Τι μας φέρνει το 2024 στα ελληνοτουρκικά - Τα τρία σημαντικότερα «αγκάθια»

Οι εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά είναι ένας από τους πιο ογκώδεις αλλά και ενδιαφέροντες φακέλους που θα πιάσει στα χέρια του ο πρωθυπουργός, αμέσως μετά την επιστροφή του στο Μέγαρο Μαξίμου, μετά το ολιγοήμερο διάλειμμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει θέσει, από κοινού με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τις βάσεις για μια ουσιαστική προσέγγιση των δυο χωρών, με όρους στρατηγικής διευθέτησης των τριβών μεταξύ τους, κάτι που ανοίγει την προοπτική επίλυσης του μοναδικού προβλήματος που δεν επιλύει το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, δηλαδή της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Η Χάγη και η «Γαλάζια Πατρίδα»
Είναι προφανές, ωστόσο, ότι αυτή η υπόθεση έχει πολύ μέλλον και πρέπει να συμβούν πολλά, ώστε να τελεσφορήσει. Στη Σύνοδο του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών, που έγινε στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου, ο Ταγίπ Ερντογάν δεν έκανε καμία αναφορά στη Χάγη -την οποία γενικά η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ως διεθνές δικαιοδοτικό όργανο- αλλά και όταν μίλησε για δυνατότητα επίλυσης διαφορών, συμπεριέλαβε και όλες τις αναθεωρητικές και ανιστόρητες διεκδικήσεις της Τουρκίας, όπως αποτυπώνονται στη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Αυτή είναι η αρνητική πλευρά της υπόθεσης. Η θετική της πλευρά είναι η συμφωνία Ελλάδας και Τουρκίας για επανεκκίνηση του πολιτικού διαλόγου, ο οποίος συμπεριλαμβάνει όλα τα «δύσκολα» θέματα μεταξύ των δυο χωρών. Από την εξέλιξη αυτού του διαλόγου -τον οποίο από ελληνικής πλευράς διαχειρίζεται η έμπειρη διπλωμάτις και υφυπουργός Εξωτερικών, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου- θα διαφανεί το κατά πόσον υπάρχουν περιθώρια επίλυσης του θέματος που βρίσκεται στον πυρήνα των διαφορών Αθήνας- Άγκυρας.
Πέραν του πολιτικού διαλόγου, όμως, σημαντικό ρόλο στην τελική κατάληξη του θέματος παίζουν και οι δυο υπουργοί Εξωτερικών. Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν είναι προγραμματισμένο να συναντηθούν δυο φορές μέσα στον επόμενο μήνα, προκειμένου να προωθήσουν την προσπάθεια επίλυσης των ζητημάτων που κρατούν μακριά τις δυο χώρες. Την ίδια περίοδο η Αθήνα θα αξιολογεί το κατά πόσο η Άγκυρα υλοποιεί τα όσα περιλαμβάνει η Κοινή Διακήρυξη των δυο χωρών για τη Φιλία και την Καλή τους Γειτονία. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα δυο μέρη συμφώνησαν στην επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών, σε μια ακόμα προσπάθεια να προωθηθεί ο διάλογος για τα «δύσκολα» θέματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Τα τρία σημαντικότερα «αγκάθια» των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι: 

1. Το Κυπριακό. Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει προσχωρήσει στην ακραία άποψη της λύσης των δυο κρατών, κάτι που είναι αντίθετο τόσο με τις αποφάσεις και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, όσο και με τη διαχρονική βούληση των Κυπρίων να αποτελέσουν ένα ενιαίο κράτος το οποίο θα διοικείται από μια διζωνική, δικοινοτική Ομοσπονδία, δηλαδή ένα πολίτευμα που εξασφαλίζει την δίκαιη εκπροσώπηση στα ηγετικά κλιμάκια της Κυπριακής Πολιτείας τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων.
2. Η μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Παρά τη ρητή πρόβλεψη στη Συνθήκη της Λοζάνης, σύμφωνα με την οποία η μειονότητα την Ελλάδα είναι θρησκευτική (μουσουλμανική), η Τουρκία και προσωπικά ο Ταγίπ Ερντογάν επιμένει να τη βαπτίζει «τουρκική» και να αυτοαναγορεύεται ως ο δήθεν «προστάτης» της. Αυτό δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στην ελληνοτουρκική προσέγγιση.
3. Η διαφορετική αντίληψη των δυο κρατών για το ποια θέματα μπορούν να αχθούν προς επίλυση από ένα διεθνές δικαιοδοτικό όργανο, όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η Ελλάδα επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας και συζητά μόνο για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ενώ η Τουρκία βάζει και βγάζει κατά καιρούς διάφορους ισχυρισμούς ως δήθεν ελληνοτουρκικές διαφορές, όπως το ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, ότι υπάρχει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου κλπ.

Η πρόοδος σε αυτά τα τρία μέτωπα θα καθορίσει και το πόσο ρεαλιστική είναι μια συνολική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που θα οδηγήσει με τη σειρά της σε μια εντελώς νέα εποχή στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας.