Αναμφισβήτητα, η Ευρώπη έχει ν’ αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα, πέραν του αποτελέσματος του Βρετανικού δημοψηφίσματος, αυτόν τον καιρό. Ένα από τα μεγαλύτερα, είναι οι διαφωνίες, στο ανώτατο δυνατό επίπεδο, για τη βελτίωση της κεφαλαιακής διάρθρωσης των ιταλικών τραπεζών. Διαφωνίες που αφορούν μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ και τον τρόπο που αυτά θα εισφερθούν στις τράπεζες…
Η αιτία των διαφωνιών αυτών βρίσκεται στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για Ανάκτηση και Διάλυση Τραπεζών (Bank Recovery and Resolution Directive –B.R.R.D.) που έχει τεθεί σε εφαρμογή από την 1 Ιανουαρίου 2016 (Νόμος 4335/16 για την Ελλάδα). Η οποία Οδηγία προβλέπει ότι, για να επιτραπεί να δεχθεί μία τράπεζα κρατικά κεφάλαια, θα πρέπει να έχει προηγηθεί "κούρεμα" μετόχων και πιστωτών (ομολογιούχοι και καταθέτες) της, μέχρι του ποσού που απαιτείται για να φθάσει η κεφαλαιακή της επάρκεια στο 8% (bail-in)...
Σε απλή γλώσσα, αν π.χ. εκτιμηθεί ότι μία τράπεζα χρειάζεται κεφαλαιακή επάρκεια 12%, το ποσό
μέχρι αυτή να φτάσει το 8%, θα πρέπει να προέλθει από το "κούρεμα" μετοχών, ομολόγων και καταθέσεων. Το υπόλοιπο ποσό δε, από αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Η οποία μπορεί να γίνει με χρήματα ιδιωτών μετόχων (νέων ή παλιών) ή/και του κράτους...
Οι εκτιμήσεις θέλουν τις τράπεζες της "γειτονικής" χώρας να χρειάζονται κεφάλαια ύψους €40-45 δισ. Το πιθανότερο είναι ότι, οι τελικές ανάγκες, θα αποδειχθούν  ελαφρά μικρότερες, περί τα €38-40 δισ. Το οποίο οφείλεται (ναι, σωστά μαντεύετε) στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (Non-Performing Loans – NPLs). Τα οποία φτάνουν, αν δεν ξεπερνούν, τα €200 δισ.
Οι ιταλικές τράπεζες έχουν, ήδη, κάνει σοβαρές προβλέψεις για αυτά. Υπολογίζοντάς τα, στο 40% της ονομαστικής τους αξίας (περίπου και κατά μέσον όρο).
Οι αγορές όμως δείχνουν να πιστεύουν ότι απαιτούνται μεγαλύτερες προβλέψεις. Οι πτώσεις των τιμών των ιταλικών τραπεζικών μετοχών στο δωδεκάμηνο είναι μεγάλες. Μερικές πολύ μεγάλες. Π.χ. η μετοχή της Banca Monte dei Paschi di Siena (BMPS - η οποία, σημειωτέον, είναι και η πιο προβληματική απ’ όλες) έχει χάσει περισσότερο από το 70% της αξίας της. Με την καθαρή αξία (Τιμή/Λογιστική αξία-Price/Book Value) να βρίσκεται στα επίπεδα του 0,13! Ξεκάθαρο σημάδι ότι οι επενδυτές θεωρούν μια αύξηση κεφαλαίων, αναγκαία και απαραίτητη...
Θεωρητικά οι τράπεζες, κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, μπορούν να αποτιμήσουν τα "κόκκινα" δάνεια σημαντικά χαμηλότερα και να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίου. Όμως, είτε λόγω Brexit και διεθνών ανησυχιών, είτε λόγω του πολύ κακού ιστορικού διοικήσεων, είτε λόγω πολλών και διαφόρων άλλων παραγόντων, οι πιθανότητες επιτυχίας αυτών των αυξήσεων είναι πολύ μικρές. Έως ανύπαρκτες…
Η ιταλική κυβέρνηση θέλει να εισφέρει τα αναγκαία κεφάλαια και να λύσει το  πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος (με ανακεφαλαιοποίηση α λα Ελληνικά). Το ποσό, για τα δεδομένα της Ιταλίας, είναι μικρό (Α.Ε.Π. €1,65 τρις). Και η οικονομία της χώρας, αν και όχι σε καταπληκτική κατάσταση, έχει καλές επιδόσεις, έχει ανοικτή και μεγάλη πρόσβαση στις αγορές κ.ο.κ. Μπορεί να διαθέσει τα χρήματα, σχετικά άνετα…
