Ο πολιτικός χάρτης αλλάζει: 5 παρατηρήσεις και 5 ερωτήματα

Πρώτο ερώτημα, πώς θα επηρεαστεί ο πολιτικός χάρτης όταν θα τεθούν στην πράξη τα διλήμματα και οι εκβιασμοί της διακυβέρνησης;
Μπαίνοντας στον τρίτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου έχουμε πλέον ισχυρές ενδείξεις ότι διαμορφώνεται ένας πολιτικός χάρτης διαφορετικός από αυτόν των βουλευτικών εκλογών του 2023. Τόσο τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων όσο και η εκτίμηση της πολιτικής συγκυρίας οδηγούν σε 5 βασικές παρατηρήσεις και 5 ερωτήματα.
Συγκεκριμένα:
Παρατήρηση 1. Η γενική εικόνα του πολιτικού χάρτη είναι πολύ πιο κοντά στις πρόσφατες ευρωεκλογές παρά στις εθνικές εκλογές. Μόλις 15 μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές, το 40,56% μοιάζει πλέον όνειρο άπιαστο για τη Νέα Δημοκρατία. Σε επίπεδο εκτίμησης ψήφου τα ποσοστά της είναι κοντά στο 28,31% των ευρωεκλογών. Διαφοροποίηση σε σχέση με τις ευρωεκλογές έχουμε στο χώρο της Κεντροαριστεράς, όπου το ΠΑΣΟΚ προηγείται πλέον του ΣΥΡΙΖΑ και μάλιστα με διαφορά. Τα υπόλοιπα κόμματα που εξασφάλισαν την εκπροσώπησή τους στην ευρωβουλή, διατηρούν ή και αυξάνουν τα κέρδη που αποκόμισαν στις ευρωπαϊκές κάλπες. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία διαψεύδουν τις εκτιμήσεις ότι στις ευρωεκλογές δόθηκε μια χαλαρή ψήφος που δεν αντικατόπτριζε με ακρίβεια τον υφιστάμενο πολιτικό συσχετισμό.
Ερώτημα 1. Πώς θα επηρεαστεί ο πολιτικός χάρτης όταν θα τεθούν στην πράξη τα διλήμματα και οι εκβιασμοί της διακυβέρνησης; Γνωρίζουμε ότι το ερώτημα της διακυβέρνησης, ιδιαίτερα όταν τίθεται στο πλαίσιο ενός μη αναλογικού εκλογικού συστήματος, αλλοιώνει τις κομματικές επιλογές των πολιτών. Αυτή τη στιγμή επειδή είναι μακριά οι βουλευτικές εκλογές, το ερώτημα της διακυβέρνησης δεν έχει τεθεί ακόμα με σκληρούς όρους.
Παρατήρηση 2. Σπάει η κοινωνική συμμαχία Μητσοτάκη. Σε κοινωνικό επίπεδο ο Μητσοτάκης στηρίχτηκε σε μια ιδιότυπη συμμαχία μεγάλου κεφαλαίου, μεσαίας τάξης και σημαντικού τμήματος των λαϊκών στρωμάτων. Φαίνεται ότι αυτά τα λαϊκά στρώματα γυρνούν την πλάτη τους στη Νέα Δημοκρατία και στρέφονται κατά κύριο λόγο στα ακροδεξιά κόμματα. Η βασική αιτία της μεταστροφής τους είναι ασφαλώς η πληθωριστική κρίση που συρρίκνωσε την αγοραστική δύναμη των πιο φτωχών. Η απουσία αξιόπιστης προοδευτικής εναλλακτικής μετατρέπει την Ακροδεξιά σε βασικό υποδοχέα της κοινωνικής δυσαρέσκειας για την κυβερνητική πολιτική. Επιπλέον, ο νόμος για τον γάμο των ομόφυλων λειτούργησε ως σύμβολο της αποξένωσης του Μητσοτάκη από τα συντηρητικά και θρησκευόμενα λαϊκά στρώματα.
Ερώτημα 2. Πώς θα αντιδράσει η ΝΔ στις διαρροές προς τα δεξιά; Η προφανής απάντηση είναι ότι θα βάλει στην μπάντα τη «φιλελεύθερη κεντρώα ατζέντα» -κάτι που βλέπουμε ήδη να συμβαίνει. Όμως η δεξιά στροφή της κυβέρνησης δεν αρκεί όσο δεν ενισχύεται η αγοραστική δύναμη. Αν συνεχιστεί η σημερινή τάση αργά ή γρήγορα θα τεθεί επί τάπητος το ζήτημα της συμμαχίας της ΝΔ με κάποιο ακροδεξιό κόμμα.
