Μπορούν τα Panama papers να λύσουν το πρόβλημα του παγκόσμιου χρέους;

Του Κωνσταντίνου Βέργου*

Οι χώρες παγκοσμίως βρίσκονται σε ένα μεταίχμιο. Οι χώρες είναι υπερχρεωμένες και κάθε κρίση αυξάνει περαιτέρω το χρέος τους λόγω του κόστους διασώσεων χρεοκοπημένων τραπεζών και άλλων εταιριών. Το μέσο ετήσιο έλλειμμα των χωρών του ΟΟΣΑ τα τελευταία 20 χρόνια είναι 3%. Χρειάζονται επειγόντως έσοδα. Μπορούν τα Panama Papers να δείξουν κάποια λύση στο πρόβλημα, ή αποτελούν άλλη μία επικοινωνιακή φούσκα που θα ξεφουσκώσει.

Αφενός, η ανάπτυξη του ΑΕΠ περιορίζεται σε ρυθμούς 2,5% ετησίως, αφετέρου η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου οδηγεί σε διαφορετική αναλογία νέων προς ηλικιωμένους (και αυξημένο κόστος παροχών) και τέλος η σημαντική μείωση φορολογικών συντελεστών που έχουν κάνει όλα τα κράτη παγκοσμίως δεν έχει φέρει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα σε αύξηση των επενδύσεων ή του ΑΕΠ! Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν είναι, από πού θα έρθουν τα έσοδα;

Ιστορικά η ανάπτυξη κινείται από δημογραφικούς κυρίως παράγοντες. Δεν είναι τυχαία η χρήση της λέξης «πόλης» στην λέξη «πολιτισμός». Η μετακίνηση πληθυσμών στις πόλεις, ουσιαστικά δημιούργησε την ανάπτυξη. Εκεί που δημιουργήθηκαν πόλεις, και όσο μετακινούνταν άνθρωποι σε αυτές, οργανώθηκε και παράχθηκε ο πλούτος.

Η ιστορία της βιομηχανικής επανάστασης είναι η ιστορία της αστικοποίησης, αρχικά, και της μετανάστευσης, στην συνέχεια. Χώρες όπως η Κίνα, και στο παρελθόν η Ιαπωνία, αλλά και η Ελλάδα στην εποχή της αστικοποίησης, έχουν διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης όσο υπάρχει μετακίνηση από άλλες περιοχές προς τις πόλεις. Όταν σταματήσει αυτό, η ανάπτυξη περιορίζεται. Η μετακίνηση όμως από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, στην μετα-βιομηχανική εποχή, στην οποία ζούμε, κάνει λιγότερο απαραίτητη την αστικοποίηση! Όχι τυχαία, στις ανεπτυγμένες χώρες η αστικοποίηση περιορίζεται. Περιορίζεται όμως και η δημογραφική ανάπτυξη, η αύξηση του πληθυσμού! Ο πληθυσμός της Ιαπωνίας και της Ευρώπης είναι σταθερός. Η μέση αύξηση της παραγωγικότητας ιστορικά είναι 1,1%, και είναι δύσκολο επομένως με μικρή αύξηση πληθυσμού ετησίως, να υπάρξει ανάπτυξη που να ξεπερνάει σημαντικά το 2,5% ετησίως που έχουν μέση ανάπτυξη τώρα οι ανεπτυγμένες χώρες!

