Μάης του ’68: Όταν η Γαλλία τυλίχτηκε ξανά στις φλόγες της επανάστασης – Η Ευρώπη άλλαξε βηματισμό

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 6 Μαΐου του 1968, όταν καταγράφηκε η πιο βίαιη μέρα του θρυλικού Μάη του ’68 στη Γαλλία: 945 τραυματίες, από τους οποίους 345 αστυνομικοί και 422 συλλήψεις. Η Επανάσταση κορυφώνεται.
«Ο Μάης του ’68 ήταν η μεγαλύτερη επαναστατική γενική απεργία στην Ιστορία. Το πανίσχυρο αυτό κίνημα ξέσπασε στην κορύφωση της μεταπολεμικής οικονομικής ανόδου του καπιταλισμού. Τότε, όπως και μέχρι σήμερα, οι αστοί και οι απολογητές τους έδιναν συγχαρητήρια στους εαυτούς τους, λέγοντας ότι οι επαναστάσεις και η ταξική πάλη αποτελούν στοιχεία του παρελθόντος. Τότε ήρθαν τα γαλλικά γεγονότα του 1968, που φάνηκαν να πέφτουν σαν κεραυνός εν αιθρία»: Άλαν Γουντς μαρξιστής συγγραφέας
Μόλις έξι εβδομάδες αφότου η κορυφαία γαλλική εφημερίδα, Le Monde, έγραφε ότι η χώρα «βαριόταν», βαριόταν πολύ για να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις τις νεολαίας, φοιτητές στο Παρίσι κατέλαβαν τη Σορβόννη, ένα από τα πιο φημισμένα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Ο κύριος σεισμός μόλις είχε προκληθεί. Οι μετασεισμοί θα ήταν ισχυρότεροι.
Το ημερολόγιο έγραφε 3 Μαΐου του 1968 και τα γεγονότα που ακολούθησαν τον επόμενο μήνα —μαζικές διαδηλώσεις, οδομαχίες και πανεθνικές απεργίες— άλλαξαν τη Γαλλία, γιατί όχι και την Ευρώπη.
Δεν ήταν ακριβώς μια πολιτική επανάσταση όπως ήταν οι προηγούμενες γαλλικές επαναστάσεις, αλλά μια πολιτιστική και κοινωνική επανάσταση που σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα άλλαξε τη γαλλική κοινωνία.
«Στην ιστορία της Γαλλίας ήταν ένα αξιοσημείωτο κίνημα γιατί ήταν πραγματικά ένα μαζικό κίνημα που αφορούσε το Παρίσι αλλά και τις επαρχίες, που αφορούσε διανοούμενους αλλά και τους εργάτες», είχε πει ο Bruno Queysanne, ο οποίος τότε ήταν βοηθός εκπαιδευτή στο Η Ecole des Beaux-Arts στο Παρίσι, μια από τις πιο διάσημες σχολές Καλών Τεχνών και αρχιτεκτονικής της χώρας.
Σήμερα είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος μια δυτική χώρα να παρασύρεται ολόκληρη από μια κοινωνική αναταραχή, αλλά αυτό πραγματικά συνέβη τον Μάιο του 1968 στη Γαλλία. Είναι δύσκολο να βρει κανείς Γάλλο ή Γαλλίδα γεννημένη πριν από το 1960 που να μην έχει ζωντανή μια προσωπική ανάμνηση εκείνου του εμβληματικού μήνα.
Τόσο το κίνημα για την απελευθέρωση των γυναικών όσο και το κίνημα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη Γαλλία προέκυψαν μέσα από τις διαδηλώσεις και τα οδοφράγματα του 1968, αλλά και τις πνευματικές ζυμώσεις της εποχής.
Ενώ κάποιοι είδαν εκείνες τις μαζικές απεργίες και τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ως ένα συντριπτικό και οδυνηρό γεγονός, που ανέτρεψε τους κοινωνικούς κανόνες - την εξουσία «πάτερ φαμίλιας» και του απόλυτου ηγέτη της χώρας - για τους περισσότερους, άνοιξε την πόρτα της Γαλλίας στον σύγχρονο κόσμο.

