Τα 6 σημάδια που δείχνουν ότι η ψυχική υγεία του παιδιού είναι σε κίνδυνο

«Η ψυχική ασθένεια που επηρεάζει τη ζωή και το μέλλον των νέων εδώ και δεκαετίες, έχει εισέλθει σε επικίνδυνη φάση».
Με αυτές τις λέξεις, ως εισαγωγή, δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιστημονική επιθεώρηση Lancet, ειδική έρευνα για την υγεία των νέων, στο πλαίσιο της Ψυχιατρικής Επιτροπής που έχει συσταθεί.
Η έκθεση αναφέρει ότι, ενώ η ψυχική ασθένεια ευθύνεται για τουλάχιστον το 45% της συνολικής επιβάρυνσης από ασθένειες σε άτομα ηλικίας 10 έως 24 ετών, μόνο το 2% των παγκόσμιων προϋπολογισμών για την υγεία διοχετεύεται στην ψυχική φροντίδα.
Ακόμα και στις πιο ευημερούσες χώρες, όπως επισημαίνεται, καλύπτεται λιγότερο από το ήμισυ των αναγκών για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Τι φταίει όμως και το μέλλον, ή και το παρόν, της νέας γενιάς είναι στο κόκκινο;
Εν γένει, όπως προκύπτει από την έρευνα του Lancet που διήρκεσε 4 χρόνια και συμμετείχαν περισσότεροι από 50 κορυφαίοι ψυχίατροι, ψυχολόγοι και ακαδημαϊκοί και φυσικά νέοι που έχουν βιώσει ψυχικές ασθένειες σε όλο τον κόσμο, οι βασικοί υπαίτιοι για την αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγεία των νέων είναι η διαγενεακή ανισότητα, ο κατακερματισμός της κοινωνίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έχουν καταστεί ανεξέλεγκτα ως προς τη χρήση τους, η μείωση μισθών και αγοραστικής δύναμης παγκοσμίως, το φάντασμα της ανεργίας και της απόλυσης και η κλιματική κρίση.
Μπορεί να φαίνεται επιφανειακά ότι οι προηγούμενες γενιές τα είχαν βρει πιο δύσκολα, δεδομένης της μεγάλης ύφεσης, των παγκόσμιων πολέμων και των πυρηνικών απειλών, στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχει πολύ λιγότερη ασφάλεια και ελπίδα για το μέλλον γύρω στην τρέχουσα γενιά από ποτέ.
Έτσι, οι γονείς θα κληθούν να αναγνωρίσουν τα σημάδια που δείχνουν ότι κάτι συμβαίνει στην ψυχική υγεία των παιδιών τους. Ποιες είναι όμως οι κόκκινες γραμμές που μπορεί να υποδηλώνουν θέματα ψυχικής υγείας και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν.
Πεσμένη διάθεση στα παιδιά
«Εάν το παιδί ή ο έφηβος αισθάνεται πεσμένος, συνεχώς φαίνεται σαν να τον προβληματίζει κάτι και είναι ευέξαπτος, και όταν αυτά διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα μπορούσαν να είναι σημάδια κατάθλιψης», προειδοποιεί ο δρ Seb Thompson, σύμβουλος κλινικής ψυχολογίας στο Cygnet Health Care.
«Οι γονείς θα πρέπει να τους ελέγχουν διακριτικά και να είναι εκεί για να τους ακούσουν και να τους προσφέρουν την απαραίτητη συναισθηματική υποστήριξη», συμπληρώνει ο ίδιος.
Απομάκρυνση από τους φίλους και την οικογένεια
«Τα παιδιά που έχουν κατάθλιψη μπορεί να αισθάνονται παρεξηγημένα, ευερέθιστα, άχρηστα ή απελπισμένα», εξηγεί ο Thompson. «Μπορεί να νιώθουν ότι κανείς δεν μπορεί να τα καταλάβει ή να τα βοηθήσει και γι’ αυτό αποξενώνονται από τις υπάρχουσες φιλίες ή σταματούν να προσπαθούν να κάνουν νέες».
Μπορεί να είναι σημαντικό να κάνετε μαζί τους μία συζήτηση ώστε να σας μιλήσουν για όσα συμβαίνουν, αλλά μπορεί να μην είναι ακόμη έτοιμοι.
«Μπορεί να προσπαθούν να κατανοήσουν τι τους συμβαίνει πριν να είναι έτοιμοι να επικοινωνήσουν», λέει ο Thompson. «Το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να βεβαιωθείτε ότι όταν είναι έτοιμα τα παιδιά να μιλήσουν γι’ αυτό, θα είστε εκεί για να τα ακούσετε».
