«Μαύρη Δευτέρα» για την ελληνική οικονομία

Των Μιχάλη Καϊταντζίδη και Στέφανου Κοτζαμάνη

Για «ύποπτο» ρόλο της τρόικας και ανεξήγητη αδράνεια της κυβέρνησης μιλούν ανοικτά βιομήχανοι μετά και την απόφαση αποχώρησης του ιστορικού ομίλου. Τα σχέδια αλλαγής ηγεσίας και «γραμμής» στο ΣΕΒ και ο κίνδυνος «αποβιομηχάνισης».

«Ποιος έχει σειρά;» είναι το ερώτημα που κυριαρχούσε χθες μεταξύ των επιχειρηματικών κύκλων, μετά την ανακοίνωση της μεταφοράς έδρας της Βιοχάλκο, ενός ομίλου με τεράστιο ειδικό βάρος, καθώς είναι μακράν ο μεγαλύτερος βιομηχανικός παραγωγός της χώρας και υπεύθυνος για το 12% των ελληνικών εξαγωγών! 

Οι λόγοι που ώθησαν τον όμιλο να μεταφέρει την έδρα της μητρικής στο Βέλγιο(στη φωτ. από αριστερά ο ιδιοκτήτης κ. Στασινόπουλος και οι κ. Δασκαλόπουλος και Σαμαράς) λίγο ως πολύ αναλύθηκαν εχθές και έχουν να κάνουν με το μεγάλο κόστος χρηματοδότησης, αλλά και με την επιβάρυνση του κόστους παραγωγής με κάθε είδους φόρους και τέλη καθώς και τις υψηλές τιμές ενέργειας.
Αυτό που ανησυχεί την εγχώρια βιομηχανία είναι ότι όλα αυτά τα προβλήματα είναι γνωστά κι έχουν ευρύτερη επίπτωση στη βιομηχανία, αλλά παρότι έχουν αναλυθεί επανειλημμένα στα μέλη της κυβέρνησης, από τα υψηλότερα μέχρι τα χαμηλότερα κλιμάκιά της, ουδέν έγινε για αλλαγή πορείας.
Χαρακτηριστική είναι η χθεσινή τοποθέτηση του ΣΕΒ ότι «δεν μπορεί η κυβέρνηση να ασχολείται σύσσωμη επί έναν χρόνο με το θέμα του ΦΠΑ στα εστιατόρια, ενώ ταυτόχρονα αγνοεί το ζήτημα των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης στην ενέργεια». Φόροι που, ας σημειωθεί, είναι πέντε φορές πάνω από τον μέσο όρο στην Ευρώπη.
Κρατούσα άποψη μεταξύ των βιομηχάνων είναι ότι ο συνδυασμός υπερφορολόγησης στο κόστος παραγωγής και υψηλού κόστους αλλά και η γενικότερη δυσκολία στη χρηματοδότηση δημιουργούν εκρηκτικό μίγμα στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής μεταποίησης, ενώ ως επιστέγασμα έρχεται το αντιεπενδυτικό περιβάλλον.

