Διώχνουν καταθέσεις οι τράπεζες - Τι αλλάζει στα επιτόκια

Προληπτικά μέτρα για να αποτρέψουν τη μείωση του περιθωρίου επιτοκίων από το οποίο αντλούν τα περισσότερα κέρδη τους έχουν αρχίσει να λαμβάνουν οι τράπεζες, πολύ πριν αποφασισθεί από την ΕΚΤ η αναμενόμενη μείωση των βασικών της επιτοκίων, κατά 0,25% τον Ιούνιο. Ήδη αλλάζουν τη δομή των επιτοκίων που προσφέρουν για προθεσμιακές καταθέσεις και ουσιαστικά διώχνουν καταθέσεις που μπορεί να αποδειχθούν ακριβές για τις τράπεζες, όταν θα αρχίσει η μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων.
Υπενθυμίζεται ότι στην τελευταία συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επιβεβαιώθηκε ότι ο πληθωρισμός μειώνεται σύμφωνα με τις προβλέψεις, ώστε να υποχωρήσει κοντά στον στόχο του 2% το 2025 και η ΕΚΤ βρίσκεται σε πορεία που οδηγεί στην πρώτη μείωση τον Ιούνιο, εκτός πολύ σοβαρού απροόπτου. Αυτό ήδη κινητοποιεί τις τραπεζικές διοικήσεις στην Αθήνα, ώστε να αρχίσουν να... μαζεύουν τις -ήδη χαμηλές- αποδόσεις που προσφέρουν για τις προθεσμιακές καταθέσεις.
Η τάση αυτή διαφάνηκε ήδη από τον Φεβρουάριο: το μέσο επιτόκιο στις καταθέσεις διάρκειας 12 μηνών για τα νοικοκυριά κορυφώθηκε στο 1,83%, όπου διατηρήθηκε τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, ενώ τον Φεβρουάριο σημειώθηκε μικρή μείωση στο 1,80%. Το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο όλων των καταθέσεων των νοικοκυριών (μίας ημέρας και προθεσμιακών) έφθασε στην κορύφωσή του στο 0,45% αυτόν τον Φεβρουάριο και πλέον αναμένεται να αρχίσει η υποχώρηση.
Από αυτόν τον μήνα, οι τράπεζες άρχισαν να αλλάζουν τη δομή των προσφορών τους για τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων, ουσιαστικά αποθαρρύνοντας τους καταθέτες που θέλουν να «κλείσουν» χρήματα για μια καλή απόδοση και οι οποίοι έχουν πλέον λίγες διεξόδους, όπως τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου και τα ειδικά αμοιβαία κεφάλαια ομολογιών τακτής λήξης.
Οι αλλαγές που γίνονται από τις τράπεζες κινούνται σε δύο κατευθύνσεις:

• Καταργήθηκαν οι προθεσμιακές καταθέσεις με διάρκεια πάνω από 12 μήνες, οι οποίες είχαν προσφέρει αρκετά καλές αποδόσεις στους αποταμιευτές, που ξεπερνούσαν και το 2%. Καταθέσεις τόσο μεγάλης διάρκειας θα γίνουν σύντομα ασύμφορες για τις τράπεζες, όταν αρχίσει να υποχωρεί το βασικό επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ, που σήμερα βρίσκεται στο επίπεδο ρεκόρ του 4%.
• Η καμπύλη των αποδόσεων στις νέες καταθέσεις αντιστρέφεται. Δηλαδή, αντί να αυξάνει η απόδοση όσο αυξάνει και η διάρκεια μιας κατάθεσης, θα μειώνεται. Έτσι, για παράδειγμα, η απόδοση της κατάθεσης με διάρκεια 12 μηνών θα είναι χαμηλότερη από την αντίστοιχη κατάθεση με διάρκεια έξι μηνών, που με τη σειρά της θα είναι χαμηλότερη από την κατάθεση με διάρκεια τριών μηνών. Με αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες θέλουν να αποφύγουν να «κλειδώσουν» σχετικά υψηλά επιτόκια για μια περίοδο, εντός της οποίας θα αρχίσουν να μειώνονται τα επιτόκια της ΕΚΤ.

Βασικός στόχος αυτών των αλλαγών είναι να ανακοπεί η υποκατάσταση των φθηνών (με μηδενικά επιτόκια) καταθέσεων μιας ημέρας από τις ακριβές καταθέσεις προθεσμίας, ώστε να παραμείνει υπό έλεγχο το περιθώριο επιτοκίου, που με βάση τα τελευταία στοιχεία ξεπερνά το 5% στα νέα δάνεια και τις νέες καταθέσεις, ενώ φθάνει το 5,80% στα συνολικά υπόλοιπα δανείων και καταθέσεων.
Η υποκατάσταση αυτή επιταχύνθηκε μέσα στο 2023, όπως επισημάνθηκε πρόσφατα και από την Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς η αύξηση των προθεσμιακών καταθέσεων των νοικοκυριών ξεπέρασε το 30%. Όπως επισημαίνει η ΤτΕ (Έκθεση Διοικητή για το 2023),

• Διακρίνοντας τις καταθέσεις με βάση το βαθμό ρευστότητας, διαπιστώνεται ότι την επισκοπούμενη περίοδο η επιβράδυνση της ανόδου των ιδιωτικών καταθέσεων (μέσος όρος έτους 2023: 3,2%, έναντι 6,3% το 2022) προήλθε από τις καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας.
• Αντίθετα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων με συμφωνημένη διάρκεια (προθεσμίας) έγινε ξανά θετικός το Φεβρουάριο του 2023, μετά από τριάμισι έτη, και στη συνέχεια επιταχύνθηκε, αντανακλώντας κυρίως την πορεία του υπολοίπου των καταθέσεων προθεσμίας των νοικοκυριών (μέσος όρος έτους 2023: 32%, έναντι -24,2% το 2022).