Φιλία και συντροφικότητα αντίδοτα στην κρίση

Πόσο δοκιμάζονται οι σχέσεις, οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές, από την κρίση; Είναι οι εντάσεις που κυριαρχούν ή, αντίθετα, οι δυσκολίες έρχονται για να συσφίξουν τους δεσμούς και να αναδείξουν τις ουσιαστικές παραμέτρους στη συνύπαρξη με τους κοντινούς μας ανθρώπους; Το μοντέλο της παραδοσιακής οικογένειας, που εξακολουθεί να υφίσταται ισχυρό στην Ελλάδα, φαίνεται πως τώρα παρά ποτέ λειτουργεί ως στήριγμα, πρακτικά και σε συναισθηματικό επίπεδο. Οι φιλίες ξεκαθαρίζουν, κρατάμε λίγους και καλούς, δήλωσαν οι Καλαματιανοί με τους οποίους συνομίλησα. Οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει και τα νέα δεδομένα έρχονται να ενισχύσουν τις σχέσεις που έχουν δημιουργηθεί πάνω σε γερές βάσεις. Δεν είναι τυχαίο, μου είπε η ψυχολόγος Ελένη Βλαχάβα, ότι έχουν αυξηθεί οι γάμοι μέσα στο τοπίο της οικονομικής κρίσης. Η ίδια μοιράζεται μαζί μας την εικόνα που λαμβάνει από τους Καλαματιανούς που ζητούν τη συμβουλή της και παρατηρεί πως η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ως ευκαιρία για να έρθουμε πιο κοντά και να συνειδητοποιήσουμε όσα αξίζουν πραγματικά. «Πράγματι, κυρίως σε μια οικονομική κρίση, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων δοκιμάζονται», μου είπε ο Νίκος Χριστόπουλος, που τώρα προσπαθεί να θέσει τις βάσεις για ένα νέο επαγγελματικό ξεκίνημα. «Ωστόσο, η Ελλάδα, ως μεσογειακή χώρα, αποτελεί ένα μοναδικό φαινόμενο: στις κρίσεις, οι σχέσεις, οικογενειακές, φιλικές, συναισθηματικές, θεωρώ ότι επηρεάζονται θετικά. Στις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας υπάρχει σύσφιξη και, κατά συνέπεια, υπάρχει σύσφιξη σχέσεων μεταξύ των συνεργατών, στις ερωτικές μας σχέσεις, στους φίλους μας. Υπάρχει έντονη η αίσθηση της αλληλεγγύης και νομίζω ότι οι Έλληνες το αποδεικνύουν περίτρανα καθημερινά». «Θεωρώ», εξακολουθεί, «ότι κυρίως οι φιλικές σχέσεις επηρεάζονται από την κρίση. Ο καθένας αντιμετωπίζει προσωπικά προβλήματα. Αναπόφευκτα αυτό έχει αντίκτυπο και στη φιλική σχέση. Οικογενειακώς, όμως, πιστεύω ότι ο καθένας μας βρίσκει μια διέξοδο, βρίσκει μια υποστήριξη και έχει και μια ελπίδα να συνεχίσει, σε αντίθεση με τις αγγλοσαξονικές χώρες και τις χώρες γενικότερα της Δύσης. Αν υποθέσουμε ότι στο μέλλον θα αντιμετωπίσουν μια παρόμοια κρίση με αυτή της Ελλάδας, τότε τα πράγματα εκεί θα είναι πολύ πιο δύσκολα σε επίπεδο ανθρωπίνων σχέσεων». Μαζί του συμφωνεί η Φωτεινή Αράπη, ιδιωτική υπάλληλος: «Η παραδοσιακή οικογένεια που έχουμε στην Ελλάδα νομίζω ότι είναι αυτό που έχει βοηθήσει και βοηθάει τον κόσμο σήμερα», λέει. «Ο κόσμος στην Ελλάδα έχει μια στήριξη, είτε αυτή είναι οι γονείς, είτε παιδιά, θείοι, ξαδέλφια, βοηθάει ο ένας τον άλλον. Εύχομαι να μην αλλάξει και να μη γίνουμε… Ευρώπη σε αυτό». Η Άντα Μανωλοπούλου, 28 ετών, ιδιωτική υπάλληλος, σημειώνει πως η κρίση «θα μας κάνει πιο δυνατούς. Οι σχέσεις θα δυναμώσουν, λόγω συνθηκών. Ψάχνουμε