Εθνικό Απολυτήριο: Η κυβέρνηση θέλει να το εφαρμόσει, το ερώτημα είναι μπορεί;

Το μεγαλεπήβολο εκπαιδευτικό στοίχημα του Εθνικού Απολυτηρίου έρχεται πάλι στο προσκήνιο της επικαιρότητας με το Υπουργείο Παιδείας να επενδύει πολλά στην μεταρρύθμιση που υπόσχεται να αλλάξει εκ βάθρων το χαρακτήρα του Λυκείου αλλά και το τοπίο εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του θεωρείται παραπάνω από δεδομένη, όμως όσο περνούν οι εβδομάδες, το μεγάλο ερώτημα παραμένει αναπάντητο: είναι πράγματι έτοιμη η χώρα να το εφαρμόσει;
Οι εξαγγελίες και η πραγματικότητα
Τόσο ο πρωθυπουργός όσο και η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη στο πλαίσιο της φετινής ΔΕΘ μίλησαν ξεκάθαρα για την ανάγκη ενός νέου συστήματος που θα αποτυπώνει το πραγματικό προφίλ των μαθητών και δεν θα εγκλωβίζεται σε μία και μόνη εξέταση όπως αυτή των Πανελληνίων. Η αρχική δυναμική έδειχνε πως το Εθνικό Απολυτήριο θα αποτελούσε την πρώτη μεγάλη τομή της κυβέρνησης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από τότε όμως, η αποφασιστικότητα φαίνεται να έχει δώσει τη θέση της σε έναν πιο επιφυλακτικό – αν όχι φοβικό – σχεδιασμό, με το χρονοδιάγραμμα να μετακινείται συνεχώς προς τα πίσω.
Οι δυσκολίες που φρενάρουν το νέο σύστημα
Παράγοντες του υπουργείου Παιδείας παραδέχονται ότι το εγχείρημα είναι σύνθετο και γεμάτο παγίδες που απαιτούν λεπτούς σχεδόν χειρουργικούς χειρισμούς. Ο στόχος είναι το απολυτήριο να αποτυπώνει μια σφαιρική και πολυεπίπεδη επίδοση, αντί να εξαρτάται αποκλειστικά από μία σειρά γραπτών εξετάσεων διάρκειας λίγων ημερών.
Η σκιά των Πανελληνίων
Οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού του τελικού βαθμού επηρεάζει άμεσα την πρόσβαση στα ΑΕΙ. Η κυβέρνηση προσώρας θέλει να διατηρήσει τις Πανελλήνιες αλλά και να τις «ελαφρύνει» – ένας συνδυασμός που μέχρι στιγμής δεν έχει ξεκαθαριστεί πώς μπορεί να λειτουργήσει.
Η αξιοπιστία του σχολικού βαθμού
Για να εφαρμοστεί το Εθνικό Απολυτήριο, ο βαθμός που θα προκύπτει από το σχολείο πρέπει να είναι ενιαίος, αντικειμενικός και αδιάβλητος. Οι αποκλίσεις μεταξύ σχολείων, η πίεση προς τους εκπαιδευτικούς και η έλλειψη κοινών εργαλείων αξιολόγησης αποτελούν σοβαρά εμπόδια.
Η έλλειψη τεχνικής προετοιμασίας
Ο υπολογισμός του βαθμού, τα εξεταζόμενα αντικείμενα, ο ρόλος των τετραμήνων, η διασύνδεση με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου – όλα βρίσκονται ακόμη υπό διαμόρφωση. Δεν υπάρχει ακόμη ολοκληρωμένο σχέδιο, ούτε προσομοιώσεις εφαρμογής. Η εμπειρία δείχνει ότι κάθε μεγάλη αλλαγή στο εξεταστικό σύστημα συνοδεύεται από κοινωνικές εντάσεις. Η κυβέρνηση προσπαθεί να τις αποφύγει, αλλά η καθυστέρηση δείχνει ότι ακόμη δεν νιώθει ασφαλής.
