Πώς ρυθμίζονται τα χρέη των «συνεργάσιμων» δανειοληπτών

Μονόδρομος είναι για τους συνεργάσιμους δανειολήπτες με δάνεια σε καθυστέρηση η υποβολή αίτηση ρύθμισης με βάση τον Κώδικα Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που λειτουργεί από τα τέλη του περασμένου χρόνου, μέσω της οποίας οι οφειλέτες υποβάλλονται σε... ακτινογραφία της οικονομικής τους κατάστασης, πριν φθάσουν σε μια πρόταση ρύθμισης από την τράπεζα.
Η ηλεκτρονική πλατφόρμα για ρύθμιση οφειλών με τον Κώδικα Δεοντολογίας (δείτε την εδώ) είχε μεν τεθεί σε λειτουργία, με απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθώς και του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, που είχε εκδοθεί τον περασμένο Οκτώβριο, όμως έως τώρα δεν έχει μεγάλη... κίνηση, όχι μόνο γιατί οι δανειολήπτες δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για αυτές τις δυνατότητες ρύθμισης.
Οι τράπεζες, που έχουν και τον πρώτο λόγο για να ζητήσουν από ένα δανειολήπτη να ρυθμίσει την οφειλή του με τον Κώδικα Δεοντολογίας, όταν παρουσιάζει καθυστέρηση στις πληρωμές, είχαν συναντήσει ορισμένα προβλήματα ερμηνείας της νομοθεσίας, καθώς υπήρχε μέχρι πρόσφατα η νομική άποψη ότι οι δανειολήπτες δεν είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν αίτηση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, ώστε να αποφύγουν και τον εξωνυχιστικό έλεγχο των οικονομικών τους, που προβλέπεται σε αυτή την περίπτωση.
Σύμφωνα με αυτή τη νομική άποψη, μπορούν οι δανειολήπτες να υποβάλλουν στις τράπεζες το αίτημά τους για ρύθμιση και όσα στοιχεία χρειάζονται, χωρίς όμως να χρησιμοποιούν την ειδική πλατφόρμα.
Η Ελληνική Ένωση Τραπεζών ερμήνευσε τη νομοθεσία και δίνει οδηγίες στα μέλη της να μην δέχονται αιτήσεις εκτός πλατφόρμας. Όπως σημειώνει, η λέξη «δύναται» που χρησιμοποιείται στην Κοινή Υπουργική Απόφαση που προαναφέρθηκε, δεν έχει την έννοια ότι είναι στη διακριτική ευχέρεια του οφειλέτη αν θα χρησιμοποιήσει την πλατφόρμα, αλλά ότι είναι στη διακριτική του ευχέρεια να επιδιώξει ή να μην επιδιώξει ρύθμιση της οφειλής με τον Κώδικα Δεοντολογίας.
Εφόσον, όμως, ο οφειλέτης επιδιώξει τη ρύθμιση, αυτό θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά και μόνο μέσω της πλατφόρμας. Όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο της ΕΕΤ προς τα μέλη της, «ο όρος "δύναται" έχει κατά την άποψή μας, την έννοια ότι εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του οφειλέτη, μετά την εξωσυστημική του επικοινωνία με το ίδρυμα (δηλαδή την ειδοποίησή του) να συμμετέχει ή μη στη διαδικασία του Κώδικα, με σκοπό τη ρύθμιση της οφειλής του. Ο όρος "δύναται" δεν έχει την έννοια ότι ο οφειλέτης, εάν αποφασίσει να ενταχθεί στον Κώδικα δικαιούται να επιλέξει ανάμεσα σε εξωσυστημική και ηλεκτρονική υποβολή της αίτησής του».
Επιπλέον, σημειώνεται ότι «εάν ο οφειλέτης έχει ο ίδιος την πρωτοβουλία να εκκινήσει τη διαδικασία του Κώδικα, ανεξάρτητα εάν έλαβε ή όχι τέτοια ειδοποίηση από το χρηματοδοτικό ίδρυμα και πάλι η αίτησή του πρέπει να υποβληθεί αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικά. Εάν ο οφειλέτης επικοινωνεί με κατάστημα, αυτό θα πρέπει να του υποδείξει ότι η αίτησή του μπορεί να υποβληθεί μόνο ηλεκτρονικά και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να παραλάβει τυχόν έντυπη αίτηση».
Η διαδικασία και οι τρόποι ρύθμισης
Η διαδικασία του Κώδικα Δεοντολογίας απευθύνεται μόνο τους δανειολήπτες που από τις τράπεζες χαρακτηρίζονται «συνεργάσιμοι» και είναι πάντα στη διακριτική ευχέρεια των τραπεζών να αποφασίσουν αν και ποια ρύθμιση θα προτείνουν στον δανειολήπτη, εντός του πλαισίου που καθορίζει ο Κώδικας.
