Δάνεια: Σχέδιο σε τρεις άξονες από τις τράπεζες για τους ευάλωτους δανειολήπτες

Στις 5 το απόγευμα υπουργείο Οικονομικών και τράπεζες θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι ώστε να καταλήξουν – αν είναι δυνατόν σήμερα – σε σχέδιο στήριξης των δανειοληπτών που το στεγαστικό τους δάνειο βαρύνεται από τις αλλεπάλληλες αυξήσεις των επιτοκίων, οι οποίες ξεκίνησαν τον περασμένο Ιούλιο και εν αναμονή μιας νέας αύξησης τις επόμενες ημέρες.
Με δεδομένη τη βούληση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, διατυπωμένη σε ένα περιβάλλον που «μυρίζει εκλογές» να στηριχθούν οι συνεπείς – αλλά ευαίσθητοι στις αναταράξεις – δανειολήπτες, οι τράπεζες, σύμφωνα με πληροφορίες θα προτείνουν τρεις λύσεις:

• μορατόρια,
• παροχή φορολογικών κινήτρων και
• επιδότηση μέρους της αύξησης της δόσης ή και συνδυασμό των τριών παραπάνω.

Και όλα αυτά υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις και εφόσον ο SSM δώσει το «πράσινο φως» ώστε τα δάνεια να μην χαρακτηριστούν «αβέβαια είσπραξης» (unlike to pay) που σημαίνει ότι κατατάσσoνται στο στάδιο 2 (stage 2) και ότι οι τράπεζες θα πρέπει να πάρουν προβλέψεις.
Σημειώνεται ότι «αβέβαιο είσπραξης» μπορεί να χαρακτηριστεί και ένα ενήμερο δάνειο, αν ο δανειολήπτης, χάσει για παράδειγμα τη δουλειά του.
Το «ισπανικό μοντέλο» έχει, όπως όλα δείχνουν, απορριφθεί – τουλάχιστον ως κεντρική ιδέα – καθώς μεσομακροπρόθεσμα θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα λύσει (και η ΤτΕ εγείρει σοβαρές ενστάσεις), αλλά και η πρόταση τύπου «Γέφυρα», δηλαδή επιδότησης της δόσης κυρίως από το κράτος δεν προχωράει για λόγους δημοσιονομικούς αλλά και εποπτικούς.
Οι εκτιμήσεις των τραπεζικών στελεχών
Αυτό πάντως που σημειώνουν τραπεζικά στελέχη είναι ότι μέχρι σήμερα δεν παρουσιάζονται αρρυθμίες στις αποπληρωμές δανείων. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, αν έβλεπαν ότι να «ζορίζεται» το στεγαστικό χαρτοφυλάκιο θα ήταν οι πρώτοι που αναζητούσαν μια λύση ώστε να προλάβουν το «κοκκίνισμα» των δανείων, σύμφωνα και με τις οδηγίες του επόπτη που εφιστά την προσοχή των τραπεζών, σε όλη την ευρωζώνη, στα δάνεια που βρίσκονται στην επικίνδυνη ζώνη.
Από την άλλη πλευρά δεν παραγνωρίζουν τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, τονίζοντας ότι στα δικά τους stress test πάνω στα «ευαίσθητα» χαρτοφυλάκια τους έχουν υπολογίσει τον αντίκτυπο στα δάνεια από την αύξηση των επιτοκίων. Αυτός όμως είναι ο μισός – ίσως και μικρότερος - αντίκτυπος καθώς ο άλλος μισός προέρχεται από το ράλι των τιμών της ενέργειας και των ειδών πρώτης ανάγκης και κυρίως των ειδών super market.
Και σε ότι αφορά τα δάνεια σταθερού επιτοκίου, ο μόνος αντίκτυπος είναι αυτός της ακρίβειας και του υψηλού πληθωρισμού καθώς δεν επηρεάζονται από την αύξηση των επιτοκίων.
Ποια δάνεια κινδυνεύουν
Σε έκθεση, τον Οκτώβριο, η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) σημείωνε ότι οι υψηλότερες τιμές ενέργειας και τροφίμων ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους των δανειοληπτών σε υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια, κυρίως κυμαινόμενου επιτοκίου που θα δουν αύξηση των δόσεων τους.
Και ειδικά για τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες σε σχέση με το επίπεδο εισοδήματός τους, το αυξανόμενο κόστος ζωής θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξανόμενες δυσκολίες αποπληρωμής.
Ένα ακόμα στοιχείο σε ότι αφορά χαρακτηριστικά του στεγαστικού χαρτοφυλακίου είναι ότι τα παλιά, ώριμα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου, που είναι και η πλειοψηφία (πχ. που εκταμιεύθηκαν την περίοδο 2007-2008 και είναι διάρκειας 20-25 ετών) έχουν μικρότερη επιβάρυνση πλησιάζουν στην αποπληρωμή τους και το μεγαλύτερο μέρος των τόκων έχει αποπληρωθεί. Υπό τον όρο βέβαια ότι είναι εξυπηρετούμενα.
Σε ότι αφορά τις νέες εκταμιεύσεις, αυτές των τελευταίων 2-3 ετών, οι δανειολήπτες, έχοντας βιώσει τη δεκαετή οικονομική κρίση και την έντονη ανασφάλεια, στράφηκαν προς τα δάνεια σταθερού επιτοκίου τουλάχιστον για κάποια χρόνια αν όχι για όλη τη διάρκεια, που ναι μεν είναι υψηλότερα από αυτά κυμαινόμενου επιτοκίου, αλλά σε κάθε περίπτωση πολύ χαμηλά σε σχέση με το παρελθόν (μέχρι το 2000 τα επιτόκια κινούνταν σε διψήφιο ποσοστό) και με εξατομικευμένη τιμολόγηση, σε μια προσπάθεια των τραπεζών να αναθερμάνουν την πιστωτική επέκταση που την περίοδο της κρίσης βρισκόταν στο ναδίρ.
Με σταθερό επιτόκιο τα νέα δάνεια
Σύμφωνα με την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της ΤτΕ (Νοεμβριος 2022) για το α’ 6μηνο της χρονιάς, πριν ακόμα ξεκινήσει το ράλι της αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ, οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου άνω των 10 ετών αντιπροσωπεύει το 55,7% του συνόλου των νέων δανείων (έναντι 51% στο δ’ τρίμηνο του 2021) ενώ οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου μικρότερη ή ίση του ενός έτους αντιπροσωπεύει το 26,6% (από 32% στο δ΄ τρίμηνο του 2021)
«Η προτίμηση αυτή για στεγαστικά δάνεια σταθερού επιτοκίου θα αμβλύνει τις επιπτώσεις από την ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής για τους δανειολήπτες αυτούς» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ΤτΕ.
Και την ίδια στιγμή οι νέες εκταμιεύσεις στεγαστικών δανείων (σταθερού και κυμαινόμενου) στη συντριπτική τους πλειονότητα – 75,1% κατατάσσονται στην κατηγορία χαμηλού κινδύνου, επομένως οι δανειολήπτες με επαρκές εισόδημα και ικανότητα εξυπηρέτηση δανείου. Το 23,1% ήταν μεσαίου κινδύνου και μόλις το 1,7% υψηλού κινδύνου.