Οι μετέωρες σκέψεις για κατάργηση των Πανελληνίων
Παρότι η κυβέρνηση έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο σταδιακής κατάργησης των Πανελληνίων οι αποφάσεις δεν αναμένονται άμεσα. Ο λόγος είναι η ανάγκη να υπάρχει εμπιστοσύνη στο νέο Απολυτήριο, να διασφαλιστεί η ισοτιμία των σχολικών αξιολογήσεων καθώς και η πρόσβαση στα πανεπιστήμια χωρίς αμφισβητήσεις. Για τον λόγο αυτό, ακόμη και αν το Εθνικό Απολυτήριο γίνει το βασικό κριτήριο εισαγωγής, οι Πανελλήνιες πιθανότατα θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε κάποια μορφή —τουλάχιστον για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα.
Το χρονοδιάγραμμα που θολώνει
Παρότι το υπουργείο εμφανίζεται διατεθειμένο να προχωρήσει σε δημόσια διαβούλευση, οι τελικές αποφάσεις δεν αναμένονται σύντομα. Κανείς πλέον δεν μιλά με βεβαιότητα για άμεση εφαρμογή, ενώ στο παρασκήνιο συζητείται σοβαρά το ενδεχόμενο μετάθεσης του Εθνικού Απολυτηρίου για μεταγενέστερο σχολικό έτος από το 2029 που έχει αρχικώς ανακοινωθεί. Πολιτικοί παράγοντες εκφράζουν την άποψη ότι μια τόσο μεγάλη αλλαγή χρειάζεται «χρόνο ωρίμανσης», ενώ άλλοι μιλούν για «κίνδυνο αποτυχίας» αν επιχειρηθεί πρόωρα.
Η κυβέρνηση θέλει το Εθνικό Απολυτήριο. Θέλει να καταργήσει την υπερβολική πίεση των μαθητών στις τελευταίες σχολικές τάξεις. Θέλει να εκσυγχρονίσει το Λύκειο και να αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην εκπαίδευση. Το ζήτημα όμως δεν είναι τι θέλει. Το ζήτημα είναι τι μπορεί να κάνει χωρίς να διαταράξει τη σταθερότητα του συστήματος, χωρίς να δημιουργήσει αδικίες και χωρίς να οδηγήσει σε μια μεταρρύθμιση που θα ακυρωθεί στην πράξη.
Η κυβέρνηση κρατά «μικρό καλάθι» και αποφεύγει δεσμεύσεις, με το σκεπτικό ότι η αλλαγή ενός τόσο κρίσιμου συστήματος απαιτεί χρόνο και συναίνεση. Μέσα στο επόμενο δεκαπενθήμερο, η υπουργός Παιδείας θα παρουσιάσει ένα πακέτο επιλογών που θα αποτελέσει τη βάση για δημόσια διαβούλευση. Ωστόσο, όπως παραδέχονται κυβερνητικοί παράγοντες, «η συζήτηση μόλις ξεκινά» και απέχουμε πολύ από την τελική μορφή του νέου συστήματος. Γι’ αυτό και προκρίνεται σιωπηρά μια πιο αργή, δομημένη διαδικασία διαλόγου με αρμόδιους φορείς. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι το νέο σύστημα θα λειτουργήσει δίκαια, χωρίς να δημιουργήσει αδικίες ή ανισότητες.
Η μεταρρύθμιση του Εθνικού Απολυτηρίου, παρά τη βαρύτητα και τη φιλοδοξία της, κινείται με ρυθμούς χελώνας. Οι συζητήσεις βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, ενώ οι πολιτικοί και τεχνικοί προβληματισμοί έχουν φέρει στο προσκήνιο την ανάγκη για χρόνο, προσοχή και συναίνεση μέχρι η κυβέρνηση να αισθανθεί ότι διαθέτει ένα ώριμο, πλήρες και κοινωνικά αποδεκτό σχέδιο. Σε κάθε περίπτωση όπως σημειώνουν κύκλοι του Υπουργείου η εν λόγω μεταρρύθμιση αποτελεί μια από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών για να αναμορφωθεί ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές εισάγονται στα Πανεπιστήμια. Αν και οι αλλαγές είναι μεγάλες και απαιτούν προσεκτική προετοιμασία, οι στόχοι είναι ξεκάθαροι, περισσότερη διαφάνεια, μεγαλύτερη αξιοπιστία και ένα σύστημα που θα αξιολογεί συνολικά τη μαθητική πορεία και όχι μόνο την επίδοση σε μία εξεταστική ημέρα.