Ο δανειολήπτης που έχει μια καθυστέρηση στις οφειλές του πρέπει να υποστεί μέσω της πλατφόρμας μια διαδικασία πλήρους αποκάλυψης των στοιχείων που συνθέτουν την οικονομική του κατάσταση. Οι τράπεζες ενημερώνουν εγγράφως τους δανειολήπτες που βρίσκονται «σε καθυστέρηση καταβολής δόσης δανείου» (δηλαδή ακόμη και για καθυστέρηση μίας δόσης!) ότι είναι υπερήμεροι και, ακολούθως, ο δανειολήπτης δεν έχει άλλη δυνατότητα επικοινωνίας με την τράπεζα για αυτό το θέμα, αλλά θα πρέπει να υφίσταται τη... βάσανο της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Κάθε... παραστράτημα σε αυτή τη διαδικασία θα οδηγεί στον χαρακτηρισμό του δανειολήπτη ως μη συνεργάσιμου, που σημαίνει ότι δεν θα μπορεί να διεκδικήσει ρύθμιση της οφειλής.
Για να υποβληθεί η αίτηση και να προχωρήσει η επεξεργασία της, ο δανειολήπτης θα πρέπει να δηλώνει ότι συμφωνεί με την άρση του απορρήτου των τραπεζικών του καταθέσεων και του φορολογικού του απορρήτου, ενώ θα ενημερώνεται ότι η πλατφόρμα θα αντλεί στοιχεία και από τον Τειρεσία. Στην απόφαση γίνεται σαφές ότι θα αξιοποιούνται όλες οι πιθανές πηγές άντλησης στοιχείων για τον δανειολήπτη.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας προβλέπει αρκετούς τύπους λύσεων, από τους οποίους μπορούν οι τράπεζες να επιλέξουν ανάλογα με την αξιολόγηση που θα κάνουν για κάθε περίπτωση. Όπως σημειώνεται στην απόφαση, «τα ιδρύματα μπορούν να αναρτήσουν στην Πλατφόρμα κατά την αρχική και την τελική πρότασή τους διάφορους τύπους λύσεων ή συνδυασμό αυτών. Οι τύποι αυτοί είναι προκαθορισμένοι και μπορεί να προταθεί η ταυτόχρονη εφαρμογή παραπάνω από ενός τύπου λύσης προς τον αιτούντα. Οι τύποι αυτοί είναι:
Τμήμα Ι - Τύποι βραχυπρόθεσμων ρυθμίσεων
Ως βραχυπρόθεσμοι τύποι ρυθμίσεων θεωρούνται οι τύποι ρύθμισης με διάρκεια έως και δύο έτη που αφορούν σε περιπτώσεις όπου οι δυσκολίες αποπληρωμής κρίνονται, βάσιμα, προσωρινές.
(α) Κεφαλαιοποίηση Ληξιπρόθεσμων Οφειλών: Η κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και η αναπροσαρμογή του προγράμματος αποπληρωμής του οφειλόμενου υπολοίπου.
(β) Τακτοποίηση Ληξιπρόθεσμων Οφειλών: Συμφωνία αποπληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών με προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.
(γ) Μειωμένη Δόση Μεγαλύτερη των Οφειλόμενων Τόκων: Μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο που υπερβαίνει αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο.
(δ) Καταβολή μόνο Τόκων: Κατά τη διάρκεια καθορισμένης βραχυπρόθεσμης περιόδου καταβάλλονται μόνο τόκοι.
(ε) Μειωμένη Δόση Μικρότερη των Οφειλόμενων Τόκων: Μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο. Οι ανεξόφλητοι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
(στ) Περίοδος Χάριτος: Αναστολή πληρωμών για προκαθορισμένη περίοδο. Οι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
Τμήμα II - Τύποι μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων
Κατατάσσονται οι τύποι ρύθμισης με διάρκεια μεγαλύτερη των δύο (2) ετών, με στόχο τη μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης ή/και της δανειακής επιβάρυνσης, λαμβάνοντας υπόψη συντηρητικές παραδοχές για την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη μέχρι τη λήξη του προγράμματος αποπληρωμής.
(α) Μείωση Επιτοκίου: Μείωση του επιτοκίου ή του επιτοκιακού περιθωρίου.
(β) Παράταση Διάρκειας: Επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου (δηλαδή μετάθεση της συμβατικής ημερομηνίας καταβολής της τελευταίας δόσης του δανείου για περισσότερα από δύο έτη).