Προβληματισμός για τον ρόλο της τρόικας

Κύκλοι της βιομηχανίας τονίζουν ότι πέραν των υποσχέσεων τίποτε δεν γίνεται επί της ουσίας για τη διατήρηση της παραγωγικής υποδομής. Και εάν μεν στις επαφές τους με κυβερνητικά στελέχη οι Έλληνες βιομήχανοι εισπράττουν υποσχέσεις (χαρακτηριστική περίπτωση η μείωση των τιμών ενέργειας), οι επαφές με τους εκπροσώπους των δανειστών προκαλούν ερωτήματα. 
Η ελληνική επιχειρηματική κοινότητα αντιμετωπίζει πλέον με έντονη καχυποψία τους δανειστές. Και έχει λόγο γι' αυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συνάντηση που έγινε προ ολίγων εβδομάδων μεταξύ εκπροσώπων από κορυφαίες ελληνικές επιχειρήσεις με τον Γεργκ Άσμουσεν, εκτελεστικό διευθυντή της ΕΚΤ και κατά πολλούς διάδοχο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, όταν ετέθη το θέμα των επιπτώσεων που έχει στην πραγματική οικονομία η πολιτική που επιβάλλει η τρόικα, η απάντηση σύμφωνα με πληροφορίες ήταν «η τρόικα δίνει τις γενικές κατευθύνσεις (guidelines) και η κυβέρνηση είναι αυτή που αποφασίζει τα μέτρα που κρίνει πρόσφορα».
Ωστόσο, όπως φάνηκε και από την περίπτωση των ΕΑΣ, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Από τα emails που είδαν το φως της δημοσιότητας, προέκυψε ότι ακόμη και χαμηλόβαθμα στελέχη της τρόικας καθορίζουν με λεπτομέρειες το πώς θα πρέπει να κινηθεί ο αρμόδιος υπουργός ακόμη και σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.
Μάλιστα, η εντύπωση που επικρατεί είναι ότι την ίδια τακτική ακολουθούν οι άνθρωποι της τρόικας και σε κάθε θέμα που ανακύπτει, επιβάλλοντας πολιτικές η εφαρμογή των οποίων προκάλεσε τη συρρίκνωση ακόμη και επιχειρήσεων που κανονικά δεν θα έπρεπε να επηρεάζονται από την ενδημούσα κρίση, καθώς έχουν κυρίως εξαγωγικό προσανατολισμό.
Έτσι όλο και πιο συχνά μεταξύ επιχειρηματικών κύκλων εκφράζεται η άποψη ότι ενδεχομένως η τακτική των ανθρώπων της τρόικας να υπακούει σε έναν σχεδιασμό απαξίωσης της εγχώριας μεταποίησης, ιδίως των εξαγωγικών μονάδων, είτε προς όφελος ανταγωνιστών, είτε για τη διευκόλυνση υποψήφιων αγοραστών.
H εντύπωση αυτή ενισχύθηκε ιδίως μετά τη συνάντηση που είχαν πριν από το καλοκαίρι εκπρόσωποι ενεργοβόρων βιομηχανιών με τον έως πρότινος εκπρόσωπο του ΔΝΤ στην Ελλάδα Μπόμπ Τράα. Να υπενθυμίσουμε ότι τότε, στην παρατήρηση Έλληνα μάνατζερ ότι λόγω του υψηλού κόστους φυσικού αερίου μετέφερε τρεις γραμμές παραγωγής από την Ελλάδα σε γειτονική χώρα, ο κ. Τράα τον προέτρεψε να κλείσει και την τελευταία γραμμή που συνεχίζει να λειτουργεί εδώ, αν δεν τον συμφέρει η λειτουργία της, χωρίς να μπει στην ουσία του θέματος!

Μεγαλώνει η λίστα

H μεταφορά της έδρας της Βιοχάλκο στο εξωτερικό (Βέλγιο), όπως έγινε το προηγούμενο διάστημα με τη ΦΑΓΕ και την Coca Cola, είναι ένα ηχηρό σήμα, παρά το γεγονός ότι οι παραγωγικές μονάδες θα συνεχίσουν να βρίσκονται εντός συνόρων.
Η μετεγκατάσταση γραμμών παραγωγής ανά περίπτωση και είδος μπορεί να είναι περισσότερο δύσκολη ή εύκολη από πλευράς κόστους. Ωστόσο, η διατήρηση όλων των αρνητικών συντελεστών για την εγχώρια παραγωγή, με το πολιτικό προσωπικό να δείχνει αδυναμία ή αδιαφορία στη βελτίωση του κλίματος, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σταδιακά εκτός συνόρων και μεταποιητικές επιχειρήσεις που μπορούν να το κάνουν.
Από όσο γνωρίζει το Euro2day.gr, αρκετοί επιχειρηματίες που κρίνουν ότι το κόστος μετεγκατάστασης της παραγωγικής τους υποδομής μπορεί να αποσβεστεί σχετικά σύντομα, σκέφτονται σοβαρά να τη μεταφέρουν σε γειτονικές χώρες, ακόμη και στην Τουρκία, καθώς ευνοούνται από τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και το ασύγκριτα χαμηλότερο κόστος ενέργειας.

Σε κρίσιμη καμπή ο ΣΕΒ

Η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική βιομηχανία θα έχει επιπτώσεις και στην εκπροσώπηση του κλάδου μέσω του κορυφαίου εργοδοτικού συνδέσμου, του ΣΕΒ.
Υπάρχει ογκούμενος αριθμός επιχειρηματιών μελών του συνδέσμου οι οποίοι ασκούν κριτική στον τρόπο που η υπό τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο διοίκηση αντιμετωπίζει την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η βιομηχανία.
Η πλέον συχνή κριτική που ακούγεται είναι ότι ο ΣΕΒ κάνει περισσότερο πολιτική, παρά προβάλλει και διεκδικεί λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία.
Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, η τρέχουσα θα είναι η τελευταία θητεία του σημερινού προέδρου. Έτσι έχουν αρχίσει ζυμώσεις για τη σύγκλιση των επιμέρους απόψεων των μελών του ΣΕΒ σε πρόσωπα κοινής αποδοχής. Ήδη ακούγονται ονόματα όπως του Σπύρου Θεοδωρόπουλου της Chipita, αλλά και τουΕυάγγελου Μυτιληναίου του ομώνυμου ομίλου.
Ωστόσο αμφότεροι δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα θελήσουν να εμπλακούν στον εργοδοτικό συνδικαλισμό, αν και πληρούν τις περισσότερες από τις προϋποθέσεις που θέτουν μέλη του ΣΕΒ για την αντιμετώπιση της συγκυρίας.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζει το Euro2day.gr ο κ. Μυτιληναίος σε όλες τις σχετικές προτροπές έως και πιέσεις που υφίσταται, απαντά -τουλάχιστον προς το παρόν- αρνητικά, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι υπό την παρούσα συγκυρία θα πρέπει να βρεθεί η καλύτερη λύση στην εκπροσώπηση του ελληνικού επιχειρείν. Όσον αφορά την υποψηφιότητα Θεοδωρόπουλου, αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από ορισμένους με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να υπηρετήσει τη σκληρή γραμμή που επιδιώκεται.