«Ο 19ος αιώνας ήταν πολύ μακρύς», είπε ο Philippe Artieres, ιστορικός και ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας: «Δεν έχουμε ξεφύγει σχεδόν από αυτό, και πρέπει να έχετε κατά νου ότι το '68 ήμασταν μόλις 50 χρόνια μετά την επανάσταση του '17 και έναν αιώνα μετά την παρισινή κομμούνα», είπε, αναφερόμενος στη Ρωσική Επανάσταση και Εξέγερση του 1871 από κυρίως φτωχούς και εργατικούς κατοίκους του Παρισιού (αν και η ηγεσία ήταν μεσαία τάξη) που καταπνίγηκε βάναυσα, αφήνοντας μέχρι και 10.000 νεκρούς.
Ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος γεννήθηκε το 1977, είναι ο πρώτος Γάλλος ηγέτης μετά το 1968 που δεν έχει προσωπικές αναμνήσεις από τις ταραγμένες εκείνες μέρες – το πάθος, την αίσθηση της επανάστασης και τη δύναμη του λαού στα οδοφράγματα.
Τα πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα έκλεισαν καθώς οι φοιτητές, συχνά μαζί με τους καθηγητές τους, κατέλαβαν τις τάξεις και τα αμφιθέατρα. Στο Παρίσι και σε άλλες μεγάλες γαλλικές πόλεις, εργάτες, φοιτητές, διανοούμενοι και οποιοσδήποτε άλλος ενδιαφερόταν, συνέρρεαν στους δρόμους για μαζικές συγκεντρώσεις.
Οι σφοδρές αντιπαραθέσεις με την αστυνομία ήταν καθημερινότητα. Στις 3 Μαΐου, η αστυνομία εισέβαλε στη Σορβόννη και έδιωξε τους φοιτητές. Στη συμπλοκή που ακολούθησε, περίπου 600 συνελήφθησαν.
Τα οδοφράγματα κόβουν τη Γαλλία στη μέση...
Οι φοιτητές επέστρεψαν και έστησαν γρήγορα οδοφράγματα για να εμποδίσουν την είσοδο της αστυνομίας στις περιοχές όπου συγκεντρώνονταν. Οι δύο παρατάξεις αντιμάχονταν νυχθημερόν: Η αστυνομία φορούσε κράνη και ήταν οπλισμένη με ασπίδες, δακρυγόνα, ρόπαλα και εκτοξευτήρες νερού και οι φοιτητές, εξακολουθούσαν να φορούν τις γραβάτες και τα σακάκια που επέβαλε τότε η πρυτανεία του πανεπιστημίου, έσπαγαν τα πλακόστρωτα από τους δρόμους του Παρισιού και οπλίζονταν με πέτρες για να χτυπήσουν την Αστυνομία.
Η νύχτα της 6ης Μαΐου ήταν ιδιαίτερα βίαιη, με 600 τραυματίες και 422 κρατούμενους, μια νύχτα γνωστή ως η «νύχτα των οδοφραγμάτων» για την οποία οι ακόμα μιλούν οι Παριζιάνοι.
Οι διαδηλωτές έσπασαν τα πλακόστρωτα από δύο δρόμους στο Καρτιέ Λατέν, όπου βρίσκεται η Σορβόννη και έβαλαν φωτιά σε αυτοκίνητα. Όταν καταλάγιασαν οι αιματηρές αψιμαχίες, εκατοντάδες φοιτητές είχαν συλληφθεί και εκατοντάδες άλλοι νοσηλεύονταν, όπως και αρκετοί αστυνομικοί.
«Κατά τη διάρκεια της νύχτας υπήρξαν πολύ βίαιες διαμαρτυρίες, κάηκαν αυτοκίνητα, έσπασαν καταστήματα, όμως κατά τη διάρκεια της ημέρας υπήρχε ένας αέρας διακοπών, καλοκαιριού, ένα χαλαρό συναίσθημα», είπε ο Michel Queysanne, ο οποίος αργότερα έγινε καθηγητής φιλοσοφίας και αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ και στη συνέχεια στο Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής της Νότιας Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες. «Την επόμενη μέρα, οι άνθρωποι μαζεύονταν και συζητούσαν ό,τι έγινε το προηγούμενο βράδυ. Άλλοι ήταν υπέρ, άλλοι ήταν κατά. Αυτό ήταν απίστευτο, υπήρχε ελευθερία του λόγου· οι άνθρωποι απελευθερώθηκαν».