Αλλαγές στην όρεξη
Οι αλλαγές στην όρεξη, αν ένα παιδί δηλαδή καταναλώνει σημαντικά περισσότερες ή μικρότερες ποσότητες από το συνηθισμένο, μπορεί να είναι ένας σημαντικός δείκτης της ψυχικής υγείας.
«Για ορισμένα παιδιά, η υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του στρες ή του άγχους, ενώ η απώλεια της όρεξης μπορεί να σηματοδοτεί κατάθλιψη ή υψηλό επίπεδο άγχους», εξηγεί η δρ Elena Touroni, ψυχολόγος και συνιδρύτρια της ψυχολογικής κλινικής The Chelsea Psychology Clinic στη Βρετανία.
«Οι γονείς θα πρέπει να ανησυχούν αν αυτές οι αλλαγές επιμένουν για περισσότερο από δύο εβδομάδες ή αν συνοδεύονται από άλλα σημάδια συναισθηματικής δυσφορίας, όπως χαμηλή ενέργεια ή ευερεθιστότητα. Για να βοηθήσετε, προσπαθήστε να διατηρήσετε τακτικές ώρες φαγητού και να προσφέρετε μια ποικιλία υγιεινών επιλογών φαγητού, χωρίς όμως να πιέζετε το παιδί σας να φάει».
Εάν παρατηρήσετε σταθερά μοτίβα ή σημαντικές αλλαγές στο βάρος, ίσως ήρθε η ώρα να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας για καθοδήγησή του.
Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου
Είναι σημαντικό να είστε σε εγρήγορση για τυχόν αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, είτε πρόκειται για υπερβολικό ύπνο είτε για λιγότερο.
«Όταν δεν κοιμόμαστε αρκετά, η σωματική και ψυχική μας υγεία υποφέρει», εξηγεί ο Thompson.
«Για πολλούς ανθρώπους, αυτό σημαίνει ότι νιώθουν χαμηλή ενέργεια, κατάθλιψη και ευερεθιστότητα. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τη συγκέντρωσή μας και την ικανότητά μας να εστιάζουμε σε καθημερινές εργασίες ή να δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε».
Ανεξήγητη ανησυχία
Εάν το παιδί σας εμφανίζεται ασυνήθιστα ανήσυχο χωρίς σαφή λόγο, θα μπορούσε να είναι σημάδι υποκείμενου άγχους.
«Μπορεί να παρουσιάζουν συμπεριφορές όπως η συνεχής ανησυχία ή σωματικά συμπτώματα όπως στομαχόπονοι ή πονοκέφαλοι», υπογραμμίζει η Touroni. «Για να βοηθήσετε στην ανακούφιση του άγχους τους, ρωτήστε τα παιδιά πώς αισθάνονται και δείξτε κατανόηση για ό,τι και αν ακούσετε χωρίς να τα κρίνετε».
Ενθαρρύνετέ τους να μιλήσουν για αυτά που τους ανησυχούν και βοηθήστε τους να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης.
«Εάν το άγχος τους επηρεάζει την καθημερινή τους ζωή, όπως επηρεάζει τις σχολικές επιδόσεις ή τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ίσως είναι καιρός να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για περαιτέρω υποστήριξη».
Μειωμένο ενδιαφέρον για τις αγαπημένες τους δραστηριότητες
«Αν τα παιδιά υποφέρουν από χαμηλή διάθεση ή κατάθλιψη, μπορεί να μη βρίσκουν πλέον ευχαρίστηση σε πράγματα που συνήθιζαν, όπως τα αθλήματα, οι σύλλογοι, η κοινωνικοποίηση και οι ομαδικές δραστηριότητες, και μπορεί να αποφεύγουν αυτές τις καταστάσεις», λέει η Thompson.
Πολλοί γονείς μπαίνουν κατευθείαν στη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων όταν παρατηρούν αυτού του είδους τη συμπεριφορά, αλλά αυτό δεν θα βοηθήσει πάντα.
«Μπορεί να υπάρχει ο πειρασμός να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε ό,τι συμβαίνει», λέει η Thompson. «Ωστόσο, η κατανόηση των εσωτερικών σκέψεων και συναισθημάτων τους από τους γονείς, είναι αυτό που κάνει τη μεγαλύτερη διαφορά, ειδικά όταν δεν κριθούν για οτιδήποτε αισθάνονται», καταλήγει η ίδια.