ένα στήριγμα, κυρίως οικονομικό. Στην οικογένεια όλοι τσοντάρουν λεφτά να βγάλουμε ένα νοίκι, να πληρώσουμε τη ΔΕΗ, το χαράτσι. Δεν μπορεί να τα βγάλει ένας εργαζόμενος μόνος τους αυτά τα λεφτά». Για τις φιλικές σχέσεις: «Η αλήθεια είναι ότι δε βγαίνω τόσο όσο παλιά», λέει. «Εκεί που έβλεπα είκοσι φίλους την εβδομάδα, τώρα βλέπω πέντε, τους πιο κοντινούς μου. Και αυτό υπό συνθήκες. Σε κάποιο σπίτι, για να δούμε ένα DVD, άντε για έναν καφέ. Εκεί που είχες τριάντα άτομα κύκλο, τώρα έχεις δέκα, αλλά είναι πιο ισχυροί οι δεσμοί, με τους φίλους σου, με την οικογένειά σου, με τον επαγγελματικό σου περίγυρο. Αυτό πιστεύω: Ότι οι δυσκολίες θα ενισχύσουν τις σχέσεις. Σε ποιους θα πεις το ζόρι σου; Στους κοντινούς, στους δικούς σου ανθρώπους. Επειδή το ζόρι είναι συνεχές, η επαφή είναι πιο συχνή. Η σχέση ενισχύεται. Πρώτα από ανάγκη, αλλά στην πορεία αλλάζει και η ουσία». Η Μαίρη, 30 ετών, είναι άνεργη. «Αν δεν είχα τους γονείς μου, δεν ξέρω πού θα βρισκόμουν τώρα», λέει. «Αυτοί με στηρίζουν και οικονομικά –όσο μπορούν- και ψυχολογικά. Αν δεν είχα τους δυο – τρεις καλούς μου φίλους, δύσκολα θα άντεχα την πίεση. Αυτοί μου φτιάχνουν τη διάθεση, με παρηγορούν όταν με παίρνει από κάτω, με κάνουν να χαμογελώ. Είμαστε τυχεροί που ως Έλληνες έχουμε κρατήσει καθαρές και ουσιαστικές τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Αν δεν ήταν αυτοί, οι άστεγοι στους δρόμους θα ήταν διπλάσιοι, τριπλάσιοι. Σχέση ερωτική δεν έχω, για να σου πω πώς την επηρεάζει η κρίση. Πιστεύω, όμως, πως αν αποκτήσω μέσα σε αυτό το τοπίο της ύφεσης, θα είναι πιο ισχυρή και ουσιαστική, απ’ ό,τι σε καλές εποχές. Στα δύσκολα φαίνονται οι δικοί σου άνθρωποι». «Κατ’ αρχάς, κάθε περίοδος η οποία είναι κρίσιμη – θετικά ή αρνητικά, κάθε περίοδος που φέρνει αλλαγές, ειδικά η παρούσα, συσφίγγει τις σχέσεις, ενώνει τους ανθρώπους», σημειώνει η ψυχολόγος Ελένη Βλαχάβα. «Για παράδειγμα, μέχρι πριν από λίγα χρόνια είχαμε το μοντέλο της πυρηνικής οικογένειας. Η μαμά, ο μπαμπάς και τα παιδιά. Ήταν η περίοδος της ευημερίας, υπήρχαν δουλειές, χρήματα, υπήρχε μια άνεση. Τώρα όμως βλέπω ότι ξαναγυρίζουμε στις ρίζες. Ξαναγυρίζουν οι άνθρωποι στην εκτεταμένη οικογένεια. Ζουν όλοι μαζί, μοιράζονται ρόλους, μοιράζονται τα απλά, το λογαριασμό, τα έξοδα του σπιτιού. Ζητάνε τη στήριξη της οικογένειάς τους. Βλέπουμε ότι το ζευγάρι στρεσάρεται πολύ από την αγωνία αν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει. Έτσι η οικογένεια, οι παππούδες, οι θείοι, τα ξαδέλφια, προσφέρουν μια στήριξη, βοηθάνε. Το βάρος μοιράζεται. Βέβαια, υπάρχουν και κάποια, σε εισαγωγικά, αρνητικά, γιατί πλέον πρέπει να συνυπάρξεις, ενώ πριν είχες μάθει να είσαι ανεξάρτητος. Αλλά μπροστά στο βάρος της κρίσης και της αγωνίας, βοηθά πολύ η οικογένεια». Στις συντροφικές, τις ερωτικές σχέσεις, είναι αντίστοιχα τα μηνύματα που λαμβάνετε ή κυριαρχούν εντάσεις στο ζευγάρι; τη ρωτάω. «Βλέπουμε ότι, μέσα στην κρίση, γίνονται