Τα προβλήματα της Βιοχάλκο

Επανερχόμενοι στην περίπτωση της Βιοχάλκο, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι δέχτηκε σημαντικότατο πλήγμα από την ισοπέδωση της εγχώριας οικοδομικής δραστηριότητας, με το μεγαλύτερο θύμα της υπόθεσης να είναι η θυγατρική της, Σιδενόρ. Η τελευταία προσπάθησε να υποκαταστήσει τις εγχώριες χαμένες πωλήσεις με εξαγωγές, ωστόσο στο σημείο αυτό είχε την… τριπλή ατυχία να βρίσκεται στην Ελλάδα.
Πρώτον, γιατί κλήθηκε να διαθέσει τα προϊόντα της στην Κεντρική Ευρώπη, έχοντας επωμιστεί πολύ μεγαλύτερο μεταφορικό κόστος από τους ανταγωνιστές της.
Δεύτερον, γιατί οι ελληνικές παραγωγικές επιχειρήσεις επιβαρύνονται με πολύ υψηλότερο κόστος ενέργειας από τις ανταγωνιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ακόμη πιο μεγάλο σε σύγκριση με τις χώρες εκτός Ε.Ε.
Και τρίτον, γιατί οι ελληνικές επιχειρήσεις επιβαρύνονται με κόστος χρήματος υπερδιπλάσιο από αυτό των Ευρωπαίων ανταγωνιστών τους.
«Με αυτό το κόστος ενέργειας και με τέτοια επιτόκια, εξάγουμε μόνο για τους μεταφορείς και τους τραπεζίτες», είχε δηλώσει στο παρελθόν για τη Σιδενόρ υψηλόβαθμο στέλεχος του ομίλου, θέλοντας να τονίσει το γεγονός πως οι εξαγωγές δεν οδηγούν σε ουσιαστικό κέρδος.

Η δύσκολη εξίσωση

Η Βιοχάλκο έκλεισε το πρώτο φετινό εξάμηνο με ζημιογόνο αποτέλεσμα και με καθαρό τραπεζικό δανεισμό ύψους 1,31 δισ. ευρώ. Οι σχέσεις της με τον τραπεζικό τομέα παραμένει πολύ καλή, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι ο δείκτης κυκλοφοριακής της ρευστότητας είναι ελαφρώς χαμηλότερος της μονάδας και φυσικά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει εξαιτίας των υψηλών δαπανών για ενέργεια και τόκους.
Πέρα όμως από το πρόβλημα του κόστους (γίνονται κρούσεις για μείωση επιτοκίων, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις στην ελληνική οικονομία), τίθεται επιπλέον και το ζήτημα της εύρεσης χρηματοδότησης σε μεσομακροπρόθεσμη βάση.
Συγκεκριμένα, η Βιοχάλκο όχι μόνο θέλει ρευστότητα για να συνεχίσει να υλοποιεί επενδύσεις, αλλά επιπλέον θα χρειαστεί και κεφάλαια κίνησης στην προσπάθεια που καταβάλλει για αύξηση των πωλήσεών της σε παλιές και νέες αγορές.
Εκεί -σύμφωνα με την εισηγμένη- εστιάζει και ο λόγος μεταφοράς της έδρας της. Πρώτον, πιθανολογεί μελλοντική άντληση ιδίων κεφαλαίων μέσα από το Euronext Βρυξελλών και δεύτερον θα επιδιώξει ομολογιακές και λοιπές εκδόσεις από φορείς του εξωτερικού.
Κάθε ευρώ νέας ρευστότητας που θα εισέλθει στον όμιλο θεωρείται θετικό στοιχείο και επίσης κάθε μείωση του επιτοκίου κατά 100 μονάδες βάσης (1%) σημαίνει ετήσια εξοικονόμηση κόστους 14 εκατ. ευρώ!
Ζητούμενο βέβαια παραμένει το κατά πόσον οι ξένοι δανειστές-επενδυτές θα επιλέξουν να χρηματοδοτήσουν και μάλιστα με σχετικά ευνοϊκούς όρους έναν όμιλο που οι περισσότερες παραγωγικές του εγκαταστάσεις βρίσκονται (και θα βρίσκονται) στην Ελλάδα. Κύκλοι μάλιστα της Βιοχάλκο διαβεβαιώνουν πως δεν έχουν κάτι χειροπιαστό, αλλά εστιάζουν στις κινήσεις που σταδιακά θα αναπτυχθούν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.