Παραδόξως, κατά περίεργο τρόπο η βία δεν ανέκαμψε την ορμή των διαδηλωτών.
«Γράφουμε Ιστορία»
«Το συναίσθημα που είχαμε εκείνες τις μέρες, που έχει διαμορφώσει ολόκληρη τη ζωή μου πραγματικά, ήταν: Γράφουμε Ιστορία. Ένα εξυψωμένο συναίσθημα — ξαφνικά είχαμε γίνει πρεσβευτές στην παγκόσμια Ιστορία», είπε ο Daniel Cohn-Bendit, ο πιο εξέχων από τους ηγέτες των φοιτητών εκείνη την εποχή, σε ένα δοκίμιο του, στο τεύχος της 10ης Μαΐου του The New York Review of Books.
Ταυτόχρονα με τις φοιτητικές διαμαρτυρίες, οι εργάτες σε εργοστάσια της Γαλλίας άρχισαν απεργίες· κάποιοι κατασκήνωσαν στο πάτωμα του εργοστασίου, αρνούμενοι να εργαστούν, απαιτώντας νέες εργασιακές σχέσεις. Τα ναυπηγεία στη Ναντ έκλεισαν μεγάλο μέρος της αυτοκινητοβιομηχανίας παρέλυσε. Την τρίτη εβδομάδα του Μαΐου κάπου 10 έως 11 εκατομμύρια άνθρωποι απεργούσαν. Η Γαλλία βρέθηκε σε κατάσταση πολέμου.
Ο εχθρός ήταν η κυβέρνηση του Σαρλ ντε Γκωλ, ο οποίος προσπάθησε να καταστείλει τις απεργιακές κινητοποιήσεις, αλλά μέχρι τις 29 Μαΐου η κατάσταση τον είχε οδηγήσει σε αδιέξοδο. Με μια πρωτοφανή κίνηση, έφυγε από τη χώρα, χωρίς να πει ούτε ότι φεύγει ούτε πού πηγαίνει. Ήταν μια εκπληκτική τροπή των γεγονότων και για μια ή δύο μέρες οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι νόμιζαν ότι είχαν νικήσει.
Όμως ο Ντε Γκωλ επέστρεψε και εξήγγειλε βουλευτικές εκλογές, οι οποίες κατέληξαν σε συντριπτική νίκη της γαλλικής Δεξιάς που τον στήριζε: 349 έδρες έναντι 57 της σοσιαλιστικής συμμαχίας του Μιτεράν και 33 του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Ήταν η μεγαλύτερης έκτασης νίκη στην ιστορία της γαλλικής Δεξιάς, και ήρθε ως το αποτέλεσμα μιας έντονης αντίδρασης της γαλλικής κοινωνίας απέναντι στο διαμορφούμενο κλίμα του χάους που έφερε ο «Μάης».

6η Μαΐου 1968: Ο ηγέτης των γάλλων φοιτητών Daniel Cohn-Bendit έξω από τη Σορβόνη. 

Παρά την ήττα του Μάη του ’68 και την επικράτηση του Ντε Γκωλ, τα κινήματα των ριζοσπαστικοποιημένων φοιτητών θα συνεχίσουν τη δράση τους και στα επόμενα χρόνια.
Όταν οι φοιτητές επέστρεφαν στις τάξεις τους, μπορούσαν πλέον να κάνουν ερωτήσεις και να αμφισβητούν ιδέες. Τα αφεντικά έπρεπε να συμπεριφέρονται καλύτερα στους εργαζόμενους τους. Ήταν μια νίκη!
Και ο επίλογος: Όπως επεσήμανε ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ: «Τον Μάη του ’68 νικήσαμε πολιτιστικά και κοινωνικά, αλλά ευτυχώς χάσαμε πολιτικά»…