πιο πολλοί γάμοι, ειδικά πολιτικοί γάμοι. Αυτό βοηθάει, γιατί έχεις έναν άνθρωπο να στηριχθείς συναισθηματικά και πρακτικά. Οι δυσκολίες ενώνουν το ζευγάρι. Σίγουρα υπάρχουν εντάσεις, αλλά μπροστά, επαναλαμβάνω, στο βάρος της κρίσης και στην αγωνία, δένεται το ζευγάρι περισσότερο. Το ζευγάρι ξαναβρίσκεται. Η σχέση γίνεται πιο αγαπητική, ώστε ακριβώς να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα. Οι προτεραιότητες αλλάζουν. Κάποια πράγματα που θεωρούνται “λεπτομέρειες” πλέον δεν τα προσέχεις, γιατί έχεις να ανησυχήσεις για άλλα. Οι αγωνίες, βέβαια, επηρεάζουν την ερωτική ζωή, το στρες δε σε αφήνει να λειτουργήσεις, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά διαμορφώνεται πια μια πιο συναισθηματική σχέση με το σύντροφο». Οι φιλικές σχέσεις, σημειώνει η κα Βλαχάβα, δοκιμάζονται περισσότερο αυτή την περίοδο. «Το ζευγάρι έρχεται πιο κοντά, έρχεσαι πιο κοντά με την οικογένεια, με ανθρώπους που μπορούν να σε βοηθήσουν άμεσα. Έτσι, κλείνεται η κάθε οικογένεια, ο κάθε άνθρωπος στο μικρόκοσμό του. Δεν έχεις την ίδια διάθεση να βγεις, να διασκεδάσεις, αλλά από την άλλη μένεις με τους πιο κοντινούς σου, τους πιο αγαπημένους. Μπορούν να μείνουν στο σπίτι, να μαγειρέψουν, να κάνουν επισκέψεις σε φίλους. Και πάλι θέλω να το βλέπω θετικά. Ότι μένουν τα ουσιαστικά πράγματα, οι ουσιαστικές σχέσεις». «Οι άνθρωποι που με προσεγγίζουν, που ζητούν τη συμβουλή μου, έχουν όλοι μεγάλη αγωνία πώς θα τα βγάλουν πέρα με την κρίση, τι θα κάνουν, πώς θα μιλήσουν στα παιδιά. Μέχρι πριν από λίγο καιρό, είχαμε μάθει να έχουμε μια αφθονία αγαθών, είχαμε μάθει ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Πλέον αυτό έχει αλλάξει και άλλαξε πάρα πολύ γρήγορα. Η αλλαγή ήταν απότομη. Είχαμε μια συγκεκριμένη φιλοσοφία, είχαμε φτιάξει κάπως την εικόνα για το μέλλον μας, για το παρόν μας. Όλο αυτό ήρθε να ανατραπεί και δυσκολεύονται να δουν την αισιόδοξη πλευρά. Αυτό που προσπαθώ εγώ, είναι να τους κάνω να το δουν ως μια ευκαιρία για μια αλλαγή, που δε θα είναι απαραίτητα κακή, αν κρατήσεις την ψυχραιμία σου και συνεχίσεις και προσπαθείς». «Η κρίση δεν είναι απαραίτητα κακή, τουλάχιστον σε επίπεδο συναισθηματικό και οικογενειακό. Μπορεί να σε φέρει πιο κοντά. Να δεις τις προτεραιότητες, τι έχει πραγματικά σημασία. Αυτό έχει αρχίσει ήδη να συμβαίνει. Εμεί, μάλιστα, στην επαρχία έχουμε μια πολυτέλεια. Η επαρχία είναι ένα στήριγμα επιπλέον. Αν μιλούσαμε για την Αθήνα, οι απαντήσεις μου θα ήταν διαφορετικές. Έχει σημασία το πλαίσιο. Η πόλη της Καλαμάτας είναι πολύ τυχερή, γιατί μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα ανέξοδα και να είσαι σε επαφή με τη φύση. Αυτό θα συμβούλευα: Ο Καλαματιανός να αρχίσει να δραστηριοποιείται. Να περπατάει, να βγαίνει με την οικογένεια στο πάρκο, στη θάλασσα. Μπορείς να βγεις, να κάνεις πράγματα, με τα παιδιά σου, με τον άνδρα σου. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο θετικά». Της Γεωργίας Οικονομοπούλου