Παρατήρηση 3. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Είναι σπάνιο φαινόμενο ένα κόμμα να χάνει πλέον του 40% της δύναμής του μέσα σε τρεις μήνες από τις εκλογές. Με τη σαπουνόπερα Κασσελάκη ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχασε δημοσκοπικά τη δεύτερη θέση από το ΠΑΣΟΚ, αλλά καταγράφεται πέμπτος σε αρκετές μετρήσεις. Όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι ο κατήφορος δεν έχει σταματήσει, αλλά θα συνεχιστεί με μια προεκλογική εκστρατεία η όποια (όπως όλα δείχνουν) θα είναι ακραία τοξική και ελάχιστα σοβαρή. Η εξαΰλωση του κόμματος δεν ανήκει πλέον στη σφαίρα του απίθανου.
Ερώτημα 3. Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να ανασυνταχθεί έστω και ως ένα πιο μικρό κόμμα; Η απάντηση εξαρτάται από το ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος. Ωστόσο, οι πιθανότητες δεν είναι υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ για δύο λόγους. Πρώτον, είναι βέβαιη η νέα διάσπαση του κόμματος -όποιος χάσει στις εκλογές θα φύγει από το κόμμα. Δεύτερον, ένα κόμμα που προκαλεί απέχθεια ακόμα και στους ίδιους τους ψηφοφόρους του, πολύ δύσκολα μπορεί να ανασυνταχθεί.
Παρατήρηση 4. Το ΠΑΣΟΚ επιστρέφει σε πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα. Μετά από μια δεκαπενταετία που βρέθηκε σε δεύτερο πλάνο και απειλήθηκε ακόμα και με εξαφάνιση, το ΠΑΣΟΚ έχει πάρει καθαρό προβάδισμα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ και θεωρείται οιονεί αξιωματική αντιπολίτευση. Τα δημοσκοπικά κέρδη του ΠΑΣΟΚ προέρχονται κατά κύριο λόγο από τον ΣΥΡΙΖΑ. Η εκλογή του νέου προέδρου στις 6 Οκτωβρίου αποκτά λοιπόν αυξημένο ενδιαφέρον, αφού από τον τρόπο που θα κινηθεί το ΠΑΣΟΚ δεν εξαρτάται μόνο ο συσχετισμός εντός του προοδευτικού χώρου αλλά και η περαιτέρω αποδυνάμωση της Νέας Δημοκρατίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μέχρι σήμερα το κύριο στήριγμα της κυβέρνησης είναι η απουσία αξιόπιστης προοδευτικής εναλλακτικής.
Ερώτημα 4. Θα μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να ανταποκριθεί στον νέο αναβαθμισμένο ρόλο του; Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ (η οποία δεν είναι πολύ μεγάλη) δεν οφείλεται σε δικές του επιτυχημένες κινήσεις, αλλά στην ελεύθερη πτώση του ΣΥΡΙΖΑ. Μέχρι τώρα η εσωκομματική προεκλογική εκστρατεία μπορεί να είναι σοβαρή, εντούτοις, δεν έχει ούτε φρεσκάδα ούτε πολιτικό βάθος. Ο πραγματικός πήχης για το ΠΑΣΟΚ είναι να γίνει το αντίπαλο δέος στη ΝΔ. Και αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι το μπορεί.
Παρατήρηση 5. Συνεχίζεται η ενίσχυση της Ακροδεξιάς. Τα κέρδη που αποκόμισε ο ακροδεξιός χώρος στις ευρωεκλογές φαίνεται να παγιώνονται και να διευρύνονται. Ο Βελόπουλος φλερτάρει με το διψήφιο και η Λατινοπούλου είναι σταθερά πάνω από το 3%, δείχνοντας να ξεπερνάει τη Νίκη. Πέρα από την αποτυχία της κυβερνητικής πολιτικής και την απαξίωση του προοδευτικού χώρου από τον τραγέλαφο του ΣΥΡΙΖΑ, η Ακροδεξιά ευνοείται επίσης από το ευρωπαϊκό κλίμα. Σε όλη την Ευρώπη τα ακροδεξιά κόμματα σημειώνουν επιτυχίες και η ατζέντα τους γίνεται mainstream. Αυτός ο ευρωπαϊκός αντιδραστικός άνεμος φτάνει και στην Ελλάδα.
Ερώτημα 5. Θα παιχτεί το σενάριο συμμαχίας Δεξιάς-Ακροδεξιάς; Με τα σημερινά δημοσκοπικά δεδομένα, η ΝΔ δεν μπορεί να πιάσει την αυτοδυναμία, αλλά παραμένει πρώτο κόμμα. Επομένως, θα χρειαστεί κάποιο σύμμαχο για να κυβερνήσει. Ίσως η Λατινοπούλου η οποία έχει μεγάλες συμπάθειες στον επιχειρηματικό κόσμο, θα μπορούσε να παίξε αυτόν τον ρόλο. Βεβαίως, οι εκλογές είναι ακόμα μακριά. Αλλά χρειάζεται χρόνος για να ανέβει ένα σενάριο στη σκηνή.