική που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αν και η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία, λειτουργεί επίσης ως τεχνητό αντηλιακό και αντανακλά το ηλιακό φως μακριά από τη Γη. Μια θεωρία είναι ότι η απουσία αερολυμάτων μπορεί να ανέβασε τη θερμοκρασία, υπογραμμίζει η von Schuckmann.



Ανησυχητικές επιπτώσεις
Όποιοι και αν είναι οι λόγοι που κρύβονται πίσω από την αύξηση της θερμότητας των ωκεανών, αν οι θερμοκρασίες συνεχίσουν να εκτοξεύονται, οι επιπτώσεις είναι δυνητικά καταστροφικές. Οι ωκεανοί μας προστατεύουν από τις πλήρεις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. «Θα πρέπει να νιώθουμε ευγνώμονες απέναντι στους ωκεανούς που αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς που έχουμε προκαλέσει στο κλιματικό σύστημα. Αν δεν το έκαναν, οι επιπτώσεις θα ήταν πραγματικά 100 φορές μεγαλύτερες από αυτές που αντιμετωπίζουμε τώρα», εξηγεί ο Purkey. Ο ρυθμιστικός αυτός ρόλος, ωστόσο, έχει υψηλό κόστος.
Οι θερμότεροι ωκεανοί προκαλούν λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων και συνδέονται με τοξικές ανθίσεις φυκιών, οι οποίες μπορούν να απορροφήσουν οξυγόνο από το νερό και να πνίξουν τη θαλάσσια ζωή, αναγκάζοντας μερικές φορές την αλιεία να κλείσει. Τα θερμότερα νερά είναι επίσης λιγότερο αποτελεσματικά στην απορρόφηση του άνθρακα, πράγμα που σημαίνει ότι μένει περισσότερος στην ατμόσφαιρα, η οποία με τη σειρά της τροφοδοτεί μεγαλύτερη υπερθέρμανση του πλανήτη. Καθώς το νερό θερμαίνεται, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει - όχι μόνο μέσω του λιωσίματος των πάγων, αλλά και μέσω της διαστολής του νερού, με τη θέρμανση. Η υπερθέρμανση της επιφάνειας, επιτείνει κυκλώνες και τυφώνες.
Η επιστημονική κοινότητα ανησυχεί ιδιαίτερα για τον αντίκτυπο της αύξησης της θερμοκρασίας στα μεσημβρινά ρεύματα, τους «ιμάντες μεταφοράς» των ωκεανών που ωθούν το επιφανειακό νερό προς τα βαθύτερα στρώματα του ωκεανού και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπίας του πλανήτη. «Είναι ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο που οφείλουμε να παρακολουθούμε», εξηγεί ο Purkey. Η ισχύς των ρευμάτων θα καθορίσει κατά πόσο είναι αποτελεσματική η απορρόφηση της υπερβολικής θερμότητας που παράγει ο άνθρωπος, από τους ωκεανούς. Για παράδειγμα, αν το ανατρεπτικό ρεύμα στον Ατλαντικό Ωκεανό εξασθενήσει ή ακόμη και καταρρεύσει, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι τρομερές - συμπεριλαμβανομένων πολύ κρύων χειμώνων στη Δυτική Ευρώπη, ταχείας ανόδου της στάθμης της θάλασσας και διαταραχής των τροπικών μουσώνων.
Προς το παρόν, οι θερμοκρασίες της επιφάνειας των ωκεανών έχουν αρχίσει να μειώνονται, παρότι παραμένουν υψηλές για την εποχή. Καθώς οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναλύουν τους λόγους για αυτή την αύξηση της θερμοκρασίας, είναι σαφές ότι, τα αρνητικά ρεκόρ θα συνεχίσουν να σπάνε το ένα μετά το άλλο, όσο η κλιματική κρίση εντείνεται. «Ελπίζω ότι αυτό είναι ένα είδος αφύπνισης για όλους σε παγκόσμιο επίπεδο, ότι η ανοδική πορεία στη δίνη της οποίας βρισκόμαστε, δεν πρόκειται να σταματήσει μέχρι να μηδενίσουμε τις εκπομπές μας», τονίζει ο England.