Τακτοποιήσεις αυθαιρέτων: Οι ημερομηνίες – κλειδιά για πρόστιμα και κατεδαφίσεις

Κλείνει ο κύκλος που άνοιξε πριν από περίπου 15 χρόνια για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων που ανεγέρθηκαν έως την 28η Ιουλίου 2011, έχουν ένα τελευταίο περιθώριο 18 μηνών (δηλαδή έως το τέλος Μαρτίου 2026), προκειμένου να τα τακτοποιήσουν και να αποφύγουν με τον τρόπο αυτό πρόστιμα και κατεδαφίσεις.
Σημειώνεται πως τα αυθαίρετα χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες. Σήμερα, από τη δυνατότητα τακτοποίησης εξαιρούνται τα αυθαίρετα με πολύ μεγάλες παραβάσεις (σ.σ.: υπερβάσεις πάνω από 20% ως προς το ύψος, είτε πάνω από 40% ως προς την κάλυψη και τη δόμηση) που ανήκουν στη λεγόμενη κατηγορία 5.
Γι’ αυτήν την κατηγορία αυθαιρέτων, σε αυτήν τη φάση, σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά το τελευταίο διάστημα, από δηλώσεις στελεχών του ΥΠΕΝ, δεν πρόκειται να επέλθει ρύθμιση για την τακτοποίησή τους, μέχρις ότου υλοποιηθεί η κατεδάφιση αυθαιρέτων που κρίθηκαν και θα κριθούν κατεδαφιστέα. Στη συνέχεια, οι όποιες τακτοποιήσεις υλοποιηθούν θα γίνουν με γνώμονα το πολεοδομικό ισοζύγιο.
Πώς θα γίνονται
Υπενθυμίζεται πως σε ό,τι αφορά τις κατεδαφίσεις  αυτές πρόκειται να ξεκινήσουν μέσα στο φθινόπωρο, από τα αυθαίρετα κτίσματα που ανεγέρθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Οπως έχει γίνει γνωστό, η κατεδάφιση των αυθαιρέτων θα γίνει με έκτακτες εργολαβίες, ενώ οι περιοχές όπου βρίσκονται τα προς κατεδάφιση αυθαίρετα, θα γίνουν γνωστές λίγο πριν ξεκινήσει η επιχείρηση κατεδάφισης. Το ίδιο θα ισχύει και για τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, οι οποίοι θα ειδοποιηθούν την τελευταία στιγμή.
Επιπλέον, οι διαδικασίες της κατεδάφισης θα υλοποιούνται άμεσα, εκτός αν οι ιδιοκτήτες των υπό κατεδάφιση αυθαιρέτων, αποφασίσουν να κινηθούν με ένδικα μέσα εναντίον της απόφασης έκδοσης του πρωτοκόλλου κατεδάφισης. Σε αυτή την περίπτωση, το υπουργείο Περιβάλλοντος επιδιώκει από το στάδιο της αίτησης ακύρωσης έως την εκδίκαση της υπόθεσης να μεσολαβούν περίπου 4,5 μήνες.
Οι κατηγορίες
Ολα τα αυθαίρετα (ανεξάρτητα σε ποια κατηγορία ανήκουν) που ανεγέρθηκαν μετά τον Ιούλιο του 2011 δεν μπορούν να τακτοποιηθούν. Οι ιδιοκτήτες αυτών των αυθαιρέτων θα πρέπει είτε να πληρώσουν πολύ μεγάλα πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης, είτε να προχωρήσουν σε οριστική κατεδάφισή τους.
Σύμφωνα με την τοπογράφο -πολεοδόμο μηχανικό Γραμματή Μπακλατσή, οι ιδιοκτήτες κτισμάτων με παλιές αυθαιρεσίες (δηλαδή πριν από το 2011), θα πρέπει να απευθυνθούν σε μηχανικό προκειμένου να υπαχθούν στον τελευταίο νόμο περί αυθαιρέτων (σ.σ.: ν. 4495/2017) προκειμένου να τακτοποιήσουν τις πολεοδομικές παραβάσεις τους.
Η διαδικασία της τακτοποίησης πραγματοποιείται μέσω της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου. «Οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων κατηγορίας 1 έως 4, που έχουν ενταχθεί στη ρύθμιση τακτοποίησης, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η διαδικασία θεωρείται ολοκληρωμένη μόνον όταν έχει ολοκληρωθεί η Ηλεκτρονική Ταυτότητα της ιδιοκτησίας», επισημαίνει η κ. Μπακλατσή.
Ευνοϊκές ρυθμίσεις
Τα πρόστιμα τακτοποίησης υπολογίζονται ανάλογα το εμβαδόν, τη χρονολογία ανέγερσης και την αντικειμενική αξία του ακινήτου. Πλέον, τα πρόστιμα προσαυξάνονται κατά 40%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση υπαχθεί στις διατάξεις του προαναφερόμενου νόμου, το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 2024 – 31 Μαρτίου 2026.
Οι ευνοϊκές ρυθμίσεις, για όσους προχωρήσουν άμεσα στην τακτοποίηση των αυθαιρέτων τους, αφορούν μεταξύ άλλων: στην εξόφληση των προστίμων σε 100 δόσεις, στη μείωση κατά 20% για όσους ιδιοκτήτες επιλέξουν να καταβάλουν όλο το πρόστιμο εφάπαξ και στη μείωση κατά 10% για όσους επιλέξουν να καταβάλουν το 30% του συνόλου του προστίμου.
Επιπλέον, προβλέπεται έκπτωση 30% σε όσους έχουν αυθαίρετο σε οικισμό που έχει χαρακτηριστεί «στάσιμος», εκπτώσεις έως 60% για τακτοποίηση αυθαιρέτων που βρίσκονται σε περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας, καθώς και μείωση από 30% έως 50% για τακτοποιημένα κτίσματα στα οποία οι ιδιοκτήτες προχώρησαν σε ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων τους.
Οσα μπαίνουν στη λίστα
Οπως προαναφέρθηκε, μέσα στο φθινόπωρο ξεκινούν, σε αυτή τη φάση, οι κατεδαφίσεις των πρώτων αυθαιρέτων που ανεγέρθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2024 και μετά.
Με το νέο καθεστώς, όποιος δεν έχει άδεια θα εντοπίζεται μέσα από τον μηχανισμό παρακολούθησης και έτσι θα περιοριστεί σημαντικά ο χρόνος ελέγχου. Σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται, ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου μπορεί να προβεί αυτοβούλως στην αποδοχή της έκθεσης αυτοψίας και στην κατεδάφιση ή αποκατάσταση της νόμιμης χρήσης με την επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση.
Συμμόρφωση ιδιοκτήτη
Σε περίπτωση συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης και δεν επιβάλλονται ή ανακαλούνται, εφόσον έχουν ήδη επιβληθεί οι διοικητικές κυρώσεις, ενώ παύει και η διοικητική δίωξη. Σε περίπτωση μερικής συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης που αναλογεί στα κατεδαφιστέα κτίσματα και στις αποκατασταθείσες χρήσεις και κατά τα λοιπά επιβάλλονται όλες οι προβλεπόμενες κυρώσεις.