Πώς επομένως θα λυθεί το θέμα του δημόσιου χρέους που είναι 3% του ΑΕΠ, αφού αυξάνεται γρηγορότερα από το ΑΕΠ; Μία λύση είναι να ρίξουμε την ποιότητα παροχών. Μία δεύτερη, είναι να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα. Το ότι οι φορολογικοί συντελεστές των εταιριών έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια χωρίς ευνοϊκή επίπτωση στο ΑΕΠ, δεν σημαίνει ότι μια απότομη αύξηση του φόρου στις εταιρίες θα λύσει το πρόβλημα. Η λύση μάλλον βρίσκεται στην αποτελεσματικότερη διάθεση των υπαρχόντων πόρων αλλά και στη σύλληψη του μεγάλου τμήματος της φοροδιαφυγής. Ήδη τα μεγάλα κράτη (ΗΠΑ, ΕΕ, Αυστραλία) έχουν προσανατολιστεί, με καθοδήγηση των ΗΠΑ, στο κλείσιμο των φορολογικών παραδείσων και στην εφαρμογή του ‘Αυστραλιανού μοντέλου’ σύλληψης της φοροαποφυγής των πολυεθνικών εταιριών. Σε τι συνίσταται όμως η φοροδιαφυγή; Για τι ποσά μιλάμε;

Τα ποσά που «παρκάρονται» σε φορολογικούς παραδείσους με καταθέσεις από ιδιώτες, σύμφωνα με στοιχεία επιστημονικών υπηρεσιών του ΟΗΕ, ανέρχονται κατά την τελευταία δεκαετία σε 800 δισεκατομμύρια δολάρια απλά και μόνο στα Νησιά Κέιμαν! Αν τα νησιά Κέιμαν κάνουν το 50%-60% του παγκόσμιου τζίρου των παραδείσων φοροδιαφυγής, όπως φαίνεται από άλλα στατιστικά, τότε μπορούμε να μιλάμε περίπου για 1.300-1.500 δισεκατομμύρια δολάρια παρκαρισμένα σε μια δεκαετία. Αυτό όμως είναι το παρκάρισμα με απευθείας εισροές, όχι με εταιρικές συναλλαγές. Αναλύοντας τις εταιρικές συναλλαγές των μεγάλων Πολυεθνικών εταιριών, προκύπτει ότι η μεταφορά κερδών από τις λίγες μεγάλες Πολυεθνικές στους φορολογικούς παραδείσους, όπως Λουξεμβούργο, Σιγκαπούρη, κλπ., σε βάθος δεκαετίας ανέρχεται σε 2.700 δισ. περίπου, που αν προστεθούν στην φοροδιαφυγή ιδιωτών με μεταφορά κεφαλαίων, οδηγούν σε 4 τρισ. με 4,2 τρισ. δολάρια! Αυτά, βασίζονται στις πλέον συντηρητικές εκτιμήσεις, τα πραγματικά ποσά μπορεί να είναι μεγαλύτερα, μέσα από τριγωνικές συναλλαγές! Αυτά όμως τα ποσά, είναι όσο το ΑΕΠ της Βρετανίας και της Γαλλίας μαζί περίπου, και οι φόροι που διαφεύγουν ανέρχονται στο 1,5-2 τρισ. περίπου!

Είναι εμφανές, ότι πρόκειται για ποσά που ανέρχονται στο 0,5% του ΑΕΠ των χωρών από όπου φοροδιαφεύγουν, δηλαδή αν συλληφθούν, θα μειώσουν το ετήσιο χρέος των κρατών από 3% του ΑΕΠ σε 2,5% του ΑΕΠ. Όμως καθώς 2,5% είναι ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ των χωρών αυτών περίπου, ουσιαστικά οι χώρες αυτές, παρότι θα συνεχίσουν να αυξάνουν το χρέος, θα αυξάνουν πλέον το χρέος όσο ακριβώς θα αυξάνεται το ΑΕΠ! Άρα το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μείνει πλέον σταθερό! Γι’ αυτό, η προσπάθεια των ΗΠΑ, και προσφάτως της Γερμανίας, της Αυστραλίας και της Αγγλίας, να τεθεί κάποιος έλεγχος στη μάστιγα της φοροδιαφυγής, είτε με τον περιορισμό των παραδείσων φοροδιαφυγής ή με το να υποχρεώσουν τις πολυεθνικές να πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν, αν επιτύχει, παρότι δεν αποτελεί πανάκεια, θα έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα!

* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία

Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.