Εδώ όμως, εμφανίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ας σημειωθεί ότι δεν πρέπει να ξεγελαστούμε από τις διαρροές και τις διάφορες δηλώσεις Merkel και Renzi. Αυτά άρχισαν να συμβαίνουν μετά την (παρασκηνιακή) άρνηση της Επιτροπής, να δεχθεί την κίνηση της Ιταλικής κυβέρνησης. Απλά, η Γερμανίδα καγκελάριος (εκφράζοντας την χώρα της αλλά πρώτιστα τις Ολλανδία, Φιλανδία, Βέλγιο, Σλοβακία κ.λπ.) είναι το "πρόσωπο" της μιας πλευράς της διαφωνίας. Ο Matteo Renzi, φυσικά,  είναι de facto το "πρόσωπο" της αντίθετης πλευράς…
Η Επιτροπή λοιπόν, ζητά την εφαρμογή της B.R.R.D.  Αυτό όμως δημιουργεί μέγιστο πολιτικό και οικονομικό θέμα  για την Ιταλική κυβέρνηση. Διότι, υπολογίζεται ότι περίπου το ένα τρίτο του χρέους που έχουν εκδώσει οι Ιταλικές τράπεζες, ανήκει σε Ιταλούς ιδιώτες. Πράγμα που σημαίνει ότι, ακόμη και αν δεν χρειαστεί "κούρεμα" καταθέσεων, σε περίπτωση εφαρμογής της Οδηγίας, θα πληγούν σημαντικότατα χαμηλές εισοδηματικά τάξεις. Με ότι αυτό συνεπάγεται πολιτικά και οικονομικά για την χώρα…
Θα μπορούσε βέβαια να ακολουθηθεί μια μέση οδός και να αποφασιστεί να "κουρευτούν" μόνο οι θεσμικοί επενδυτές. Οι οποίοι κατέχουν περίπου τα 2/3 του τραπεζικού χρέους. Αυτό όμως, θα είχε ακόμη χειρότερα αποτελέσματα. Διότι οι Ιταλικές τράπεζες κάποια στιγμή, όχι και τόσο μακριά στο μέλλον, θα έπρεπε να εκδώσουν και πάλι ομόλογα (έτσι λειτουργεί ένα τραπεζικό σύστημα) αλλά, εύλογα λόγω του κακού προηγούμενου, δεν θα εμφανίζονταν πρόθυμοι επενδυτές, ούτε για δείγμα…
Ευτυχώς πάντως, υπάρχει λύση. Η οποία παρέχεται από τις προβλέψεις της B.R.R.D. Είναι δηλαδή, απόλυτα σύμφωνη με τους κανόνες. Πιο συγκεκριμένα, η Οδηγία προβλέπει ότι εφαρμόζεται μόνο σε τράπεζες που είναι υπό χρεοκοπία (ή στο χείλος της, πολύ κοντά σε αυτήν). Πράγμα που δεν ισχύει για τις περισσότερες από τις Ιταλικές τράπεζες (υπάρχουν 2-3 εξαιρέσεις, η BMPS είναι μία από αυτές). Πρόκειται για την διέξοδο που είναι πιθανότερο να δοθεί. Αλλά υπάρχει ακόμη μία…
Η B.R.R.D. προβλέπει επίσης ότι, εάν θεωρηθεί πως ένα bail-in έχει "δυσανάλογα άσχημα αποτελέσματα" για την γενικότερη οικονομία, μπορούν ν’ ακολουθηθούν διαφορετικές διαδικασίες. Δηλαδή, απευθείας κρατική βοήθεια…
Εφόσον όμως υπάρχει λύση και είναι γνωστή, γιατί γίνεται τότε, όλη αυτή η φασαρία; Διότι, και η Επιτροπή και οι Ευρωπαίοι ηγέτες (ναι, και ο Matteo Renzi), ξέρουν πάρα πολύ καλά ότι όλη αυτή η κατάσταση στο τραπεζικό σύστημα προκλήθηκε, ουσιαστικά, από έναν μόνο παράγοντα. Τις εξαιρετικά κακές διοικήσεις των τραπεζών. Θέλουν λοιπόν, πριν ξεκινήσει η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης, να εξασφαλίσουν ότι θα υπάρξει διασφάλιση για μη επανάληψη του φαινομένου. Θέλουν ν’ αλλάξουν οι διοικήσεις των τραπεζών. Και οι νέες να είναι πραγματικά επαγγελματικές και με την έγκριση του S.S.M. Περίπου όπως συμβαίνει αυτόν τον καιρό, με τις διοικήσεις των Ελληνικών τραπεζών…
Δεν μπορώ να γνωρίζω εάν, ο πρώην δήμαρχος Φλωρεντίας και νυν πρωθυπουργός, συμφωνεί και θέλει αυτές τις αλλαγές. Το σίγουρο είναι ότι τον εξυπηρετεί ιδιαίτερα πολιτικά, να εμφανίζονται οι Βρυξέλλες και η Γερμανία σαν να έχουν μεγάλες, τεράστιες αντιρρήσεις. Τις οποίες αντιρρήσεις, στο τέλος, αυτός θα λυγίσει και θα πετύχει να συμβεί αυτό που επιθυμεί η Ιταλία. Ας μην ξεχνάμε ότι έχει και ένα (σημαντικότατο) δημοψήφισμα να κερδίσει το Φθινόπωρο…
Μήπως τελικά, η "Ιταλική βόμβα" δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μία στρακαστρούκα;
Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr
Twitter: @Marketelf