Φόρος στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές στην Ε.Ε: Μία ακόμα δικαίωση Παπανδρέου.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει σήμερα μια πολύ σημαντική εξέλιξη. Εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε., η εφαρμογή του φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών . Έντεκα χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, θα τον εφαρμόσουν στη βάση πρότασης που θα καταθέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Γιατί όμως είναι σημαντικό; Και πώς φτάσαμε σε αυτή την απόφαση; Ποιος έθεσε πρώτος το ζήτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και γιατί;
Για πολλά χρόνια, ο Γ. Παπανδρέου υποστήριζε την ιδέα ως Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Και στις 30/10/2009, στην πρώτη του κιόλας συμμετοχή ως Έλληνας πρωθυπουργός σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είπε τα εξής:

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χάσει σημαντικά σε ανταγωνιστικότητα διεθνώς. Το πέρασμα σε μια πράσινη τεχνολογία είναι και μία ευκαιρία να ξαναποκτήσει η Ευρώπη έναν πολύ σημαντικό οικονομικό και παραγωγικό ρόλο παγκοσμίως.

…Βέβαια, οι αλλαγές αυτές, αυτή η μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία είναι πολύ δύσκολη και γι΄ αυτό ακριβώς έγινε πολλή συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο γύρω από τους χρηματοδοτικούς πόρους και τα εργαλεία τα οποία θα μπορεί να έχει κανείς στα χέρια του, για να μπορέσει να κάνει αυτή τη μετάβαση.

… Σε αυτό, έκανα μία συγκεκριμένη πρόταση χθες για νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, πέραν αυτών των οποίων συζητούσαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τώρα και, σήμερα, είχα την υποστήριξη της πρότασης αυτής και από τον Gordon Brown και από τον Αυστριακό Καγκελάριο, τον κ. Feynman, και από την Επιτροπή. Νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως είναι ο φόρος επί των συναλλαγών, που στα αγγλικά λέγεται transaction tax, ή αλλιώς, όπως παλαιότερα είχε ονομαστεί Τobin tax, φόρος του Tobin».

Η ιδέα είναι σαφέστατη και πολύ δίκαιη: η Ελλάδα και όλη η Ευρώπη χρειάζεται υγιή ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα βασισμένη στην επένδυση στον εργαζόμενο, στην καινοτομία και στην πράσινη τεχνολογία. Αυτά χρειάζονται επενδύσεις. Οι επενδύσεις χρειάζονται χρήματα, την ώρα που τα κράτη μέλη όμως της Ε.Ε. χρειάζεται ταυτόχρονα να μειώσουν τα ελλείμματά τους. Αυτά τα χρήματα μπορούν επομένως να βρεθούν από την επιβολή ενός ελάχιστου φόρου στα δισεκατομμύρια των διεθνών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που πραγματοποιούνται κάθε μέρα και σήμερα δεν υφίστανται καμία απολύτως επιβάρυνση. Αυτή θα μπορούσε να είναι και η συνεισφορά του λεγόμενου “ιδιωτικού τομέα” του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος (funds, τράπεζες κλπ) – που σήμερα δεν συνεισφέρουν τίποτα – στην αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας κρίσης.

Το συντηρητικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν ακούει όμως. Αντίθετα, αντί για την πρόταση για άμεση και ήπια συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κρίσης μέσω ενός φόρου, Γερμανία και Γαλλία υιοθετούν στις 18 Οκτωβρίου 2010 στην Deauville την πρόταση υποχρεωτικής συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα σε περιπτώσεις αναδιαρθρώσεων χρέους και πακέτων σωτηρίας για κράτη μέλη της Ευρωζώνης στο μέλλον. Με λίγα λόγια, οι ιδιώτες (τράπεζες, επενδυτές, funds κλπ) κατάλαβαν ότι κινδύνευαν να χάσουν πολλά λεφτά στο μέλλον.

Αποτέλεσμα; Ζήτησαν να βγάλουν περισσότερα χρήματα άμεσα για να καλύψουν ενδεχόμενη μελλοντική χασούρα. Ουσιαστικά, δηλαδή, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, μπροστά και μόνο στο ενδεχόμενο να χάσουν στο μέλλον χρήματα έκαναν άμεσα ακριβότερο τον δανεισμό.

Αποτέλεσμα; Τινάχτηκαν και πάλι στον αέρα τα επιτόκια δανεισμού όλων των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.

Αποτέλεσμα; Πανικός και αστάθεια στις χρηματαγορές.

Αποτέλεσμα; Ένα μήνα μετά η Ιρλανδία υποχρεώνεται και αποφασίζει να μπει στο Μηχανισμό Στήριξης.

Αποτέλεσμα; Η ηρεμία που είχε αρχίσει να κερδίζει η Ελλάδα με την αποκλιμάκωση των spreads και την επιτυχή εφαρμογή του Προγράμματος Προσαρμογής επί ένα 6μηνο, πηγαίνει στράφι. Η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές το 2011 άρχισε να απομακρύνεται.

Σε ομιλία του στις 15 Νοεμβρίου 2010 στο Παρίσι, ο Γ. Παπανδρέου έρχεται σε σύγκρουση με την – κυρίως γερμανική – πρόταση και την Μέρκελ που επέμενε σε αυτή, υπογραμμίζοντας ότι «δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο» για τις ήδη υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού νότου. «Με τον τρόπο αυτό, οδηγούνται οι οικονομίες σε χρεοκοπία», λέει.

Και συμπληρώνει: «Χρειαζόμαστε νέες προσεγγίσεις, που δεν θα τιμωρούν τους πολίτες μας, αυτούς που δεν φέρουν καμία ή φέρουν έστω κάποια περιορισμένη ευθύνη, αλλά προσεγγίσεις που θα δημιουργούν βιώσιμες λύσεις. Να δημιουργήσουμε το φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και να δημιουργήσουμε ένα ασφαλιστικό συμβόλαιο, ένα Ταμείο, για να αποφύγουμε τα haircuts και τις αναδιαρθρώσεις. Ένα Ταμείο που θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και θα μπορούσε να βοηθήσει τις επενδύσεις, να προωθήσει την ανάπτυξη και να δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης, σε μια περίοδο αναγκαίων δημοσιονομικών περικοπών, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα της ανάκαμψης για όλους».

Ταυτόχρονα, ο Γ. Παπανδρέου και η ομάδα των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προωθούν την ιδέα για το φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών παντού στις Βρυξέλλες.

Την 1^η Φεβρουαρίου 2011 υπερψηφίζεται στην Οικονομική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έκθεση της ευρωβουλευτού του ΠΑΣΟΚ, Άννυς Ποδηματά, για τα νέα μέσα χρηματοδότησης σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, όπως είναι το ευρωομόλογο, ο φόρος στον άνθρακα και ο φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Η εκπρόσωπος της Ν.Δ. καταψηφίζει το φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Και στις 11 Μαρτίου 2011, στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Γ. Παπανδρέου καταφέρνει με την στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να “περάσει” στα Συμπεράσματα της Συνόδου για πρώτη φορά την εξής φράση: «Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφωνούν ότι θα πρέπει να μελετηθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών στη ζώνη του ευρώ, στην ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο».

Το νερό είχε μπει πλέον στο αυλάκι. Και σήμερα ακόμη μία πρωτοβουλία του Γ. Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ δικαιώνεται, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση. Σίγουρα η Ευρώπη θα είχε διαχειριστεί πολύ καλύτερα την κρίση, αν τον είχαν ακούσει εξαρχής…