(γ) Διαχωρισμός Οφειλής: Διαχωρισμός της οφειλής του δανειολήπτη σε δύο τμήματα:
i) το τμήμα του δανείου, το οποίο ο δανειολήπτης εκτιμάται ότι μπορεί να αποπληρώνει, με βάση την υφιστάμενη και την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του, και
ii) το υπόλοιπο τμήμα του δανείου, το οποίο τακτοποιείται μεταγενέστερα, με ρευστοποίηση περιουσίας ή άλλου είδους διευθέτηση, η οποία συμφωνείται εξ αρχής από τα δύο μέρη.
(δ) Μερική Διαγραφή Οφειλής: Οριστική διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης του ιδρύματος, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
(ε) Λειτουργική Αναδιάρθρωση Επιχείρησης: Αναδιοργάνωση της επιχείρησης, ώστε να καταστεί βιώσιμη και ικανή για την ομαλή εξυπηρέτηση των οφειλών της. Η αναδιοργάνωση μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η αλλαγή διοίκησης, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, ο περιορισμός του κόστους, ο εταιρικός μετασχηματισμός, η ανανέωση πιστωτικών ορίων ή/και η παροχή νέων δανείων.
(στ) Συμφωνία Ανταλλαγής Χρέους με Μετοχικό Κεφάλαιο: Μετατροπή μέρους της οφειλής σε μετοχικό κεφάλαιο, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
Τμήμα III - Λύσεις Οριστικής Διευθέτησης
Ως λύση οριστικής διευθέτησης ορίζεται οποιαδήποτε μεταβολή του είδους της συμβατικής σχέσης μεταξύ ιδρύματος και δανειολήπτη ή ο τερματισμός αυτής, με στόχο την οριστική τακτοποίηση της απαίτησης του ιδρύματος έναντι του δανειολήπτη. Η λύση αυτή μπορεί να συνδυάζεται με παράδοση (εθελοντική) στο ίδρυμα των πραγμάτων επί των οποίων έχει συσταθεί εμπράγματη ασφάλεια προς μείωση του συνόλου της απαίτησης ή ακόμα και με οικειοθελή εκποίηση των πραγμάτων επί των οποίων έχει συσταθεί εμπράγματη ασφάλεια προς τακτοποίηση της απαίτησης. Παρατίθενται ενδεικτικά λύσεις που προσφέρονται στο πλαίσιο των διεθνών πρακτικών, η υιοθέτηση εκάστης εξ αυτών, όμως, τελεί υπό την επιφύλαξη των σχετικών προβλέψεων του ελληνικού δικαίου:
(α) Λοιπές Εξωδικαστικές Ενέργειες: Οι εξωδικαστικές ενέργειες που δεν εμπίπτουν σε κάποια από τις παρακάτω κατηγορίες.
(β) Εθελοντική Παράδοση Ενυπόθηκου Ακινήτου: Ο δανειολήπτης, ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στους όρους αποπληρωμής ενυπόθηκου δανείου, παραχωρεί οικειοθελώς (δηλαδή χωρίς να απαιτηθεί η προσφυγή σε δικαστικές ενέργειες από πλευράς του ιδρύματος) την κυριότητα του υπέγγυου ακινήτου στο ίδρυμα. Στη σχετική συμφωνία διατυπώνεται σαφώς ο τρόπος διευθέτησης του τυχόν υπολοίπου. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(γ) Μετατροπή σε Ενοικίαση/Χρηματοδοτική Μίσθωση: Ο δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα υπογράφοντας σύμβαση ενοικίασης/ χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία του εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(δ) Εθελοντική Εκποίηση Ενυπόθηκου Ακινήτου: Ο δανειολήπτης προβαίνει οικειοθελώς σε πώληση του υπέγγυου ακινήτου σε τρίτο με τη σύμφωνη γνώμη του ιδρύματος. Στην περίπτωση που το τίμημα της πώλησης υπολείπεται του συνόλου της οφειλής, το ίδρυμα προβαίνει σε διαγραφή της εναπομένουσας οφειλής. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(ε) Διακανονισμός Απαιτήσεων: Εξωδικαστική συμφωνία κατά την οποία το ίδρυμα λαμβάνει είτε εφάπαξ καταβολή σε μετρητά (ή ισοδύναμα μετρητών) είτε σειρά προκαθορισμένων τμηματικών καταβολών. Στο πλαίσιο του διακανονισμού το ίδρυμα ενδέχεται να προβαίνει σε μερική διαγραφή της απαίτησης.
(στ) Υπερθεματιστής σε πλειστηριασμό: Το ίδρυμα υπερθεματίζει στον πλειστηριασμό αποκτώντας την κυριότητα του ενυπόθηκου ακινήτου ή άλλης εμπράγματης εξασφάλισης στο πλαίσιο ευρύτερης συμφωνίας οριστικής διευθέτησης της οφειλής με τη συναίνεση του δανειολήπτη.
(ζ) Ολική Διαγραφή Οφειλής: Το ίδρυμα αποφασίζει τη διαγραφή του συνόλου της οφειλής εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση.