Η Ελλάδα κόβεται στη μέση: Άλλη κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και άλλη στην Αθήνα – Ο Εθνικός Διχασμός που έφερε τη Μικρασιατική Καταστροφή

Δεν είναι λίγες οι φορές που η Ελλάδα κόπηκε στη μέση. Στις 16 Αυγούστου του 1916, όμως, αυτό συνέβη κυριολεκτικά σε επίπεδο διακυβέρνησης. Ο Εθνικός Διχασμός ήταν που οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο διχασμός είναι η εθνική ανίατη ασθένεια των Ελλήνων. Σε λίγα έθνη του κόσμου έχουν καταγραφεί τόσοι εμφύλιοι πόλεμοι, τόσες φανατικές αντιπαραθέσεις με σημείο τριβής από την πολιτική μέχρι τη χρήση της γλώσσας ή τον αθλητισμό… Ασυνεννοησία, αδιαλλαξία, μίσος και ένταση.
Ήταν 16 Αυγούστου του 1916 όταν στρατιωτικό και πολιτικό κίνημα εκδηλώθηκε στη Μακεδονία, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Επικεφαλής του κινήματος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που υποστήριζε με πάθος τα συμφέροντα των Αγγλογάλλων στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο που μετρούσε ήδη δυο χρόνια αιματηρών αναμετρήσεων στην Ευρώπη. Ο Βενιζέλος υποστήριζε ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ (Εγκάρδια Συνεννόηση - Entente Cordiale: η συμμαχία Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας, η οποία έθεσε τέλος σε 8 αιώνες αγγλογαλλικού ανταγωνισμο) θα είχε μακροπρόθεσμα οφέλη για τη χώρα.
Από την άλλη, ο γερμανόφιλος βασιλιάς Κωνσταντίνος με τη γερμανίδα σύζυγό του Σοφία, είχαν διαφορετική άποψη. Και οι Εθνικός Διχασμός δεν άργησε να προκύψει. Η αντιπαράθεση Κωνσταντίνου και Βενιζέλου είχε κλιμακωθεί από τον Φεβρουάριο του 1915, όταν η Αντάντ άρχισε επιχειρήσεις στη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Στρατεύματα της Εθνικής Άμυνας παρελαύνουν στη Θεσσαλονίκη

Της Αμύνης τα παιδιά...
Τον Αύγουστο του 1916, ομάδα πολιτών και αξιωματικών της Μακεδονίας κήρυξε επανάσταση με απώτερο σκοπό την είσοδο της Ελλάδας στον Πόλεμο. Η ομάδα αυτή ονομάσθηκε «Επιτροπή Εθνικής Αμύνης». Ανάμεσα στα μέλη της ομάδας ήταν και ο Νικόλαος Πλαστήρας και ο επίσης στρατιωτικός Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης, ο γιατρός Δημήτριος Πάζης, ο έμπορος και πολιτικός Αλέξανδρος Ζάννας και άλλοι. Επικεφαλής τέθηκε ο Βενιζέλος. Ήδη οι δυνάμεις της Αντάντ είχαν εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη και είχαν επιβάλλει στρατιωτικό νόμο, οι Βούλγαροι χτυπούσαν ελληνικά εδάφη στη Μακεδονία· οι Σέρβοι είχαν «κάνει κράτος» τους τη Θεσσαλονίκη και η κατάσταση έδειχνε να έχει ξεφύγει. Υπό τον κίνδυνο της απώλειας της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης, αποφασίσθηκε από την «Επιτροπή Εθνικής Αμύνης» στις 16 Αυγούστου του 1916, η κήρυξη του Κινήματος, το οποίο πέτυχε με την αρωγή των Κρητών Χωροφυλάκων.
Και έτσι ξαφνικά προέκυψε το Κράτος της Θεσσαλονίκης. 

 

 Η χώρα ουσιαστικά κόπηκε στα δύο. Μια «ουδέτερη ζώνη» χώριζε τις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των δύο κυβερνήσεων. Στην Αθήνα ανέλαβαν τα ηνία της διακυβέρνησης ο Νικόλαος Καλογερόπουλος και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σπυρίδων Λάμπρος.
Η κατάληψη του Πειραιά
Μετά την άρνηση της κυβέρνησης να παραδώσει πολεμικό υλικό, δυνάμεις της Αντάντ κατέλαβαν τον Πειραιά, ενώ ξέσπασαν συγκρούσεις με ένοπλες ομάδες πολιτών. Η Αντάντ απέκλεισε την «Παλαιά Ελλάδα», ενώ τον Δεκέμβριο του 1916 ο Ελ. Βενιζέλος αναθεματίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Θεόκλητο στο Πεδίον του Αρεως!
Σταδιακά η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης επέκτεινε την επιρροή της σε άλλες περιοχές, ενώ η Αντάντ πίεσε τον Κωνσταντίνο να εγκαταλείψει τη χώρα και να αντικατασταθεί από τον γιο του Αλέξανδρο. Και η Ελλάδα βγήκε στον Πόλεμο και στο τέλος του στάθηκε πλάι στους νικητές, διχασμένη όμως και σχεδόν ανάπηρη. Και ακολούθησαν η Μικρασιατική Εκστρατεία και η Καταστροφή… Πάντα από έναν Εθνικό Διχασμό προκύπτει μια Εθνική Καταστροφή.